Odpowiedź na pytanie w tytule brzmi: “jak widać, robią to i to na poziomie małp człekokształtnych i czteroletnich dzieci”. Do takiego przynajmniej wniosku doszli Can Kabadayi i Mathias Osvath, autorzy
nowego artykułu w “Science” na temat zachowania kruków w laboratorium (odnośnik i link poniżej; patrz także
Perspective summary in Science Markusa Boecklego i Nicky Clayton).
Kruki, jak większość krukowatych, są bardzo inteligentne. Wiadomo, że gromadzą żywność na później; wiedzą, kiedy inny kruk obserwuje ich podczas chowania żywności i w reakcji na to wyciągają ją i ukrywają w innym miejscu; śledzą kierunek wzroku innego kruka, który patrzy na swoją kryjówkę i potem okradają ją. Tego jednak nie uważa się za sytuacje, w których kruki planują na przyszłość, choć wydaje się to bardzo bliskie!
Kabadayi i Osvath nauczyli pięć kruków, wychowanych w niewoli, dwóch nowych umiejętności, nie stosowanych w naturze, a dotyczących używania narzędzia lub żetonu, za pomocą których można zdobyć żywność. Następnie sprawdzali, czy kruki pamiętają użycie tych przedmiotów dla zdobycia żywności po przerwie albo 15 minut, albo 17 godzin, sugerując, że kruki mogą wykombinować, jak zaplanować przyszłość. Ponadto autorzy pokazali, że kruki potrafią zrezygnować z kąska teraz, by dostać lepszy w przyszłości.
Pierwszy eksperyment dotyczył nauczenia kruków (które właściwie nauczyły się same) używać kamyka jako narzędzia do otwierania urządzenia zawierającego żywność. Dostały także inne „narzędzia”, które nie działały jak należy. Po nauczeniu się dostały urządzenie zawierające smakołyk, ale bez żadnych narzędzi, przypuszczalnie po to, żeby mogły zastanawiać się nad jego obecnością i myśleć.
Potem urządzenie usunięto i krukom dano cztery narzędzia, z których tylko jedno działało. Musiały wybrać narzędzie. Po 15 minutach z ponownie dostały urządzenie.
Badacze powtórzyli to, ale po dłuższej przerwie, trwającej 17 godzin.
W obu wypadkach kruki niemal niezmiennie wybierały właściwe narzędzie i “ukrywały” je do przyszłego użytku, by dobrać się do żywności.
W drugim eksperymencie kruk otrzymywał żeton, który mógł dać badaczowi w zamian za żywność. Kiedy już nauczyły się tego, eksperymentator „prosił” o żeton, kiedy ptak go nie miał; miało to na celu dostarczenie motywacji. Wreszcie podawano tacę, na której był żeton i trzy bezużyteczne przedmioty, których nie można było wymienić na żywność. (Właściwie, dostawały trzy identyczne tace, więc mogły wybrać i schować do trzech żetonów wymienialnych na żywność.)
Także tym razem albo po 15 minutach, albo po 17 godzinach eksperymentator przychodził, gotowy do wymiany. I także tym razem kruki wybierały właściwe żetony ponad 95% razy, nawet kiedy nie mogły być one użyte przez wiele godzin.
Na koniec eksperymentatorzy nadali eksperymentowi nowy charakter przez położenie na tacy obok narzędzi smakołyku – nie tak dobrego jak ten, który mogły dostać przez wymianę żetonu lub użycie narzędzia. Jeśli wybierały smakołyk z tacy, nie mogły dostać żetonu ani narzędzia, by otrzymać coś lepszego w przyszłości. W obu wypadkach (choć nie tak często, kiedy nie było „natychmiastowego” smakołyku) ptaki wybierały narzędzie lub żeton, ignorując smakołyk na tacy, 70% razy – i było tak niezależnie od tego, czy opóźnienie trwało 15 minut, czy 17 godzin. Sami zajrzyjcie do artykułu, gdzie są dane.
Autorzy sugerują, że mówi to coś istotniejszego o zdolności planowania na przyszłość przez kruki niż tylko zwykłe chowanie żywności i mogą mieć rację. Ukrywanie żywności i obserwowanie innych podczas ukrywania może być wyewoluowaną reakcją bez prawdziwego uczenia się, podczas gdy w tym wypadku kruki ewidentnie nauczyły się, że narzędzia i żetony są użyteczne do zdobywania żywności – nawet po niemal całym dniu. No cóż, z poprzednich eksperymentów wiemy, że potrafią uczyć się, ale czy to badanie pokazuje, że potrafią „planować na przyszłość”? Nie jestem pewien, bo pokazuje raczej, że kruki mają długą pamięć przy kojarzeniu bodźca i nagrody. Ale autorzy piszą, że nawet ten rodzaj długoterminowego kojarzenia widziano tylko u małp człekokształtnych:
To badanie sugeruje, że kruki podejmują decyzje na przyszłość poza obecnym kontekstem czuciowym i że potrafią ogólnie planować na równi z małpami człekokształtnymi. Jeśli idzie o narzędzia, włącznie z samokontrolą, kruki były co najmniej równie biegłe jak używające narzędzi małpy człekokształtne. W sytuacji wymiany kruki były lepsze niż orangutany, bonobo i szympansy [szczegółowe porównanie dostępne jest w (14).] Pierwsze próbne dokonania pokazują, że zachowania kruków nie były wynikiem powstania zwyczaju i że osiągają lepsze wyniki niż 4-letnie dzieci w porównywalnych sytuacjach.
Bardziej zaimponował mi fakt, że kruki potrafią zrezygnować ze smakołyku teraz w oczekiwaniu lepszego w przyszłości. Moim zdaniem pokazuje to, że te ptaki naprawdę potrafią przewidywać i planować przyszłe działania. A więc, jak najbardziej, jest to imponujące.
Prasa poświęciła wiele uwagi temu artykułowi, ponieważ jednak jest trudny do czytania (wszystkie dane są wciśnięte w dwie strony magazynu) ludzie musieli po prostu zaakceptować jego przesłanie. Ale sądzę, że szczegóły są fascynujące, - szczególnie odkrycie, że kruki potrafią odmówić zjedzenia smakołyku, jeśli to znaczy, że dostaną lepszy kąsek następnego dnia. To jest ptasia inteligencja!
Tutaj jest zdjęcie z Perspective, pokazujące inne mądre zachowania kruków:
(Z Perspective Boeckle i Clayton): Kruk używający narzędzia. W osobnym eksperymencie kruk, który brał udział w badaniu Kabadayi Osvatha, używa patyka, by z rury wyciągnąć żywność (pierwsze zdjęcie). Udaje jej się wepchnąć patyk w otwór (drugie zdjęcie), ale manipulowanie patykiem jest trudne. Wtedy wynajduje nowy sposób rozwiązania problemu: napełnia rurę kawałkami kory (trzecie zdjęcie) a potem szturcha korę aż wypadnie żywność.
____________
Kabadayi, C. and M. Osvath. 2017. Ravens parallel great apes in flexible planning for tool-use and bartering. Science 357-202-204.
Do ravens plan for the future
Why Evolution Is True, 18 lipca 2017
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
