Akupunktura jadu pszczelego: śmiercionośne znachorstwo, które może zabić

Cofnijmy się więc do wywiadu z Gwyneth Paltrow z 2016 r. w “New York Times”. Jest to typowy wywiad z celebrytką. W pewnym momencie dowiadujemy się:

Zawsze jestem królikiem doświadczalnym, który próbuje wszystkiego. Muszę spróbować to wszystko. Uwielbiam akupunkturę. Właśnie słyszałam o czymś, co nazywa się kąpiel dźwięku, a co może być zanadto hippisowskie nawet dla takich jak ja. To jest jakaś nowa uzdrawiająca modalność. Mogę sobie z tym nie dać rady.

Ogólnie jednak jestem otwarta na wszystko. Żądliły mnie pszczoły. Jest terapia, która liczy tysiące lat o nazwie apiterapia. Ludzie używali jej, żeby pozbyć się zapaleń i blizn. Jest to dość niesłychane, jak to zbadasz. Ale, człowieku, to jest bolesne. Jeszcze nie próbowałam krioterapii, ale chcę spróbować.

Tak, umyślne pozwolenie na użądlenie przez pszczoły w “punktach akupunktury” wzdłuż “meridian akupunktury “ istotnie byłoby bolesne. Nawet senator Tom Harkin, człowiek odpowiedzialny za obrzydlistwo, jakim jest National Center for Complementary and Integrative Health, używał tylko pszczelego pyłku, wierząc, że leczy jego alergie. Z drugiej strony, trzeba zachować sprawiedliwość i zauważyć, że apiterapia to coś więcej niż akupunktura z jadu pszczelego lub tylko produktów jadu pszczelego. Obejmuje wszystko związane z pszczołami, włącznie z miodem i pyłkiem. Niemniej Paltrow powiedziała wyraźnie, że dała się użądlić pszczołom, co znaczy, że użyła rodzaju apiterapii, która jest podobna do akupunktury jadem pszczelim, prawdopodobnie bez nakładania nonsensu akupunktury na nonsens jadu pszczelego.  

Przejdźmy teraz do 2018 r. i informacji w mediach o nieszczęsnej kobiecie z Hiszpanii:

Kobieta w Hiszpanii zmarła po otrzymaniu podobno rutynowej terapii “pszczelej akupunktury”, po której doznała reakcji alergicznej i wpadła w śpiączkę.

Ta procedura alternatywnej medycyny jest mniej lub bardziej tym, co przywołuje jej nazwa: zamiast igły akupunkturzysta wstrzykuje jad pszczeli w określone punkty ciała. W niektórych wypadkach używa się żywych pszczół, by bezpośrednio żądliły i wstrzykiwały jad w człowieka.

Przypadek w Hiszpanii dotyczył żywych pszczół, jak pisze pismo medyczne, Journal of Investigational Allergology and Clinical Immunology. Pacjentka, 55-letnia kobieta, już od dwóch lat chodziła co cztery tygodnie na takie sesje akupunktury, by leczyć sztywnienie karku i stres.   

Trzeba przyznać, że nie mamy pojęcia, czy ta nieszczęsna ofiara obrzydliwego znachorstwa dowiedziała się o pszczelim jadzie od Gwyneth Paltrow. Tego typu szamaństwo ma wielu propagujących je posłańców. Jednak poparcie, jakie Paltrow daje tej procedurze, może z łatwością doprowadzić do krzywdy innych, bo wstrzykiwanie jadu pszczelego nie jest  łagodną procedurą. Zanim omówię “podstawę dowodową” (jeśli można to tak nazwać) dla terapii jadu pszczelego, zacytuję fragment historii choroby:

Informujemy o przypadku 55-letniej kobiety, która przychodziła na sesje apiterapii co 4 tygodnie przez 2 lata, dobrze to tolerując. Zdecydowała się na apiterapię, aby poprawić kurczliwość mięśni i stres. Nie miała historii żadnych innych chorób (np. astma, choroba serca), innych czynników ryzyka, uprzednich reakcji na błonkoskrzydłe ani atopii. Podczas sesji apiterapii zaczęła chrapliwie oddychać, miała duszności i nagle straciła przytomność po użądleniu przez żywą pszczołę. Wezwano ambulans, który przybył po 30 minutach. Personel kliniki apiterapii zaaplikował methylprednisolone. Adrenalina nie była dostępna. Kiedy przybył ambulans, ciśnienie skurczowe spadło do 42 mmHg a jej tętno podniosło się do 110. Nie podano nasycenia tlenem. Natychmiast zastosowano leczenie, które składało się z podwójnej dawki adrenaliny (0.5 mg każda), kroplówki z roztworu soli fizjologicznej,  dożylnego wstrzyknięcia kortykosteroidów i antyhistaminy. Podczas transportu do szpitala ciśnienie krwi i praca serca pacjentki ustabilizowały się, chociaż jej wynik na Glasgow Coma Scale wynosił 6; dlatego została zaintubowana. Dokonana przy przyjęciu tomografia komputerowa wykazała udar, podczas gdy wyniki EKG, prześwietlenia klatki piersiowej i podstawowa analiza krwi były w normie. Niestety, nie ustalono tryptazy podczas ostrego stadium. Bazowe serum tryptazy było normalne. Podczas hospitalizacji przeprowadzono testy in vitro trzy dni po reakcji, natychmiast po konsultacji z naszym oddział alergii. Testów in vivo nie można było przeprowadzić, ponieważ pacjentka otrzymała antyhistaminy i jej sytuacja kliniczna była problematyczna. Pacjentka zmarła kilka tygodni później z powodu niewydolności wielonarządowej. Przewlekłe niedociśnienie podczas ostrej anafilaksji spowodowało rozległy udar i trwałą śpiączkę z uszkodzeniem wielu narządów.  

Zasadniczo więc mamy tutaj przypadek typowej kobiety, która zwraca się do alternatywnej medycyny, kogoś, kto wydaje się być jednym z tych “zaniepokojonych zdrowych”. Właściwie sprawiała wrażenie kogoś całkiem zdrowego, ale z jakimiś niewyraźnymi dolegliwościami i do leczenia ich używała akupunktury. Poddała się rutynowej terapii jadem pszczelim i z czasem uczuliła się na jad pszczeli. Ponieważ jednak była w klinice „medycyny integracyjnej”, klinika najwyraźniej nie miała zestawu reanimacyjnego, a przynajmniej nie miała kluczowego leku, który powinien znajdować się w każdym zestawie reanimacyjnym: epinefryny. W rezultacie, kiedy ta kobieta miała reakcję anafilaktyczną na jad pszczeli i spadło jej ciśnienie do stopnia zagrażającego życiu, nie byli w stanie właściwie jej leczyć. (Wskazówka: Sterydy nie wystarczają.) Najwyraźniej nie mieli również antyhistamin (a przynajmniej nie wspomniano antyhistamin w początkowym leczeniu. Jedynym najważniejszym lekiem w takiej sytuacji jest jednak epinefryna. To dlatego ludzie z poważnymi alergiami pokarmowymi i, tak, alergią na jad pszczeli, noszą ze sobą auto-strzykawkę z epinefryną jak EpiPen. Liczą się minuty, wręcz sekundy, a ta kobieta czekała 30 minut bez skutecznej terapii na szok anafilaktyczny. Głębokie niedociśnienie dało w wyniku poważny udar i uszkodzenie wielu narządów, z czego nie była w stanie wyjść.

Pomijając na moment brak dowodów, że akupunktura jadu pszczelego jest skuteczna na cokolwiek, dla kliniki administrującej pacjentom jad pszczeli podskórnie, nie mieć epinefryny  w poprawnie zaopatrzonym zestawie reanimacyjnym na wypadek reakcji anafilaktycznej, nie jest tylko błędem w sztuce medycznej, jest kryminalnym błędem w sztuce medycznej.  Alergie na użądlenia pszczół są dobrze znane i częste, więc powinni byli być na to przygotowani. Ponadto, tylko to, że kobieta miała już wiele sesji, nie znaczy, że nie mogła z czasem uczulić się na pszczeli jad i dostać alergicznej reakcji. Nigdy się nie dowiemy, ponieważ opis przypadku o tym nie mówi, nie mogę jednak powstrzymać się przed spekulacjami, że przed jej reakcją anafilaktyczną ta kobieta prawdopodobnie wykazywała narastające oznaki reakcji alergicznej na jad pszczeli, może trochę pokrzywki, może ucisk w piersiach lub wypieki, przed sesją, podczas której doznała ostrej reakcji, a których nie zapisano, ignorowano lub zbywano jako część „działania” terapii.   

Jak piszą autorzy historii przypadku:

Uprzednia tolerancja na użądlenie pszczół nie zapobiega ostrej reakcji alergicznej; jednak wielokrotne wystawienie podnosi ryzyko uczulenia.

No właśnie. Pewien odsetek pacjentów poddanych akupunkturze z jadu pszczelego (lub jakiemukolwiek leczeniu jadem pszczelim) zostanie uczulony na jad pszczeli, tak jak ta kobieta.

Istnieje organizacja o nazwie American Apitherapy Society. Szybkie spojrzenie na jej witrynę internetową ujawnia wiele cech charakterystycznych dla szamaństwa, z których wybija się twierdzenie, że “produkty pszczoły miodnej”, takie jak jad pszczeli, miód, pyłek kwiatowy, mleczko pszczele, propolis i wosk pszczeli potrafią leczyć właściwie wszystko:

Zaburzenia lub problemy układu odpornościowego

• Stwardnienie rozsiane (MS)
• Reumatyczne zapalenie stawów
• Katar sienny

Problemy neurologiczne

• MS
• ALS (Choroba Lou Gehriga)
• Półpasiec
• Bóle zbliznowacenia

Problemy mięśniowo-szkieletowe

• Artretyzm
• Dna moczanowa
• Zapalenie ścięgna, zapalenie kaletki
• Ból kręgosłupa

Infekcje

• Choroby bakteryjne, wirusowe i grzybiczne

Traumy

• Rany ostre i chroniczne

Oparzenia

• Urazy stawów
• Złamania kości

Guzy

• Łagodne
• Złośliwe (rak)

I, oczywiście, American Apitherapy Society, prezentuje wiele świadectw rzekomo “wyleczonych” ludzi (a przynajmniej takich, którym to pomogło) ze stwardnieniem rozsianym, ranami, reumatycznym zapaleniem stawów, bólami, rakiem skóry i z boreliozą. Oczywiście jest całkiem możliwe, że w “produktach z ula” mogą być rozmaite medyczne substancje, jeśli jednak są, z pewnością American Apitherapy Society nie dostarcza dowodów na ich skuteczność.  Przeszukanie PubMed daje 158 artykułów o apiterapii, ale większość to albo badania przedkliniczne na hodowlach komórkowych, badania na zwierzętach lub czyste spekulacje. Istnieje garść badań klinicznych, z których niemal wszystkie zajmują się albo miodem, albo pyłkiem. Jeśli chodzi o użycie samego jadu, istnieje jedno żałosne badanie 11 pacjentów, testujące akupunkturę jadu pszczelego jako leczenia choroby Parkinsona oraz inne, podobnie marne randomizowane i tylko częściowo ślepe badanie z użyciem apiterapii na bóle po udarze. Istnieje jedno małe, randomizowane badanie, które sugeruje korzyści apiterapii w łuszczycy plackowatej, ale mnie nie przekonuje i z tego, co mogę powiedzieć, w żadnym z tych badań nie używano rzeczywistego żądlenia pszczół, a tylko rozcieńczony jad pszczeli.

Jak pisałem wiele razy wcześniej, akupunktura jest teatralnym placebo i mitem. Nie ma znaczenia, gdzie wbijesz igły, a nawet, czy w ogóle je wbijesz (pod warunkiem, że koniuszek igły dotyka skóry); efekt jest ten sam. Można nawet używać wykałaczek zamiast igieł! Niezależnie od tego, jak bardzo usilnie orędownicy akupunktury twierdzą, że jest skuteczna,  całość dowodów mówi coś przeciwnego.

Tak więc “akupunktura jadu pszczelego” jest niczym innym jak apiterapią wystrojoną w terminologię akupunktury w bardzo podobny sposób jak “elektroakupunktura” jest w rzeczywistości podskórną stymulacją nerwów wystrojoną w terminologię akupunktury, kooptującą punkty akupunktury, lub “biopunktura” jest (komicznie) homeopatią wystrojoną w akupunkturę, bo widocznie jeden rodzaj szamaństwa nie wystarcza. Istnieje artykuł recenzyjny w (oczywiście!) Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine (typowy oksymoron), twierdzący, że znaleziono pewne dowody skuteczności, ale autorzy powołują się na zestaw badań o bardzo niskiej jakości i wydają się stawać na głowie, by włączyć, co się da, w tym badania publikowane w takich pismach jak The Journal of Korean Society for Acupuncture and Moxibustion i The Journal of Korean Oriental Medicine. Naturalnie, autorzy oznajmiają, że akupunktura jadu pszczelego jest „obiecująca” i postulują dalsze badania.

Wolę wnioski autorów opisu przypadku:

Nasze dane umożliwiają wniosek, że przed każdym użądleniem apiterapeutucznym należy identyfikować uczulonych pacjentów. Pacjenci powinni być w pełni poinformowani o niebezpieczeństwach apiterapii zanim się jej poddadzą. Praktykujący apiterapię powinni być wyszkoleni w radzeniu sobie z ostrymi reakcjami i powinni być w stanie zapewnić bezpieczne środowisko z odpowiednim wyposażeniem do opanowania anafilaksji i szybkim dostępem do jednostki intensywnej opieki w celu zapobieżenia niedostatecznej opiece, takiej jak opóźnienie leczenia (ta pacjentka czekała 30 minut zanim otrzymała adrenalinę domięśniowo). Takie posunięcia mogą jednak nie być możliwe. Dlatego zagrożenia przy apiterapii mogą przekroczyć domniemane korzyści co prowadzi nas do wniosku, że ta praktyka jest zarówno niebezpieczna, jak niewskazana.

Zasadniczo mówią, że ryzyko przy akupunkturze jadu pszczelego przeważa jej potencjalne korzyści, ale jeśli ma to być robione, praktycy powinni wiedzieć jak radzić sobie a reakcją anafilaktyczną (ha!), zarówno ambulans jak i oddział opieki intensywnej musi być przygotowany.Osobiście powiedziałbym, żeby w ogóle tego nie robić, ale myślę, że da się przedstawić argument na ograniczanie szkód, jeśli ludzie będą wystarczająco uparci i ignoranccy, by używać terapii nie mających żadnych naukowo dowiedzionych korzyści, terapii która może cię zabić, jeśli masz pecha i dostajesz alergii na jad pszczeli. Powtarzam: niebezpieczeństwo znacznie przeważa nad potencjalnymi korzyściami jadu pszczelego (a w niczym, co choćby przypominało rygorystyczne badanie, nie pokazano żadnych takich korzyści).

Dzięki, Gwyneth Paltrow, za popularyzowanie tego rodzaju nonsensu. A także Kate Middleton, Victoria Beckham, Simon Cowell and Kylie Minogue, chociaż oni przynajmniej stosują to tylko na skórę i nie łączą z akupunkturą. Nawet jednak stosowanie alergenu na skórę może spowodować reakcję anafilaktyczną. Pseudonauka i głupota celebrytów są uniwersalne.

Bee venom acupuncture: Deadly quackery that can kill

Respectful Insolence, 23 marca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Orac

Lekarz onkolog i naukowiec, autor blogu Respectful Insolence, (w życiu codziennym David Gorski). Autor stanowczo podkreśla, że cokolwiek czytamy na jego blogu, to opinie Orca i tylko Oraca dodając, że nie reprezentuje niczyich interesów i krytykuje różne poglądy całkowicie niezależnie od sympatii politycznych ich autorów.