Drugie ludobójstwo Ormian

108 lat później Azerbejdżan we współpracy z Turcją popełnili tę samą zbrodnię przeciwko Ormianom w Republice Arcach (Górski Karabach).

Od 2020 r. około 120 000 Ormian w ojczyźnie ich przodków Arcach położonej na Kaukazie Południowym padło ofiarą agresywnej wojny, głodu podczas oblężeń, bombardowań, zbrodni przeciwko ludzkości i inwazji wojskowej dokonanej przez Azerbejdżan. Media społecznościowe są pełne filmów i zdjęć Ormian, którym muzułmańscy żołnierze azerbejdżańscy obcięli głowy lub których okaleczyli.

Podobnie jak uczyniła to Turcja w 1915 r., rząd Azerbejdżanu aresztował ormiańskich przywódców Arcachu po bombardowaniu i inwazji na Arcach w dniach 19–20 września 2023r..

Zatrzymani to m.in.:

Davit Babayan – były Minister Spraw Zagranicznych Arcach,

Arkady Ghukasyan – były prezydent Republiki Arcach,

Arayik Harutyunyan – były prezydent Republiki Arcach,

Davit Ishkhanyan – przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Republiki Arcach,

Generał Davit Manukyan – były zastępca dowódcy Sił Zbrojnych Arcach,

Generał Levon Mnatsakanyan – były dowódca Sił Obronnych,

Bako Sahakyan – były prezydent Republiki Arcach,

Ruben Vardanyan – były minister stanu Republiki Arcach.

Wszyscy byli prezydenci Arcach zostali wybrani przez mieszkańców Arcach w bezpośrednim głosowaniu. Termin „wybrani przedstawiciele Górskiego Karabachu” pojawia się w kilku dokumentach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Demokratycznie wybrani przedstawiciele Arcach zostali arbitralnie i nielegalnie aresztowani przez reżim prezydenta Azerbejdżanu Ilhama Alijewa, który przejął władzę od ojca w 2003 roku.

Dla porównania wybory prezydenckie w Azerbejdżanie nie są ani wolne, ani uczciwe. Na przykład w 2013 roku Alijew opublikował wyniki wyborów jeszcze przed rozpoczęciem głosowania.

Byli przywódcy Arcach nie są jedynymi ormiańskimi jeńcami wojennymi przetrzymywanymi przez Azerbejdżan. Od 2020 r. podczas azerskich ataków wielu ormiańskich cywilów i żołnierzy zostało wziętych jako zakładnicy. Niektórzy byli torturowani, wielu zamordowano.

Ludobójstwo Azerbejdżanu w Arcach trwa od trzech lat.

W 2020 r., od 27 września do 9 listopada, Arcach było masowo bombardowane przez Azerbejdżan. Zginęły tysiące Ormian i popełniono wiele zbrodni wojennych. Pomimo porozumienia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. wojna nigdy się nie zakończyła. 12 września 2022 r. Azerbejdżan przeprowadził śmiertelny atak w kilku regionach na wschodniej granicy Armenii, zabijając ponad 200 ormiańskich żołnierzy i zajmując część południowej Armenii. Podczas tej ofensywy wojskowej żołnierka ormiańska została zgwałcona, zamordowana i okaleczona przez żołnierzy azerbejdżańskich. Następnie opublikowali w mediach cyfrowych zdjęcie jej okaleczonego i torturowanego ciała.

W grudniu 2022 r. Azerbejdżan rozpoczął głodowe oblężenie wymierzone w Arcach. Przez dziewięć miesięcy Ormianie mieszkający w Arcach byli pozbawieni wystarczającej ilości żywności, leków i prawa do swobodnego podróżowania.

Przez ponad dwa lata Lemkin Institute of Genocide Prevention, Genocide Watch, Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Ludobójstwa, prokurator założyciel Międzynarodowego Trybunału Karnego Luis Moreno Ocampo i wielu innych ostrzegało przed zbliżającym się ludobójstwem w Arcach.

Niestety, ostrzeżenia te trafiły w próżnię. 19 września Azerbejdżan zbombardował Arcach i siłą wysiedlił całą ludność ormiańską.

Najnowszy raport Instytutu Zapobiegania Ludobójstwu im. Lemkina dokumentuje „publiczne zobowiązanie prezydenta Azerbejdżanu Ilhama Alijewa do oczyszczenia terytorium Górskiego Karabachu (Arcach) z wszelkich pozostałości autonomicznej wspólnoty historyczno-kulturowej znanej jako Ormianie z Arcach lub Arcachsis. Jego publiczne wystąpienia, azerbejdżańska blokada korytarza Lachin, wielokrotne naruszenia Trójstronnego oświadczenia o zawieszeniu broni z listopada 2020 r. oraz zniszczenie ormiańskiego dziedzictwa kulturowego na obszarach Artsakh pod okupacją azerbejdżańską wydają się wskazywać na otwartyzamiar popełnienia ludobójstwa”. W raporcie czytamy:

„Rząd Azerbejdżanu wielokrotnie demonstrował swój nieskrywany zamiar zniszczenia całej ludności ormiańskiej w Arcach … Prezydent Alijew otwarcie mówił o swoim pragnieniu wyparcia Ormian z Arcach, chyba że zaakceptują suwerenność rządu Azerbejdżanu i zrzekną się swojej rdzennej tożsamości jako Ormianie Arcach. Biorąc pod uwagę publiczną historię Azerbejdżanu dotyczącą prześladowań, dyskryminacji, nielegalnego przetrzymywania, morderstw, tortur i systematycznej stygmatyzacji Ormian…, zaakceptowanie roszczeń terytorialnych i jurysdykcji Azerbejdżanu nad Arcach jest dla jego mieszkańców równoznaczne z przyjęciem wyroku śmierci. Autokratyczny reżim Azerbejdżanu chwali, honoruje i odznacza osoby skazane przez zagraniczne sądy za czyny przestępcze – w tym znęcanie się fizyczne, wykorzystywanie seksualne i morderstwa Ormian”.

Raport szczegółowo opisuje także zbrodnie, których Azerbejdżan dopuścił się wobec Ormian z Arcach:

„Podczas drugiej wojny o Górski Karabach [Arcach] w 2020 r. i ponownie we wrześniu 2022 r. żołnierze azerbejdżańscy dopuścili się okrucieństw wobec ormiańskich żołnierzy i ludności cywilnej, dopuszczając się okrucieństw analogicznych do ludobójstwa Ormian w 1915 r. Do tych okrucieństw zaliczały się:

 Tortury i złe traktowanie jeńców wojennych,

 Pozasądowa egzekucja jeńców wojennych;

 Masowe ataki i zabójstwa ludności cywilnej, takie jak bombardowanie infrastruktury cywilnej, torturowanie i poniżanie jeńców, okaleczanie zwłok i obcinanie głów mieszkańcom wsi w Arcach;

Wandalizm i niszczenie dziedzictwa kulturowego;

 Wykorzystanie najemników w walce;

Użycie białego fosforu na żołnierzach ormiańskich w Arcach oraz amunicji kasetowej na gęsto zaludnionych obszarach cywilnych podczas drugiej wojny o Górski Karabach (2020);

Przemoc seksualna i okaleczenia ormiańskich żołnierek we wrześniu 2022 r.”

Tymczasem Azerbejdżan zmienił nazwę ulicy w Arcach na ulicę Envera Paszy, jednego z organizatorów ludobójstwa Ormian w 1915 r., którego dokonała osmańska Turcja.

Enver Pasza należał także do tych Turków osmańskich, których pochwalił prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan podczas publicznego przemówienia, które wygłosił podczas parady wojskowej w stolicy Azerbejdżanu, Baku, po wojnie Azerbejdżanu z Arcach w 2020 roku. Powiedział wówczas: 

„Dzisiaj jest dzień błogosławieństwa dusz Nuri Paszy, Envera Paszy i dzielnych żołnierzy Islamskiej Armii Kaukazu”.

Od 15 do 17 września 1918 r. W trzydniowej masakrze dokonanej przez tureckie siły zbrojne pod dowództwem Nuri Paszy (młodszego brata Envera) i Halila Paszy (wuja Envera) zginęło około 30 000 ormiańskich cywilów w Baku.

Można dostrzec wiele podobieństw między wydarzeniami podczas ludobójstwa Ormian w osmańskiej Turcji w 1915 r. a ludobójstwem Ormian w Arcach w latach 2020–2023: aresztowania przywódców społeczności, profanacja kościołów i stosowanie głodu jako metody eliminacji. Największym podobieństwem sprawców tych dwóch zbrodni jest ich otwarty zamiar popełnienia ludobójstwa.

Second Armenian Genocide is Underway

Front Page Magazine, 13 października 2023

Tłumaczenie: Andrzej Koraszewski

Uzay Bulut -  turecka dziennikarka z Ankary. Od kilku lat przebywa na Zachodzie. Jest obecnie pracownikiem naukowym projektu Philos.