Znakomici biolodzy brytyjscy

Zapłodnienie in vitro zostało wynalezione w Manchesterze w 1978 r. przez Roberta Edwardsa i Patricka Steptoe; pierwsze “dziecko z probówki”, Louise Brown, jest Brytyjką. Około pięć milionów par na całym świecie doznało szczęścia, przezwyciężając bezpłodność dzięki czemuś, co zaczęło się tutaj. Inne przełomowe odkrycia związane z reprodukcją także zdarzyły się w Wielkiej Brytanii. Klonowanie żab wynalazł Sir John Gurdon w Cambridge pod koniec lat 1950.; sklonowania ssaków (owcy Dolly) dokonał w Edynburgu Sir Ian Wilmut w latach 1990.

Następny najszerzej używany dar biologiczny dla społeczeństwa także jest wynalazkiem w pełni brytyjskim. Genetyczne odciski palców, które pozwoliły na skazanie bardzo wielu  przestępców i, co jest jeszcze ważniejsze, pozwoliły na uniewinnienie bardzo wielu błędnie oskarżonych ludzi, są wynalazkiem Sir Aleca Jeffreysa z Leicester. Po raz pierwszy użył tej techniki, by pomóc miejscowej policji uniewinnić człowieka oskarżonego o gwałt i morderstwo, a potem, w 1988 r., by skazać innego mężczyznę, Colina Pitchforka, za tę właśnie zbrodnię.

Lista brytyjskich “pierwszych” obejmuje: antyonkogeny (geny supresorowe); cykl komórkowy; programowaną śmierć komórki; przeciwciała monoklonalne; cykl Krebsa; penicylinę; Sir Ronalda Rossa i rolę komarów w malarii; Edwarda Jennera i szczepienia; Roberta Hooke’a i komórkę; Williama Harvey’a i krążenie krwi.

I, oczywiście, dwa szczytowe osiągnięcia w biologii, które górują nad wszystkimi takimi podwzgórzami: dobór naturalny (Charles Darwin i Alfred Russel Wallace) oraz struktura DNA (James Watson i Francis Crick). Podstawowe technologie do sekwencjonowania zarówno DNA, jak białek wynalazł w Cambridge Fred Sanger. Kiedy zsekwencjonowano genom człowieka i staliśmy się pierwszym gatunkiem, który przeczytał przepis na siebie, największy pojedynczy wkład – około 40 procent pracy – wykonano w brytyjskim Sanger Institute.

Oczywiście przegapiliśmy wiele innych odkryć: tych, których dokonali Louis Pasteur, Gregor Mendel, Oswald Avery i wielu innych. Ameryka wynalazła inżynierię genetyczną w latach 1970. Nowa technologia redagowania genów, CRISPR, jest wynalazkiem japońsko-holendersko-rosyjsko-amerykańsko-francusko-chińskim, bez śladu Brytyjczyków. Zauważmy także, że niektórzy z wielkich odkrywców tutaj nie byli Brytyjczykami. Niektórzy, jak Sir Hans Krebs, byli uchodźcami z nazistowskich Niemiec.

Nie chodzi mi tu o narodowy szowinizm, ale powinniśmy starać się zrozumieć, dlaczego jedna mglista wyspa dała tak wielki wkład w nauki biologiczne i medyczne, byśmy mogli zapewnić, że będzie to kontynuowane. Może to być nasza tradycja empiryzmu. W biologii czynisz postępy przez badanie przyrody z otwartym umysłem, nie przez abstrakcyjne teoretyzowanie.

Być może także kościół anglikański był niezwykle tolerancyjny wobec pogaństwa, jakie rodzi biologia. Pomyślcie o tysiącach duchownych, którzy przez dziesięciolecia starannie dokumentowali przyrodę w swoich parafiach: Gilbert White jest najlepiej znany; mentor Darwina, John Stevens Henslow, był kolejnym. Lucy Hutchinson (1620-1681), żona królobójcy, pułkownika Hutchinsona, napisała wierszowany przekład ateistycznego i przyrodniczego poematu Lukrecjusza, De Rerum Natura. Richard Dawkins jest bardzo brytyjski.

Trudno wyobrazić sobie IVF lub terapię mitochondrialną równie entuzjastycznie badane w krajach katolickich – także dzisiaj. Opozycja wobec mitochondrialnej terapii genowej w parlamencie pochodziła głównie od katolików i zasypywano nas e-mailami z pewnego miejsca w Rzymie. Amerykanie nie mogli dojść do pragmatycznego kompromisu o technologiach reprodukcyjnych, jaki Mary Warnock dała nam tutaj – i 40 procent Amerykanów odmawia zaakceptowania ewolucji.

Ale czy te brytyjskie sukcesy naprawdę mogą trwać dalej? Tak sądzę. W ostatnich tygodniach powiedziano mi o dwóch przełomowych odkryciach brytyjskich, które mogą mieć olbrzymie znaczenie. Jestem pewien, że są też inne. 

Jednym jest potencjalne rozwiązanie kryzysu oporności na antybiotyki, która zabija 700 tysięcy ludzi rocznie na świecie i jest tematem międzynarodowej debaty. Start-up o nazwie Matoke Holdings ma produkt, Surgihoney, którego sztuczką jest wytwarzanie reaktywnych form tlenu (ten sam proces chemiczny, co w wielu środkach odkażających), ale działający powoli, nieustannie i we właściwym miejscu.

Wczesne wyniki Surgihoney i innych mechanizmów dostarczania pokazują, że może to być skuteczne działanie przeciwko bakteriom, kiedy antybiotyki są nie dość skuteczne: nawracające zapalenie zatok, chroniczne choroby układu oddechowego, mukowiscydoza, chroniczne rany i poparzenia, profilaktyka chirurgiczna i powracające zakażenia dróg moczowych spowodowane przez oporne bakterie. Mój przyjaciel, lekarz i ekspert w dziedzinie oporności na antybiotyki, Matthew Dryden, który sprawdzał to, nazywa to potencjalnym przełomem.

Inny taki przełom o nazwie N-Fix, przychodzi z firmy Azotic Technologies, która komercjalizuje wynalazek Teda Cockinga z Nottingham University. Firma twierdzi, że jest to “najważniejszy przełom w rolnictwie od lat 1980”. Bakteria odkryta w trzcinie cukrowej jest zdolna do wiązania azotu bezpośrednio z powietrza, a teraz przekonano ją, by żyła w komórkach wielu roślin uprawnych. Wczesne rezultaty pokazują, że radykalnie zwiększa plony, albo zastępując, albo wzmacniając działanie nawozów sztucznych. Na przykład, w kukurydzy N-Fix osiąga ten sam plon przy zaledwie 25 procentach użytego nawozu. Obiecuje więc pomoc biednym farmerom, jak też bogatym możliwość zredukowania potrzebnego areału uprawnego do wyżywienia świata oraz zmniejszenie zanieczyszczeń ściekaniem nawozów.

Nauki biologiczne i medyczne na ogół przynoszą dobre wiadomości. Nie ma dziedziny działań człowieka, gdzie odkrycia byłyby tak jednostronnie dobroczynne. Wysiłki pesymistycznych panikarzy, by znaleźć zagrożenia, ryzyko i ból w genetyce i ogólnie w naukach biologicznych, na ogół są sromotną porażką. (Eugenika opierała się na przed-Mendlowskim, błędnym rozumieniu genetyki i dziedziczności.) A zdumiewająca ilość tych odkryć dzieje się tutaj.

Pierwsza publikacja w Times

Evolution, the double helix, IVF, DNA, fingerprinting and more...

Rational Optimist, 20 grudnia 2016

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska