Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 08:38

« Poprzedni Następny »


Zły tydzień dla homeopatii jest dobrym tygodniem dla nauki


Orac 2018-03-23


Za każdym razem, kiedy piszę ot homeopatii, mam wrażenie strzelania do pływających na stawie kaczek. Jak często można w końcu powtarzać te same dowcipy o wodzie i rozcieńczaniu, które wzmacnia? Z drugiej strony, homeopatia jest tak bliska doskonałej pseudonauki, jak tylko to możliwe: nie ma w niej nic i jest to prezentowane jako coś, całkowicie nieskuteczna terapia przedstawiana jako prawdziwa medycyna. To zaś jest doskonałym przedmiotem, na którym można uczyć sceptycyzmu. Dlatego trudno mi oprzeć się pokusie napisania czegoś o homeopatii, kiedy pojawia się w wiadomościach.

Na przykład, wczoraj:

Duży ośrodek dla homeopatycznej, ziołowej i alternatywnej medycyny, finansowany z pieniędzy podatników, nie będzie już dostarczał tych terapii na koszt NHS po tym, jak szefowie służby zdrowia powiedzieli, że homeopatia jest “w najlepszym wypadku, placebo”.


Royal London Hospital for Integrated Medicine (RHLIM), dawniej Royal London Homeopathic Hospital, opisuje sam siebie jako “największy w sektorze publicznym dostarczyciel medycyny integracyjnej w Europie”.  


Ośrodki medycyny integracyjnej oferują alternatywne terapie, takie jak akupunkturę i leki ziołowe wraz z bardziej popartymi dowodami terapiami, takimi jak psychoterapia poznawczo behawioralna, by łagodzić ból i bezsenność.


Zmiany zasad przez szefów NHS w Londynie zakończą obecnie finansowanie tych terapii, dla których nie ma solidnych dowodów, zgodnie z krajowymi wytycznymi.

Jest to niewątpliwie zwycięstwo dla nauki. Wiem, że były po temu historyczne przyczyny, ale i tak trudno mi zrozumieć, jak Wielka Brytania mogła marnować cenne zasoby NHS na homeopatię. W końcu, zasady homeopatii, które jako sceptyk jestem zobowiązany wyjaśnić, przynajmniej pokrótce, zawierają dwa „prawa” homeopatii. Pierwsze jest prawem podobieństw i stanowi ono, że leczy się objawy przy pomocy tego, co powoduje objawy. Oczywiście nie ma żadnej fizjologicznej, biochemicznej ani medycznej podstawy dla takiej zasady i w rzeczywistości pierwsze prawo homeopatii najbardziej przypomina zasady magii sympatycznej, szczególnie prawa podobieństwa Jamesa George Frazera opisanego w Złotej gałęzi (1922) jako jedna z zasad magii. Z pewnością nie przypomina niczego “podobnego” – jeśli wybaczycie użycie tego słowa – do nauki lub rozumu. Chciałbym pokazać to cytując prosto ze Złotej gałęzi, czego nie robiłem od trzech lat, a więc jest czas by to zrobić:

Analizując podstawy myślenia, na których opiera się magia, dojdziemy prawdopodobnie do dwóch zasad. Pierwsza zakłada, że podobne powoduje podobne względnie że skutek podobny jest do przyczyny; druga, że rzeczy, które kiedyś pozostawały w styczności ze sobą, nadal działają na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny przestał istnieć. Pierwszą zasadę możemy nazwać prawem podobieństwa, drugą prawem kontaktu względnie przenośności. Z pierwszej zasady wyciąga czarownik wniosek, że może wywołać każdy skutek, jakiego tylko zapragnie, przez naśladowanie go. Z drugiej, że cokolwiek uczyni z przedmiotem materialnym. wpłynie to w taki sam sposób na osobę, z którą przedmiot ten kiedyś pozostawał w jakimś stosunku, bez względu na to, czy stanowił część jej ciała, czy też nie. Czary oparte na prawie podobieństwa można nazwać magią homeopatyczną względnie naśladowczą. Czary oparte na prawie kontaktu względnie przenośności można nazwać magią przenośną. (przekład Henryka Krzeczkowskiego, s.37)

Właściwie, chociaż nie jest jawnie prawem homeopatii, prawo przenośności jest jak najbardziej częścią homeopatii. Powodem tego jest drugie „prawo” homeopatii, prawo rozcieńczania. To prawo stanowi, że homeopatyczne specyfiki stają się silniejsze wraz z rozcieńczaniem. Proces produkcji homeopatycznego specyfiku wymaga seryjnego rozcieńczania, zazwyczaj 1:100. Pierwotna tynktura (czyli oryginalny składnik) zostaje rozcieńczony 1:100 a następnie energicznie potrząśnięty. Twierdzi się, że potrząśnięcie jest niezbędne dla “dynamizowania” (lub “potencjowania”) specyfiku. Potem rozcieńczamy dalej w ten sam sposób. Każde rozcieńczenie 1:100 jest określone literą “C”, a więc rozcieńczenie 6C równa się sześciu rozcieńczeniom 1:100. Problem pojawia się przy wyższych rozcieńczeniach. Na przykład, rozcieńczenie 12C oznacza rozcieńczenie rzędu 10-24 ((10-2)12 = 10-24). Wiele homeopatycznych specyfików jest rzędu 30C, co jest rozcieńczeniem 10-60 czyli 1036-krotnie większym niż liczba Avogadro. Niektóre homeopatyczne specyfiki dochodzą do 100C lub więcej czyli 10-200. A oto wskazówka: liczbę atomów w znanym wszechświecie ocenia się na około 1078 do 1082. Czyli „leki” homeopatyczna od 12C są zasadniczo zwyczajną wodą. „Mniejsze” rozcieńczenia zawierają tak mało oryginalnego czynnika, że jest wysoce nieprawdopodobne, by miały jakikolwiek efekt farmakologiczny.


Co doprowadza nas do prawa przeniesienia. Homeopaci, kiedy pokazuje im się, że matematyka zawodzi i homeopatia jest wodą, twierdzą, że woda ma „pamięć” tego, z czym była w kontakcie. Oczywiście, woda nie ma pamięci, nie w sposób, w jaki twierdzą homeopaci, i jest to dobrą rzeczą. Sarkastyczni sceptycy lubią wskazywać: co byłoby, gdyby woda miała pamięć wszystkich składników, z którymi kiedykolwiek była w kontakcie? Byłoby w tej pamięci do diabła i trochę moczu i kału! Zasadniczo homeopatia jest systemem bez żadnej podstawy naukowej i dlatego dobrze się stało, że NHS wycofuje się z finansowania jej:

Ulotka dla pacjentów z University College London Hospitals Foundation Trust, którego RLHIM jest częścią, mówi: “Od 3 kwietnia 2018 r. The Royal London Hospital for Integrated Medicine (RLHIM) nie będzie dostarczał finansowanych przez NHS homeopatycznych terapii dla pacjentów jako części ustalonej opieki”.


Oświadczenie na stronie internetowej RLHIM stwierdza także, że “nie będzie dłużej dostarczać ziołowej medycyny finansowanej przez NHS dla pacjentów jako części ustalonej opieki”.  


“Jest to zgodne z polityką finansowania Camden Clinical Commissioning Groups, lokalnego organu NHS, który planuje i płaci za usługi opieki zdrowotnej na tym terenie” – dodano w oświadczeniu.  


Terapie nie poparte dowodami można nadal kupować prywatnie.

I tak powinno być. Jeśli chcesz kupować takie szamaństwo jak homeopatia, płać sam! Daj się obedrzeć ze skóry! Ale nie zmuszaj mnie do płacenia za twoją głupotę moimi dolarami podatkowymi lub składkami ubezpieczeniowymi. Brawo dla Good Thinking Society za ich starania o wyeliminowanie finansowania homeopatii przez NHS. Niestety, praca nie jest jeszcze ukończona. Chociaż Londyn dołączył teraz do znacznej części Wielkiej Brytanii w odmowie finansowania homeopatii przez NHS, Wielka Brytania nadal marnuje pieniądze na te nieskuteczne terapie w Bristolu i w Glasgow.


Niemniej zatrzymanie finansowania z NHS dla homeopatii w Royal London Hospital for Integrated Medicine jest olbrzymim krokiem w kategoriach symbolizmu. Ten szpital ma długą historię związków z homeopatią. Został założony w 1849 r. jako London Homeopathic Hospital przez jednego z pierwszych lekarzy, którzy praktykowali homeopatię w Wielkiej Brytanii. Jako sceptyk, kiedy w 2007 r. po raz pierwszy odwiedziłem Londyn od czasów, kiedy byłem nastolatkiem, poszedłem zobaczyć London Homeopathic Hospital (wówczas jeszcze nie zmieniono jego nazwy) i zrobiłem sobie zdjęcia koło niego. Nadal używam tych zdjęć na wykładach. Była to długa walka, głównie dlatego, że rodzina królewska od dawna jest entuzjastyczna wobec homeopatii, szczególnie książę Karol, który nawet twierdził, że można używać homeopatii dla rozwiązania problemu nadużywania antybiotyków w hodowli zwierząt.


Jeszcze lepsze jest to, że uderzenia następują jedno za drugim:

Artykuł z twierdzeniami o sukcesie terapii homeopatycznej na raka został wycofany przez wydawcę po serii niewygodnych odkryć – włącznie z aresztowaniem dwóch głównych autorów.   


Artykuł opublikowany w piśmie “Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine”, został wycofany pod koniec lutego po tym, jak czytelnicy dali wyraz niepokojom, a formalne dochodzenie wykazało wiele problemów etycznych.

“Oparta na dowodach komplementarna i alternatywna medycyna”? Kwestionuję, czy w ogóle istnieje coś takiego, niezależnie od tego jak głośno twierdzą to orędownicy “komplementarnej i alternatywnej medycyny” (CAM) – obecnie częściej nazywanej medycyną “integracyjną”.


Co więc autorzy próbowali pokazać i co zrobili? Spójrzmy na to:

Tematem artykułu była “terapia psorinum” i jej użycie w leczeniu raka żołądka, woreczka żółciowego, trzustki i wątroby. Psorinum jest osobliwym faworytem homeopatów, opisanym jako substancja “przygotowana z płynu z pęcherzy zainfekowanej świerzbem skóry”.


Witryna internetowa Homeopathy Plus mówi, że ludziom, którzy potrzebują psorinum “zazwyczaj brak witalności i mają skłonność do zaburzeń psychicznych”. Witryna zaleca używanie  psorinum na cały wachlarz problemów skórnych wraz z kilkoma innymi, wrzodami żołądka i bezsennością – ale nie przy nowotworach.

Świerzb, jak może wiecie, jest zakażeniem skóry spowodowanym przez świerzbowca, Sarcoptes scabiei i charakteryzuje się silnym swędzeniem i przypominającą gruzełki wysypką. Zasadniczo, samica świerzbowca  drąży kanaliki w skórze, gdzie żyje i składa jaja, a objawy spowodowane są alergiczną reakcją na świerzbowca. Świerzb jest częsty u dzieci. Homeopaci twierdzą, że psorinum można używać do leczenia ropni, trądziku, alergii, astmy, bronchitu, przeziębień, depresji, zapalenia skóry i egzemy, bólów głowy, bezsenności, infekcji ucha środkowego, zapalenia gardła, fobii, łuszczycy, świerzbu (oczywiście!) i wszy oraz wrzodów.   


Tutaj sprawy wychodzą poza tylko obrzydliwe (używanie płynu z pęcherzy spowodowanych świerzbowcem jako podstawę leku homeopatycznego) i docierają do przerażających (rażąco nieetycznej i nienaukowej próby klinicznej):

Czołowi autorzy wycofanego artykułu, zespół składający się z ojca i syna Aradeepa i Ashima Chatterjee, najwyraźniej myśleli inaczej. W 2001 r. rozpoczęli próby z pacjentami chorymi na raka, podając im płyn świerzbowy wraz z innymi homeopatycznymi substancjami i przy całkowitym braku konwencjonalnego leczenia medycznego.


Już ta sytuacja spowodowała, że czytelnicy podnosili kwestie etyczne, jak również fakt, że w nie było kontroli lub placebo. Według strony monitorującej naukę, Retraction Watch, sprawy stały się znacznie bardziej skomplikowane, kiedy pismo wydawcy Hindawi rozpoczęło formalne dochodzenie.

Co dziwne, badanie jest nadal dostępne na stronie internetowej pisma. (Ma tylko słowo “RETRACTED” [wycofane] przystemplowane z wierzchu, jak znak wodny.) Opisuje jeden obserwacyjny ciąg badania, w którym używano 6X psorinum do leczenia raka żołądka, woreczka żółciowego, trzustki i wątroby. Szczególnie odrażające jest to, że używano bardzo „słabego” roztworu homeopatycznego. „X” znaczy rozcieńczenie 1:10; jest to więc rozcieńczenie tylko 10-6. Och, tak, była tam nadal ropa ze świerzbu w tych specyfikach! Mogło jej nie być wiele, ale nie była rozcieńczona do zera. A eksperymentatorzy podawali ją doustnie! W każdym razie autorzy twierdzili, że pełna reakcja guza zaszła w niemal 18% przypadków, a częściowa w 35% przypadków. Dla tak paskudnych guzów jest to niewiarygodnie nieprawdopodobne i nie było tam żadnej kontroli.  


W nocie wycofującej opisane są problemy z tym artykułem:

Aradeep i Ashim Chatterjee są właścicielami prowadzonej przez siebie prywatnej kliniki Critical Cancer Management Research Centre and Clinic (CCMRCC). W opisie metody piszą: “Protokół badań został zatwierdzony przez Institutional Review Board (IRB numer aprobaty: 2001–05) CCMRCC” w 2001 r., ale w przeglądzie terapii psorinum z 2014 r. podano, że CCMRCC został założony w 2008 r. W badaniu pada stwierdzenie: “Uczestnicy otrzymali lek Psorinum wraz a allopatycznym i homeopatycznym leczeniem podtrzymującym bez prób konwencjonalnej lub innej  badawczej terapii”; wstrzymywanie konwencjonalnego leczenia na raka budzi problemy etyczne.  


Poprosiliśmy autorów i ich instytucję o dokumentację aprobaty etycznej, protokołu badań i kopię zgody [pacjentów]. Jednak autor Aradeep Chatterjee został aresztowany w czerwcu 2017 r. za praktykowanie medycyny bez odpowiednich kwalifikacji, a jego współautor i ojciec, Ashim Chatterjee, został aresztowany w sierpniu; obaj Chatterjee i ich prawny reprezentant nie odpowiadali na nasze pytania. Współautorzy, Syamsundar Mandal, Sudin Bhattacharya i Bishnu Mukhopadhyay powiedzieli, że nie zgodzili się na to, by być autorami artykułu i nie byli świadomi jego złożenia; współautor  Jaydip Biswas nie odpowiedział.

Ojej!


Często zastanawiałem się nad homeopatią w Indiach. Dość często widzę doniesienia z Indii z twierdzeniami, że homeopatia daje znakomite wyniki w leczeniu raka. Chciałem się im przyjrzeć, bo są tak niewiarygodne, rzadko jednak są jakieś obiektywne dowody, na które można spojrzeć, lub raporty nie przekazywane przez same kliniki homeopatyczne, które przedstawiają te twierdzenia. Któregoś dnia muszę znowu spróbować, bo ta historia sugeruje, że jest tam wiele krętactwa.


Łatwo jest śmiać się z tak marnego pisma CAM jak „Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine”, ale ta historia idzie dalej. Okazuje się, że nie tylko marne pisma CAM opublikowały wątpliwy artykuł panów Chatterjee o psorinum. Okazuje się, że na dorocznym spotkaniu American Society of Clinical Oncology (ASCO) przedstawiono trzy streszczenia prac, zapewniających o skuteczności psorinum.


A więc tak, to był bardzo zły tydzień dla orędowników homeopatii. Pamiętajmy jednak, że to pseudonaukowe szamaństwo tylko leży, ale nie zostało wyrzucone. W końcu tutaj, w USA mamy miliardera homeopatę finansowo wspierającego homeopatię na dużym universytecie.

 

A bad week for homeopathy is a good week for science

Respectful Insolence, 14 marca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

 



Orac


Lekarz onkolog i naukowiec, autor blogu Respectful Insolence, (w życiu codziennym David Gorski). Autor stanowczo podkreśla, że cokolwiek czytamy na jego blogu, to opinie Orca i tylko Oraca dodając, że nie reprezentuje niczyich interesów i krytykuje różne poglądy całkowicie niezależnie od sympatii politycznych ich autorów.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. Moje trzy grosze. Lucjan Ferus 2018-03-23


Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk