Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 09:56

« Poprzedni Następny »


Inicjatywa „Globalna Spójność”: nonsens na globalną skalę


Orac 2018-04-11


Scientific Reports jest otwartym pismem on line publikowanym przez Nature Publishing Group i na tym polega problem. Problem wynika z tego, że wielu maniaków i szarlatanów widzi wątpliwej jakości naukę publikowaną w Scientific Reports i wierzy, że jest to odpowiednik „Nature”, jedno z najsłynniejszych i o największym wpływie pism naukowych, jakie istnieją. Zauważyłem Scientific Reports półtora roku temu, kiedy zobaczyłem opublikowane w tym piśmie badanie, które w zasadzie było torturowaniem myszy w imię pseudonauki.

Wówczas przedstawiłem analogię, która zdecydowanie nie była pochlebna dla Scientific Reports. W zasadzie powiedziałem, że Scientific Reports chciało być jak odpowiedź “Nature” na “PLoS”, ale w rzeczywistości jest odpowiedzią na “Medical Hypotheses”, pisma słynnego z publikowania “spekulatywnych” artykułów o tym, jak szczepionki powodują autyzm i wielu innych naukowo podejrzanych tematów. Miałem coraz silniejsze wrażenie, że Scientific Reports jest najnowszym pismem pseudonauki. Zauważyłem także, że ponieważ Scientific Reports jest publikacją Nature Publishing Group (NPG), artykuły tam publikowane są czasami mylnie uważane za opublikowane przez “Nature”. Ponieważ „Nature” jest jednym z najlepszych pism naukowych na świecie, taka pomyłka może prowadzić do uważania artykułów pojawiających się w Scientific Reports za mające znacznie większą wagę niż w istocie mają.

 

Jeśli chcecie zobaczyć, jak nisko spada Scientific Reports, wystarczy popatrzeć na ten artykuł, przy którym zastanawiam się, co do diabła myśleli recenzenci, kiedy go oceniali. Dowiedziałem się o nim z Tweeta:

Long-Term Study of Heart Rate Variability Responses to Changes in the Solar and Geomagnetic Environment [Długofalowe badanie zmienności rytmu zatokowego serca w reakcji na zmiany w słonecznym i geomagnetycznym środowisku] in @SciReports … @Neuro_Skeptic @robustgar @schneiderleonid … RATUNKU! https://t.co/w9oPDHbfE1

— Guillaume Dumas  (@introspection) March 20, 2018

Badanie Long-Term Study of Heart Rate Variability Responses to Changes in the Solar and Geomagnetic Environment jest autorstwa Alabdulgadera i in.  Jest to zdecydowanie coś wielkiego. Nie umiem sobie przypomnieć, bym kiedykolwiek widział coś podobnego. Dzięki Google dowiedziałem się nieco o HeartMath Institute (HMI), instytucie w Kalifornii, który stoi za tymi badaniami. Na przykład, tutaj jest ich tekst apelu o zbiórkę funduszy:

HMI prowadzi innowacyjne badania połączenia między ludzką świadomością a energetycznym systemem Ziemi, jak również między ludźmi a innymi żyjącymi układami. Istnieją dowody, że pole magnetyczne Ziemi pomaga synchronizować, pobudzać i wspierać połączenie wszystkich żyjących układów.


Nauka zaledwie zadrapuje powierzchnię wielu korzyści, jakie przychodzą z następnego poziomu świadomości naszego połączenia z innymi, zwierzętami, drzewami i naturą.

Od razu pomyślałem, że to brzmi niesłychanie podobnie do tego, co mógłby przedstawić Deepak Chopra. A teraz popatrzcie na „badanie” o nazwie Global Coherence Research [Badanie globalnej spójności]:

Naukowcy od dziesięcioleci dyskutują o idei, że ziemia, słońce i inne ciał planetarne wpływają na ludzkie zdrowie i zachowanie i, na większą skalę, społeczne niepokoje i znaczące wydarzenia globalne. Badanie tych wzajemnych powiązań, które nie są jeszcze w pełni zaakceptowane przez społeczność naukową głównego nurtu, są nadal w kolebce.


Badanie globalnej spójności używa multidyscyplinarnego podejścia, które obejmuje geonauki i astrofizykę, jak również obszerne dane z badań nad ludźmi i zwierzętami, które są korelowane z społecznymi i globalnymi wydarzeniami. Global Coherence Initiative (GCI) stosuje Global Coherence Monitoring System, by zbierać rozmaite dane, informacje o polu magnetycznym Ziemi i jak ono wpływa oraz jest pod wpływem ludzkich emocji i zachowań.  

