Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów

Bakłażan został genetycznie zmodyfikowany, by zawierał białko z Bt (Bacillus thuringiensis), naturalnie występującej w glebie bakterii, używanej powszechnie w organicznym rolnictwie. Redukuje to potrzebę używania pestycydów przez dostarczanie wewnętrznej ochrony przeciwko niszczącej bakłażany ćmie, Leucinodes orbonalis (EFSB). Próby polowe prowadzone w Bangladeszu, na Filipinach i w Indiach pokazały, że bakłażan bt jest praktycznie rzecz biorąc całkowicie odporny na EFSB, bezpieczny dla ludzi i środowiska i chętnie akceptowany przez farmerów.

Choć opublikowano szereg badań o bakłażanach bt, od zmniejszonego użycia pestycydów do akceptacji przez rynek i farmerów, wszechstronną dokumentację historii i sukcesu tego projektu można znaleźć tylko w Bringing Bt Eggplant to Resource Poor Farmers in Bangladesh and the Philippines. Trzynastu autorów pod kierownictwem entomologa z Cornell, A. M. Sheltona, daje wyjątkową i szczegółową ocenę projektu od samego początku do chwili obecnej.

W swojej pracy, opublikowanej niedawno w książce Genetically Modified Crops in Asia Pacific, omawiają zniszczenia dla środowiska i dla zdrowia ludzkiego przez częste stosowanie oprysków owadobójczych – czasami nawet dwa razy dziennie – w daremnej próbie kontrolowania EFSB. Dokumentują także rozwój i komercjalizację bakłażanu bt w Bangladeszu, gdzie był pierwszą uprawą genetycznie modyfikowanej żywności przyjętą w Azji Południowej oraz to, jak jego użycie zdławiono w Indiach i spowolniono na Filipinach przez działalność agitatorów anty-GMO.

Ten projekt jest wyjątkowy, ponieważ reprezentuje współpracę sektorów publicznego i prywatnego, by zająć się poważnym problemem bezpieczeństwa żywnościowego i produkcji rolnej w Azji, gdzie bakłażan należy do najważniejszych, niedrogich i popularnych warzyw. Jednak EFSB jest nieustępliwym i destrukcyjnym szkodnikiem w całym regionie, powodując zmniejszone plony i wysokie użycie pestycydów.  

Po tym, jak ćma EFSB składa jaja na roślinie, wyklute larwy wgryzają się w łodygę, powodując więdnięcie roślin, lub w owoce, co czyni, że nie można ich sprzedać. Straty sięgające 70-80 procent plonu są powszechne w Bangladeszu, Indiach i na Filipinach, także przy częstych opryskach.

Nie udało się wyhodować rośliny odpornej na EFSB tradycyjnymi metodami. Jednak indyjska firma nasiennicza, Mahyco, użyła powszechnej techniki genetycznej modyfikacji do wstawienia genu cry1Ac do linii bakłażanów, które następnie skrzyżowano z lokalnymi odmianami z Indii, Bangladeszu i Filipin. Linie bakłażanów, które stworzono w ten sposób, są praktycznie zabezpieczone przed atakami EFSB — bez użycia jakichkolwiek dodatkowych oprysków.

Genów Cry1A używa się globalnie od ponad 25 lat, by chronić miliony hektarów kukurydzy i bawełny przed atakami owadów. Równie ważne jest to, że liczne opublikowane badania pokazały, że białka produkowane przez Cry1A są bezpieczne dla ludzi i środowiska.  

Z finansowaniem dostarczonym przez USAID, Mahyco, Cornell University i partnerzy z sektora publicznego w Indiach, Bangladeszu i na Filipinach stworzyli w 2003 roku partnerstwo w ramach Agricultural Biotechnology Support Program II (ABSPII), by użyć biotechnologii jako pomocy do rozwiązania krytycznego problemu żywności, w tym szkód dokonywanych na plantacjach bakłażanów przez owady.

Chociaż ABSPII zakończył się w 2014 roku, badania nad bakłażanem bt trwały z finansowaniem USAID w ramach Feed the Future South Asia Eggplant Improvement Partnership.  Projekt zakończył się w marcu bieżącego roku po osiągnięciu znaczących postępów dla bakłażanu bt.

Po przyjęciu rośliny do upraw w Bangladeszu starania skupiły się na budowaniu potencjału, produkcji nasion, zarządzaniu i popularyzacji. Praca na Filipinach skupia się na ułatwieniu komercjalizacji przez tworzenie przepisów, które spełniają standardy międzynarodowe, jak też na działaniach popularyzacyjnych i informacyjnych wśród rolników. Działania w Indiach zatrzymały się po tym, jak rząd pod naciskiem sił anty-GMO i związanej z nimi kampanii dezinformacji narzucił moratorium na komercyjne uprawy bakłażanu bt. Choć indyjski organ biobezpieczeństwa rekomendował komercjalizację bakłażanu bt, moratorium pozostaje nadal w mocy.  

Sukces bakłażanu bt w Bangladeszu najlepiej, być może pokazuje, jego szybkie akceptowanie przez farmerów. W pierwszym sezonie 2013-2014 uprawiało go zaledwie 20 farmerów, a do sezonu 2017-2018 liczba ta poszybowała do 27 612 farmerów. Niedawno opublikowane dane pokazują, że w sezonie 2020-2021 ponad 65 tysięcy farmerów uprawiało bakłażan bt. Ocenia się, że 15 do 20 procent farmerów sadzi ziarna zaoszczędzone z poprzedniego roku lub otrzymane od innych farmerów.

Równie godne uwagi są udokumentowane korzyści. Farmerzy, którzy uprawiali bakłażany bt, mieli sześciokrotny wzrost zysków netto, według badania prowadzonego podczas sezonu 2016–17. Udokumentowano zysk netto w wysokości 2151 dolarów z hektara bakłażanów bt w porównaniu do 357 dolarów z hektara dla bakłażanów nie-bt. Badanie prowadzone w kolejnym roku pokazało dalszy 51 procent wzrostu plonów, 128 procent wzrostu dochodów netto, 37,5-procentową redukcję kosztów pestycydów i 11,5-procentowe obniżenie wypadków zatrucia pestycydami.  

Najnowsze badanie, prowadzone w sezonie 2019–20, pokazało, że linie bt dały farmerom uprawiającym bakłażany 19,6 procent wyższe plony i 21,7 procent wyższe dochody. Ponadto 80,6 procent spośród 195 badanych farmerów uprawiających bakłażany bt było zadowolonych z jakości ich produktu w porównaniu do zaledwie 28 procentami spośród 196 farmerów uprawiających bakłażany nie-bt, których owoce były zainfekowane przez larwy ćmy. Badanie ujawniło także, że podczas gdy niemal 40 procent farmerów bakłażanów nie-bt nigdy o bakłażanach bt nie słyszało, po tym, gdy dowiedzieli się o nich, 71,4 procent badanych powiedziało, że zamierzają przestawić się na bakłażany bt w następnym roku.

Premierka Bangladeszu, Sheikh Hasina i ministerka rolnictwa, Begum Matia Chowdhury, dostarczały silnego poparcia idei komercjalizacji bakłażanu bt przez nacisk na akceptację regulacji. Poparcie z tak wysokiego szczebla politycznego (czego nie ma w Indiach i na Filipinach), było niezbędne dla komercjalizacji bakłażanu bt w Bangladeszu.  

Polityczny klimat wydaje się zmieniać również na Filipinach, na co wskazuje niedawna decyzja pozwolenia zarówno na uprawę Złotego Ryżu, jak i na używanie bakłażanów bt jako żywności i karmy. Farmerzy niecierpliwie czekają tam na pełne przyjęcie bakłażanów bt.

Farmerzy w Indiach są jednak coraz bardziej sfrustrowani, bo nadal odmawia im się dostępu do roślin, które ich organ regulacyjny dawno uznał za bezpieczne – i które ich sąsiedzi w Bangladeszu z powodzeniem uprawiają już od siedmiu lat. Choć indyjscy naukowcy nadal prowadzą badania nad roślinami GM, które byłyby cenne dla konsumentów i farmerów, takich jak gorczyca dająca wyższe plony i orzeszki ziemne z niską zawartością aflatoksyny, wrogie środowisko polityczne nie dopuszcza do pełnej akceptacji tych upraw.

GMO eggplant is documented win for resource-poor farmers

Alliance For Science, 16 września 2021

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Joan Conrow

Amerykańska dziennikarka, redaktor naczelna magazynu Alliance For Science, specjalizuje się w problematyce ochrony  środowiska, biotechnologii i rolnictwa.