W nowym artykule w Nature Communications Tomas Bugnhyar, Stepehen Reber i Cameron Buckner (odnośnik poniżej) szukają odpowiedzi na pytanie, czy kruki, o których już wiadomo, że są inteligentne, mają “teorię umysłu”.
Co rozumiemy przez to? Według autorów „teoria umysłu” oznacza, że zwierzę ma reprezentację umysłową działania wykonanego przez inne zwierzęta, a następnie działa samo na podstawie tej reprezentacji umysłowej bez patrzenia na samo działanie. Innymi słowy, zwierzę wyobraża sobie innego osobnika swojego gatunku i bez używania wskazówek wizualnych działa zgodnie z tym, co myśli, że myśli i zrobiłoby to drugie zwierzę.
Konkretnie, w tym wypadku naukowcy badali zachowanie kruków przy ukrywaniu żywności i jak zmieniało się to, jeśli kruki sądziły, że inny osobnik był w pobliżu, ale nie mogły go zobaczyć.
Od dłuższego czasu wiedziano, że kiedy krukowate, takie jak kruki i modrowronki kalifornijskie, ukrywają żywność – zagrzebując ją w ziemi, żeby ją schować – zmieniają swoje zachowanie, jeśli wiedzą, że w pobliżu jest inny osobnik. Mogą wówczas ponownie zagrzebać ją w innym miejscu, żeby jej nie ukradziono. Innym sposobem chronienia ukrytej żywności przez chowanie jej za przeszkodami, przerywanie zagrzebywania, kiedy widzą innego ptaka i trzymanie się z dala od już ukrytej żywności, żeby nie ściągnąć uwagi rywali do tego miejsca.
W takich wypadkach ptaki (w tych badaniach głównie modrowronki) ewidentnie działają na bodziec, jakim jest widok innego ptaka i – albo przez uczenie się, albo ewolucję – zachowują w sposób, który jest wyraźnie działaniem adaptacyjnym.
Według autorów poprzednie eksperymenty nie zajmowały się w rzeczywistości tym, czy ptaki mają “teorię umysłu”, to jest, umysłową rekonstrukcję tego, co drugi ptak może myśleć, ponieważ widziały tego drugiego ptaka. Jak mówią autorzy, problemem z tymi eksperymentami jest taki, że badacze „nie są w stanie rozróżnić empirycznie reprezentacji bezpośrednio obserwowalnych wskazówek od autentycznej reprezentacji umysłowej”.
W tym eksperymencie autorzy próbowali obejść ten problem przez obserwowanie chowania żywności przez kruki, kiedy nie widziały rywali, ale sądziły, że są w pobliżu, bo odgrywano dźwięki wydawane przez kruki. Nie było więc możliwości, że kruki działały pod wpływem „wskazówek wzrokowych” wysyłanych przez innego ptaka. Działały przez wyobrażanie sobie kruków-rywali.
Ptakom pozwolono ukrywać kawałki sera i karmy dla psów w jednym z położonych obok siebie pokoi. Pokoje połączone były oknem, które można było zamknąć, oraz (również dającym się zamknąć) wizjerem. Kruki otrzymały również szkolenie jak działa wizjer. Nauczyły się patrzeć przez wizjer i widziały, jak ludzie chowają żywność w sąsiednim pokoju, a następnie wpuszczano je do tego pokoju, żeby ją sobie wydobyły. Nauczyły się więc, że te otwory dają możliwość zaglądania do sąsiedniego pokoju, chociaż nie mogły nic przez nie widzieć, jeśli ich oczy nie były bezpośrednio przy wizjerach.
Eksperymentatorzy przewidywali wstępnie, że jeśli kruki mają reprezentację umysłową tego, co zrobi inny kruk w sąsiednim pokoju, to:
- Kruki będą ukrywały swoją żywność szybciej, jeśli widać wizjer niż kiedy wizjer jest niewidoczny. (Wizjery mogły być zasłonięte tablicą.) Znaczyłoby to, że mają wyobrażenie, że inny kruk może patrzeć na nie przez wizjer i obserwować, jak ukrywają żywność. W takich wypadkach powinny starać się ukryć żywność tak szybko, jak to możliwe. Same nie mogły widzieć kruka przez wizjer, bo w sąsiednim pokoju nie było kruków, ale mogły słyszeć krakanie kruków. Ich zachowanie przypominałoby zachowanie przy otwartym oknie z możliwością widzenia i słyszenia kruka w sąsiednim pokoju.
- W ten sam sposób przewidywano, że widzialny wizjer spowoduje, że kruki będą mniej skłonne do “ulepszenia” kryjówki: powrotu do niej i zmiany wokół niej. Takie zachowanie zwraca uwagę potencjalnych rywali (jak napisano powyżej), a więc mniej “ulepszeń” oznacza, że ptaki myślały, że inny kruk mógł je widzieć przez wizjer.
Ten protokół obejmował trzy eksperymenty, jak pokazano poniżej: ptak chowający żywność, kiedy widzi, że drugi kruk go obserwuje (a); ptak chowający żywność z drugim ptakiem w sąsiednim pokoju, którego nie może zobaczyć, ale go słyszy (b); wizjer bez ptaka w sąsiednim pokoju (c). Dźwięki wydawane przez kruki odgrywano ptakom we wszystkich trzech sytuacjach. Wszystkie kruki były wychowane przez człowieka i choć trenowane w badaniach poznawczych, nie miały żadnego doświadczenia z ukrywaniem żywności ani w obecności innych kruków, ani bez nich.
Dla zapewnienia, że kruki nie będą chować żywności, bo widziały już wcześniej innego kruka, który je obserwował (jeszcze zanim reagowały na wizjer) najpierw przeprowadzono próby
b i
c. Następnie wykonano próbę
a (otwarte okno), a potem powtórzono
b i
c.
Wyniki podane są na poniższym wykresie i potwierdzają przewidywania autorów:
- Kruki wystawione na wizjery i odsłonięte okna (odpowiednio “peep” i “obs”) chowały żywność w znacznie krótszym czasie niż kruki, które nie mogły zobaczyć ptaka w sąsiednim pokoju, mimo że odgrywano odgłosy kruka. To jest pokazane na rysunku (a) poniżej. Czas ukrywania żywności wynosił przeciętnie około 14 sekund, kiedy kruki nie widziały obserwującego sąsiedniego kruka, ale były zredukowane do 7-8 sekund, kiedy albo widoczny był wizjer albo okno było otwarte. Nie było różnicy między sytuacją wizjera i otwartego okna, co sugeruje, że kruki interpretowały wizjer jako sygnał „inny kruk obserwuje”.
- Jak przewidywano, kruki rzadziej “ulepszały” swoje kryjówki, kiedy widoczny był wizjer lub kiedy okno pokazywało kruka w sąsiednim pokoju, niż kiedy okno było zamknięte. (b) pokazuje tę różnicę. Nie było żadnej różnicy między sytuacją “otwartego okna” a “wizjerem”.
Należy pamiętać, że dźwięki kruka były odgrywane we wszystkich sytuacjach, a więc różnic nie można po prostu przypisać słyszeniu krakania rywala. Tak więc, musi tu być coś co, wskazuje, że kruki sądziły, że są obserwowane, co wyjaśniałoby wyniki.
Czy pokazuje to, że kruki naprawdę mają “teorię umysłu”? No cóż, pokazuje to, że kruki mogą działać na podstawie zakładanego zachowania bez konieczności zobaczenia drugiego zwierzęcia.
Myślą, że są obserwowane, ponieważ kojarzą wizjer z wizją, a więc działają na bazie założenia, nie zaś zaobserwowanego zachowania. Jeśli to jest teoria umysłu, to kruki ją mają.
Dodam jeszcze jedno: kruki zmieniały zachowanie ukrywania żywności bez tego, by kiedykolwiek doświadczały utraty ukrytej żywności na rzecz rywala. Wręcz zmieniały zachowanie nawet bez zobaczenia kiedykolwiek rywalizującego kruka w sąsiednim pokoju. Sugeruje mi to, ze zachowanie ukrywania żywności i sposób, w jaki zmienia się przy założeniu obecności rywala w pobliżu, są raczej wyewoluowane niż nauczone. To były naiwne kruki i nie miały żadnego doświadczenia w naturze przed tym eksperymentem.
____________
Bugnyar, T., S. A. Reber, and C. Buckner. 2016. Ravens attribute visual access to unseen competitors. Nat Commun 7. Article number:10506doi:10.1038/ncomms10506
Do ravens have a theory of mind a new experiment suggests “yes”
Why Evolution Is True, 16 maja 2016
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