To brzmi niemal jakby Global Coherence Initiative próbowała uzasadnić astrologię. Można zobaczyć problem z tego rodzaju badaniem spojrzawszy na dane, jakie przytacza Global Coherence Institute:

W historii wiele kultur wierzyło, że na ich kolektywne zachowanie mogą wpływać słońce i inne zewnętrzne cykle. Ta wiara okazała się prawdziwa. Na dużą skalę społeczną wzrost przemocy, liczba przestępstw, niepokoje społeczne, rewolucje i częstotliwość zamachów terrorystycznych wiążą się z cyklami słonecznymi i wynikającymi z tego zakłóceniami pola geomagnetycznego. Pierwszy naukowy dowód tego dostarczył Aleksander Czyżewski, rosyjski naukowiec, który zauważył, że ciężkie bitwy podczas I Wojny Światowej zdarzały się w okresie szczytowych plam na słońcu. Czyżewski dokonał następnie starannego badania globalnej historii ludzi idąc wstecz do 1749 r. i porównując kluczowe wydarzenia w cyklami słonecznymi w tym samym okresie do roku 1926.

Widzicie problem? W zasadzie to, jak definiujesz “kluczowe wydarzenia”, ma niezmierne znaczenie w każdym z takich korelacyjnych badań. W każdym razie w oparciu o te idee HMI twierdzi:

  1. Na ludzkie i zwierzęce zdrowie, funkcje poznawcze, emocje i zachowanie wpływają słońce, geomagnetyka i inne związane z ziemią magnetyczne pola.  
  2. Pole magnetyczne ziemi jest nośnikiem biologicznie istotnej informacji, która łączy wszystkie żyjące układy.
  3. Każdy człowiek wpływa na globalne pole informatyczne.
  4. Kolektywna świadomość ludzka wpływa na globalne pole informatyczne. Dlatego duże liczby ludzi tworzących skoncentrowane na sercu stany miłości i współczucia będą tworzyć spójniejsze środowisko pola, które może przynieść korzyści innym i pomóc zrównoważyć obecną planetarną niezgodę i niespójność.  

Tak to zdecydowanie jest poziom nonsensu Deepaka Chopray. Nie wierzycie mi? Popatrzcie na to wideo z 2008 r. z Global Coherence Initiative:

 

A tutaj jest wideo z 2016 r.:

 


“Oparte na nauce”. Powtarzają te słowa. Nie sądzę jednak, by wiedzieli, co one znaczą,  


Spójrzmy więc na sam artykuł
. Pierwszą rzeczą, jaką zauważyłem, jest to, że jeden z autorów jest prawdziwym naukowcem. Jest dyrektorem NASA Ames Genome Research Facility(Mountain View, CA), gdzie zapoczątkował funkcjonalne projekty genomiczne na dużą skalę. Inny, Abdullah Alabdulgader, jest kardiologiem w Prince Sultan Cardiac Center w Arabia Saudyjskiej. Pozostali wydają się być z HMI lub z Uniwersytetu Medycznego w Kownie na Litwie.

 

Co więc zrobili ci badacze? Oceniali działalność autonomicznego układu nerwowego (ANS), według zmienności rytmu zatokowego (HRV) mierzonego przez EKG, w odpowiedzi na zmiany aktywności geomagnetycznej i słonecznej. Dla uzasadnienia tego napisali jeden z najdłuższych wstępów, jaki widziałem do naukowego artykułu. Zasadniczo, jestem podejrzliwy wobec każdego artykułu, który nie jest publikowany w „Cell”, a który ma długi i zawikłany wstęp. Zaangażowali do uczestnictwa w badaniu 18 kobiet, wszystkie zatrudnione w Prince Sultan Cardiac Center w Hufuf w Arabii Saudyjskiej. Było tam 8 pielęgniarek, 6 sprzątaczek i 4 z wydziału badań. Przeciętny wiek wynosił 32 ± 8 lat i żadna nie miała znanych problemów fizycznych bądź zdrowotnych. Żadna nie przyjmowała leków, które wpływają na autonomiczne funkcje. Wszystkie uczestniczki były poddane co tydzień zapisom HRV przez 24–72 godzin przy pomocy urządzeń rejestrujących, Bodyguard HRV. Te urządzenia rejestrujące wykonują EKG przy 1000 Hz i obliczają odstępy między uderzeniami serca (IBI) w milisekundach. Długość jednego rejestrowania na ogół wynosiła 72 godziny i dokonywano jej raz w tygodniu przez 5 miesięcy od kwietnia do sierpnia 2012. W sumie zdobyto 920 dwudziestoczterogodzinnych zapisów.

 

Od razu coś mnie zastanowiło. Dlaczego tylko 72-godzinna rejestracja? Na przykład, kiedyś musiałem przejść takie badanie trwające 30 dni z powodu podejrzanej arytmii. To było jakieś 15 lat temu. Wówczas te urządzenia były nieporęczne i dziś trudno mi uwierzyć, że nosiłem to elektroniczne pudło cały czas (poza braniem prysznica), ale robiłem to – niczego nie wykazało. Jestem gotów założyć się, że dzisiaj te urządzenia są znacznie mniejsze i mniej irytujące przy noszeniu. Inna rzecz, która przychodzi na myśl: dlaczego nie inteligentne zegarki – smartwatch? HMI szczyci się używaniem najnowszej technologii, ale tu użył prymitywnej technologii. Smartwatch nie tylko wykrywa uderzenia serca i, na przykład, migotanie przedsionków przez charakterystycznie nieregularny rytm, ale niektóre mają także funkcje EKG. No dobrze. Fluktuacje rytmu serca dzieli się na trzy główne pasma częstotliwości: wysoka częstotliwość (HF), niska częstotliwość (LF) i bardzo niska częstotliwość (VLF)44. Zakres HF równa się rytmom z załomkami pojawiającym się między 2,5 a 7 sekund i sądzi się, że odzwierciedla przywspółczulną aktywność, głównie związaną z cyklem oddychania. Zakres LF równa się rytmom i modulacjom załomków, które pojawiają się między 7 a 25 sekund i sugerowano, że odzwierciedla współczulną aktywność w dodatku do aktywności baroreceptorów (czujnik ciśnienia krwi) związanej z krótkoterminową regulacją ciśnienia krwi.  


Środowiskowe parametry mierzono następująco:

Pogodę w przestrzeni i pomiary środowiskowe zdobyto z trzech źródeł, porównując trzy pomiary. Szybkość wiatru słonecznego, indeks Kp, indeks Ap, liczba plam słonecznych, indeks F10.7 i indeks geomagnetycznej polarnej czapy lodowej (PCN) zostały pobrane z NASA Goddard Space Flight Center’s Space Physics Data Facility jako część zestawu danych Omni 2. Poziom promieni kosmicznych pobrano z witryny internetowej Finland’s University of Oulu’s Sodankyla Geophysical Observatory. Moc w czasie zmiennego pola magnetycznego w dwóch pasmach częstotliwości, Rezonansu Schumanna (SRP), 3.5 do 36 Hz i ULF mocy, 2 mHz do 3.5 Hz pobrano z miejsca zapisu w Boulder Creek w Kalifornii. Tabela 2 podsumowuje zasięgi pasm częstotliwości dla HRV i pomiary pola magnetycznego używane w tym badaniu. HeartMath Institute utrzymuje sieć bardzo czułych magnetometrów transduktorowych (Zonge ANT-4; czułość 10−12 T) jako część specjalnego projektu o nazwie Global Coherence Initiative87. Każde miejsce ma dwa magnetometry ustawione na osi północ-południe i wschód-zachód, by wykrywać w czasie lokalnym zmienną siłę pola magnetycznego o stosunkowo szerokim zasięgu częstotliwości (0.001–50 Hz) przy zachowaniu jednolitej częstotliwości reakcji. Infrastruktura zdobywania danych zbiera i podaje czas wszystkich danych używając sygnałów czasu GPS przed przesłaniem danych do wspólnego serwera. Każdy magnetometr jest stale badany w tempie 130 Hz. Wykres 1 pokazuje dane domeny czasu dla danych aktywności środowiskowej przez cały badany okres.

Autorzy użyli następnie wieloczynnikowej regresji liniowej, by spojrzeć na korelacje między każdą zmienną HRV a zmiennymi środowiskowymi opisanymi powyżej. Zastosowali poprawkę Bonferonniego do wielorakich porównań po usunięciu efektów rytmu dobowego. Twierdzą, że odkryli, iż na autonomiczny układ nerwowy miał wpływ wiatr słoneczny i inne czynniki. Na przykład, twierdzą, że nasilenie intensywności wiatru słonecznego było skorelowane z przyspieszeniem bicia serca, co badacze zinterpretowali jako biologiczną reakcję na stres. Wzrost promieni kosmicznych, zmiany aktywności słonecznej i moc rezonansu Schumanna były także związane z wzrostem HRV i aktywności przywspółczulnej.  Możecie spojrzeć na wykresy. Dla mnie są one dość zabałaganione i niezbyt przekonujące.


Nie mogę nie zauważyć szeregu problemów z tym badaniem. Po pierwsze, osiemnastu badanych to bardzo mała próba do takiego badania, a dwie z nich zrezygnowały z badania z powodu niewygody z elektrodami. To jest tylko 16 badanych! No, mówmy poważnie. To jest tylko badanie korelacyjne. Nie było żadnych interwencji badanych poza okresowymi EKG. Mam na poważnie przyjąć, że HMI mógł tylko zwerbować 18 kobiet z jednego szpitala w Arabii Saudyjskiej? Następnie, jak niektórzy wskazywali w komentarzach do tego postu, patrzymy na efekty, które, gdyby w ogóle istniały, byłyby bardzo małe. W jaki sposób można oddzielić takie bardzo małe efekty od dużo większych czynników zakłócających, ćwiczeń fizycznych uczestniczek, diety i tym podobne? Nie widzę, by badacze choćby próbowali.

 

Inny problem zauważył na Twitterz Neuroskeptic:

No więc obejrzałem tę pracę. Myślę, że problemem jest autokorelacja szeregów czasowych. Nie można traktować szeregów czasowych jako  wektora niezależnych obserwacji.

— Neuroskeptic (@Neuro_Skeptic) 20 marca 2018

Ktoś inny napisał:

Myślę, że masz rację: Bonferroni zakłada niezależność. To + olbrzymia ilość szumu -> fatalne

— Guillaume Rousselet (@robustgar) 20 marca 2018

I mają rację. Poprawka Bonferonniego zakłada niezależność zmiennych w wieloczynnikowych porównaniach, ale wyraźnie różne pomiary HRV nie są niezależne zarówno dlatego, że są szeregami czasowymi, jak dlatego, że pewne pomiary są wyliczone z innych. I to wszystko na podstawie tylko szesnastu badanych! W zasadzie to badanie nie jest nawet szczególnie użyteczne jako badanie pilotażowe.


Warto także spojrzeć na prawdopodobieństwo przedstawionej hipotezy. Czy jest możliwe, że warunki geomagnetyczne mogą wpływać na ludzką biologię? Jasne. Czy jest prawdopodobne, że wywierają duży wpływ? No, niezbyt, biorąc pod uwagę minimalną ilość energii doświadczanej przez jednostkę z takich pól magnetycznych i elektrycznych. Jeśli istnieją takie efekty, czy jest prawdopodobne, że to badanie je wykryło? Zdecydowanie nie. Liczba badanych jest zbyt mała i zbieranie danych o HRV nie było wystarczająco długie. A także badacze użyli niepoprawnej, moim zdaniem, analizy statystycznej do wykrycia takich korelacji. Bardzo podejrzewam, że gdyby użyto poprawnego modelowania statystycznego, nie odkryto by żadnych efektów.  


Jeszcze nie widziałem naturopatów chełpiących się tym badaniem, ale wiem, że podoba im się ten projekt. Naturopata Robert Kachko napisał artykuł z jednym z autorów badania, Rollinem McCratym, zachwalający rodzaj badań prowadzonych przez HMI.

 

Jeśli zaś chodzi o “Scientific Reports”, to nie jest to “Nature, mimo że jest to pismo publikowane przez Nature Publishing Group. Niestety, wydaje się, że staje się bardzo modnym pismem i nadal ma pewną szacowność mimo publikowania podejrzanych badań. Naprawdę powinni trzymać się własnych zasad.

 

The Global Coherence Initiative: Woo on a global scale

Respectful Insolence, 21 marca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Orac


Lekarz onkolog i naukowiec, autor blogu Respectful Insolence, (w życiu codziennym David Gorski). Autor stanowczo podkreśla, że cokolwiek czytamy na jego blogu, to opinie Orca i tylko Oraca dodając, że nie reprezentuje niczyich interesów i krytykuje różne poglądy całkowicie niezależnie od sympatii politycznych ich autorów.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk