Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 08:02

« Poprzedni Następny »


Co nam daje psychologia ewolucyjna?


Tristan Flock 2018-11-01


Zdolność analizowania naszych instynktów zamiast naiwnego akceptowania jako oczywistość ich wpływu na naszą świadomość jest pierwszym krokiem do ignorowania ich, kiedy mogą powodować szkody.

Steven Pinker, Zmierzch przemocy. Lepsza strona naszej natury

Wielkie idee często zaburzają porządek, ale niewiele zaburzyło go tak dogłębnie jak idea ewolucji drogą doboru naturalnego. Koncepcja, że ludzie wyewoluowali z nie-człowieczych przodków dzięki przeżyciu jednych mutacji kosztem innych, obraża niezliczone, wysoko cenione ideologie. Dobór naturalny obraża religijne przekonanie, że nasze istnienie jest  usankcjonowane przez boga, zakłóca postępowe przekonanie, że samolubna konkurencja jest  nowoczesną aberracją i wprowadza zamieszanie w rozpowszechnione pragnienie znalezienia celu i moralności w świecie naturalnym. Przy takich grzechach nic dziwnego, że ewolucja ma poważne problemy z PR.


Ewolucja wywołuje bodaj największy sprzeciw, kiedy używa się jej do interpretowania ludzkiego umysłu w psychologii ewolucyjnej. Od kiedy Alfred Russel Wallace (współodkrywca doboru naturalnego) pierwszy twierdził, że ewolucja nie może wyjaśnić ludzkich cech umysłowych, ludzie wzdragają się na każdą taką próbę. Sławny lingwista Noam Chomsky – który, odrzuca koncepcję ewolucji języka drogą darwinowskiego doboru – powiedział, że psychologia ewolucyjna jest dosłownie bezużyteczna. W niektórych mediach ta dziedzina przedstawiana jest często jako prawicowa metoda zachowania białego patriarchatu. Także niektórzy biolodzy ewolucyjni, jak nieżyjący już Stephen Jay Gould, gardzili nią jako królestwem jałowych spekulacji.

 

Krytycy zazwyczaj protestują przeciwko psychologii ewolucyjnej z dwóch powiązanych powodów. Po pierwsze, ponieważ ludzki umysł jest tak skomplikowany, jesteśmy skazani na domysły za każdym razem, kiedy poszukujemy sił selekcyjnych, które nas ukształtowały. Po drugie, ponieważ te domysły często służą zachowaniu niesprawiedliwego status quo, cała dziedzina jest podejrzanym przedsięwzięciem.

 

No cóż, nieważne, że darwinowskie podejście jest jedynym sposobem wyjaśnienia złożonych biologicznych struktur lub że większość psychologów ewolucyjnych jest w rzeczywistości całkiem liberalna, lub że opis ludzkiej natury nie jest przepisem na zachowanie w czasach współczesnych. Odrzucając psychologię ewolucyjną krytycy mogą być w błędzie w sprawie każdego z tych punktów. Jednak oczerniając reputację całej dziedziny wychodzą poza naukowe lub tylko filozoficzne błędy. Przez szerzenie opinii, że psychologia ewolucyjna jest rasistowska, seksistowska lub faszystowska pozbawiają społeczeństwo cennej perspektywy na polepszenie znacznych obszarów życia.   

 

Choć rzadko mówi się o tym, psychologia ewolucyjna jest niezbędną wiedzą dla każdego, kto stara się zrozumieć siebie, innych i nasze miejsce w kosmosie. Bez zrozumienia nacisków selekcyjnych, jakie ukształtowały nasze umysły, wiele z ludzkiej egzystencji zdumiewa i frustruje. Na przykład, dlaczego tak często paraliżują nas kwestie obrazu własnej osoby? Dlaczego marnujemy tyle czasu na plotki o celebrytach? Dlaczego tak często przedkładamy zewnętrzną urodę nad wewnętrzne przymioty?  I dlaczego zawzięcie przysięgamy wierność partiom politycznym? Bez powołania się na ewolucję nie możemy w pełni odpowiedzieć na te pytania. Zamiast tego mamy skłonność do patrzenia na innych (a czasem także na siebie) jako na beznadziejnie płytkich, niepewnych i irytujących.


Przez przyjęcie darwinowskiego punktu widzenia możemy jednak nadać sens wielu rzeczom, które poprzednio wydawały się nonsensowne. Ludzkie umysły wyewoluowały na afrykańskich równinach w plejstocenie w małych plemionach niepiśmiennych, technologicznie prymitywnych, wysoce społecznych naczelnych, istot które były niezwykle sprawne i ciekawskie. Warunki, w jakich rozkwitały nasze umysły, były zupełnie inne niż świat, w jakim żyjemy dzisiaj. 


Nie było dobroczynności ani opieki społecznej, co znaczyło, że więzy społeczne często wyznaczały różnicę między życiem a śmiercią. Tak więc ci, którzy nie zwracali uwagi na swój wizerunek społeczny, szybko byli usuwani z puli genowej. Ponieważ plemiona były małe, plotka była skutecznym sposobem informowania się o rozwoju sytuacji społecznej. To było przed czasami „People Magazine” i „Us Weekly”, kiedy członkowie twojego plemienia, którzy mieli wysoki status, faktycznie wpływali na perspektywy twojego przeżycia i rozmnożenia. Powstrzymywanie się od plotkowania było wówczas, potencjalnie, śmiertelnym błędem. Medycyna była bardzo prymitywna w tym naszym ewolucyjnym raju, więc zdrowie liczyło się jeszcze bardziej niż dzisiaj. Przy szukaniu partnerów seksualnych lub długotrwałych przyjaciół symetryczność rysów twarzy i właściwe proporcje ciała (tj. fizyczna uroda) były bardzo warte wzięcia pod uwagę. Jeśli osoba była oszpecona przez ranę, infekcję lub zaburzenia rozwojowe, człowiek ryzykował inwestycję w partnera, który może być niezdolny do odwzajemnienia się. I wreszcie, ponieważ żyliśmy i umieraliśmy w plemieniu, solidarność miała znaczenie. Przed pojawieniem się wiarygodnych traktatów pokojowych, wolnego handlu i systemów sprawiedliwości miało sens pełne podejrzliwości i uprzedzeń patrzenie na obcych, przynajmniej początkowo. 

 

Jak pokazują te przykłady, wiele z irracjonalnych sił, które spiskują przeciwko nam dzisiaj – włącznie z ksenofobią, obsesją na punkcie urody i wizerunku oraz toksyczną kulturą celebrytów – ma racjonalne korzenie w naszej ewolucyjnej przeszłości. Krytycy psychologii ewolucyjnej często obawiają się, że w jakiś sposób udziela to przyzwolenia na niskie instynkty ludzkości. Ludzie jednak są zazwyczaj świadomi tego, że to co kiedyś było adaptacyjne, niekoniecznie jest dobre. Na przykład, po usłyszeniu, że nasze łaknienie cukru miało sens w czasach prehistorycznych, niewielu ludzi rzuca się do półek ze słodyczami. Jak już, to dostrzeżenie ewolucyjnej logiki za naszym zamiłowaniem do słodyczy, czyni nas bardziej krytycznymi wobec tego zamiłowania, nie zaś mniej. Psychologia ewolucyjna, jak najdalsza od zamieniania ludzi w kłamców, oszustów i złodziei, w rzeczywistości może pomagać w staraniach o poprawę.

 

Wiele jest problemów w nowoczesnej cywilizacji które wymagają naprawy, a wszystkie w jakiś sposób związane są z umysłami  przekazanymi nam w spadku przez ewolucję. Jeśli mamy nadzieję na życie na najlepszym z możliwych światów, nie wystarczy rozpoznanie i krytykowanie naszych problemów – musimy je także zrozumieć . Bez zrozumienia problemy mogą wydawać się przytłaczające, kusząc nas do atakowania ich w frustracji lub do poddania się fatalizmowi. Ostatnio świat wydaje się robić jedno i drugie. Psychologia ewolucyjna rzuca snop światła na bolączki społeczne, oświetlając po części ich logikę. W ten sposób pomaga zastąpić ślepą frustrację autentycznym zrozumieniem, torując drogę do sensownej zmiany.   

 

Oczywiście, samo darwinowskie spojrzenie nie rozwiąże naszych problemów. Jeśli jednak czytelnicy wątpią w siłę takiego spojrzenia, zapraszam ich do wzięcia udziału w następującym eksperymencie: następnym razem, kiedy będziesz całkowicie sfrustrowany irracjonalnością ludzkiego zachowania, przyjmij postawę darwinowską. Zastanów się nad ewolucyjnym kontekstem, który mógł wspierać takie zachowanie. Zapytaj, czy mogło to być adaptacyjne w czasach prehistorycznych. Zobacz, czy potrafisz odgadnąć ewolucyjne podbudowanie takiego zachowania. Czy jesteś zirytowana kłócącymi się dziećmi, zniechęcona pozerstwem polityków, czy brzydzą cię plotkarskie pisma wyłożone przy kasie, możesz odkryć, że nieco ewolucyjnej ciekawości rozwiewa  twoją nieproduktywną złość, pozwalając ci trochę jaśniej myśleć.  


A teraz wyobraź sobie ten eksperyment na znacznie większą skalę, uzupełniony i udoskonalony przez wiedzę antropologii, archeologii, nauk poznawczych, teorii gier i tym podobne. Takie podejście ma potencjał wyjaśnienia bardzo wielu rzeczy dotyczących  ludzkiej egzystencji. Ponieważ nasze umysły zawdzięczają swoje zalety i wady warunkom naszych przodków, nie możemy zrozumieć teraźniejszości bez zwrócenia się do przeszłości. Spodziewanie się, że zrozumiemy nowoczesne życie bez odniesienia do ewolucji, jest jak spodziewanie się, że zrozumiemy chemię bez odniesienia do fizyki. Można próbować ze wszystkich sił, ale nigdy nie ogarnie się pełnego obrazu.


I tak samo, jak możemy zwrócić ewolucyjny obiektyw na innych, możemy go także zwrócić na siebie. Przez zrozumienie jak przeszłość kształtowała nasze umysły, możemy lepiej zarządzać naszymi myślami, emocjami i zachowaniami. Często cierpimy z powodu naszych instynktów, popędów i pragnień, które wyewoluowały nie po to, by nas uszczęśliwić, ale by szerzyć nasze geny. (Ściśle mówiąc, nic nie wyewoluowało „po to, by cokolwiek zrobić” – adaptacje trwają po prostu dlatego, że jeszcze nie przestały istnieć.) Większość zapytanych o to ludzi powiedziałaby, że chcą znaleźć szczęście, mimo faktu, że ich chwilowe zachcianki przynoszą niewiele szczęścia. Jest tak głównie dlatego, że – jak napisał psycholog ewolucyjny Geoffrey Miller w książce Umysł w zalotach, “zadaniem ewolucji jest motywowanie nas, nie zadowalanie nas”. Pamiętając o tym, możemy poznawczo zdystansować się od naszych popędów i pragnień, które są odpowiedniejsze do tego, by przeżyć w plejstocenie niż by znaleźć sens w nowoczesności.  

 

Nauka jest najbardziej wspaniała, kiedy oświeca i polepsza warunki człowieka, wyzwalając nas przez większą samoświadomość i zrozumienie. Odrzucenie psychologii ewolucyjnej jako naukowego zaścianka oznaczałoby utratę najbliższych nam źródeł mądrości, jakie są obecnie dostępne. Niemniej wielu ludzi uważa wiedzę o sobie za przerażającą perspektywę. Ci, którzy kulą się ze strachu przed samowiedzą, będą zawsze z nami. Nie możemy im pozwolić na odstraszenie tych z nas, którzy pragną poznać sami siebie.  


What Good Is Evolutionary Psychology?

Quilette, 17 października 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Tristan Flock 

Studiuje na politechnice w Wielkiej Brytanii. Można śledzić jego aktywność na Twitterze: @tbonesbeard


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk