|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1479 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Co robi mózg, kiedy widzisz nie to, co chcesz? |
|
Koraszewski |
|
2017-01-03 |
Co słychać w sprawie globalnego ocieplenia? |
|
Ridley |
|
2014-09-14 |
Co tam, panie, w anatomii, czyli mózg, naczynia limfatyczne i inne drobiazgi |
|
Łopatniuk |
|
2015-06-13 |
Co to jest czerwona rtęć? |
|
Novella |
|
2019-09-20 |
Co wojny o klimat zrobiły nauce |
|
Ridley |
|
2015-07-23 |
Co wypadające dyski mówią nam o 700 milionach lat ewolucji |
|
Zimmer |
|
2014-09-24 |
Co z tą szyjką, czyli od wirusa do raka |
|
Łopatniuk |
|
2016-03-05 |
Co zabiło megafaunę Ameryki Północnej? |
|
Novella |
|
2021-02-25 |
Co zabiło niedźwiadka? |
|
Łopatniuk |
|
2015-09-19 |
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt |
|
Coyne |
|
2023-03-15 |
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach |
|
Coyne |
|
2023-12-26 |
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych |
|
|
|
2022-05-28 |
Covid 19 może przejmować kontrolę nad receptorami bólu, uśmierzając ból i podnosząc szerzenie się choroby: możliwy rezultat doboru naturalnego |
|
Coyne |
|
2020-10-15 |
COVID-19 – To są szkody |
|
Novella |
|
2020-05-05 |
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-21 |
Cud? Ryba-piła urodzona z dziewiczej matki |
|
Coyne |
|
2015-06-23 |
Cuda genetyki: arbuz bez pestek |
|
Coyne |
|
2014-08-25 |
Cudowna animacja DNA i komórek |
|
Coyne |
|
2020-01-06 |
Czarni uczeni i nauka o rasizmie |
|
Koraszewski |
|
2021-11-03 |
Czas powiedzieć stop pseudonauce o GMO |
|
Novella |
|
2018-10-02 |
Czasami gwoździe, koparki, straż, czasami lalki, wstążki, makijaż |
|
Tonhasca Júnior |
|
2024-04-03 |
Czaszka maleńkiego dinozaura/ptaka znaleziona w bursztynie |
|
Coyne |
|
2020-03-27 |
Czego może nas nauczyć była zwolenniczka antyszczepionkowców, Kelley Watson-Snyder |
|
|
|
2019-08-30 |
Czego pandemia nauczyła nas o nauce? |
|
Ridley |
|
2020-10-19 |
Czego programy przyrodnicze nie mówią o afrykańskich dzikich psach |
|
Yong |
|
2016-04-13 |
Czego się spodziewać, kiedy się spodziewasz |
|
Zimmer |
|
2016-05-30 |
Czerwone skarby |
|
Tonhasca Júnior |
|
2024-05-16 |
Czerwonogłowe muchy |
|
Naskręcki |
|
2015-03-22 |
Cztery prawa biologii ewolucyjnej |
|
Coyne |
|
2015-10-13 |
Czworonożny wąż |
|
Mayer |
|
2015-07-30 |
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki? |
|
Coyne |
|
2024-03-06 |
Czy będzie genetycznie modyfikowana pszenica? |
|
Novella |
|
2017-02-15 |
Czy brytyjski naukowy establishment popełnił największy błąd w historii? |
|
Ridley |
|
2020-06-13 |
Czy człowiek musiał wyewoluować? |
|
Coyne |
|
2015-05-15 |
Czy ewolucja człowieka była nieunikniona? |
|
Coyne |
|
2016-03-08 |
Czy falsyfikowalność jest zasadnicza dla nauki? |
|
Coyne |
|
2015-12-30 |
Czy farmerzy mają czekać aż parlamentarzyści podszkolą się w nauce o manioku? |
|
Ongu |
|
2018-03-22 |
Czy gaz i energia jądrowa są “zielone” |
|
Novella |
|
2022-01-12 |
Czy genetyka może pomóc wyeliminować nierówność? |
|
Coyne |
|
2021-11-26 |
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre? |
|
Ridley |
|
2022-03-03 |
Czy gąbki są najbliższymi krewnymi pozostałych zwierząt? |
|
Coyne |
|
2021-03-26 |
Czy hieny rozbijają ludzki patriarchat? |
|
Coyne |
|
2018-06-30 |
Czy humaniści boją się nauki? |
|
Coyne |
|
2014-02-07 |
Czy islamska teologia i filozofia może wzbogacić etyczną debatę wokół CRISPR? |
|
Coyne |
|
2019-03-06 |
Czy istnieje darwinowskie wyjaśnienie ludzkiej kreatywności? |
|
Dennett |
|
2014-08-08 |
Czy jaszczurka “widzi” skórą |
|
Yong |
|
2014-08-02 |
Czy jest życie na Europie? |
|
Ridley |
|
2013-12-22 |
Czy kiedykolwiek lepiej jest nie wiedzieć? |
|
i Jonny Anomaly |
|
2017-05-10 |
Czy klucz do COVID można znaleźć w rosyjskiej pandemii? |
|
Ridley |
|
2020-06-18 |
Czy koniki morskie coś nam mówią o LGBT? Błąd naturalistyczny popełniony przez Sussex Wildlife Trust |
|
Coyne |
|
2022-01-25 |
Czy koty rozumieją prawa fizyki? |
|
Coyne |
|
2016-06-24 |
Czy kruki mają teorię umysłu? Nowy eksperyment sugeruje, że “tak” |
|
Coyne |
|
2016-05-25 |
Czy kruki robią plany na przyszłość? |
|
Coyne |
|
2017-07-29 |
Czy ludzie byli w Nowym Świecie ponad 30 tysięcy lat temu? |
|
Coyne |
|
2020-07-26 |
Czy ludzie nadal ewoluują? Tak, zarówno globalnie, jak lokalnie |
|
Coyne |
|
2015-09-28 |
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie? |
|
Coyne |
|
2024-01-08 |
Czy ludzkość zmierza w kierunku kanibalizmu? |
|
Lomborg |
|
2014-06-09 |
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata? |
|
Zimmer |
|
2014-01-09 |
Czy mężczyźni są bardziej kreatywni niż kobiety? |
|
Kim |
|
2016-11-24 |
Czy mikrobiom może się zbuntować? |
|
Zimmer |
|
2015-01-28 |
Czy mizoandria może być zakaźna? |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-24 |
Czy mleko matek może odżywiać manipulujące umysłem mikroby? |
|
Yong |
|
2015-04-14 |
Czy może istnieć sztuka bez artysty? |
|
Wadhawan |
|
2013-12-30 |
Czy możemy zobaczyć osobowość? |
|
Novella |
|
2020-06-05 |
Czy można falsyfikować naukowe teorie? Naukowiec odpowiada, że “nie” |
|
Coyne |
|
2020-09-12 |
Czy mrożącą krew w żyłach prawdą jest, że decyzja o zamknięciu społeczeństwa opierała się na luźnych matematycznych spekulacjach? |
|
Ridley |
|
2020-05-15 |
Czy nadchodzi hydroponika? |
|
Novella |
|
2021-07-13 |
Czy nauka zabija duszę? |
|
Steven Pinker |
|
2015-08-06 |
Czy nauka zabija duszę? |
|
S. Pinker |
|
2018-01-09 |
Czy Oświecenie przygasa? |
|
Ridley |
|
2017-10-13 |
Czy pasożyt mózgu powoduje chorobliwy pociąg szympansów do lampartów? |
|
Yong |
|
2016-02-27 |
Czy poparcie przez celebrytę może skłonić ludzi do zaakceptowania ewolucji? |
|
Coyne |
|
2018-12-07 |
Czy problem zwijania białka został rozwiązany? |
|
Coyne |
|
2020-12-05 |
Czy przestaniemy być mięsożerni? |
|
Ridley |
|
2017-05-09 |
Czy ptaki wyewoluowały większe dzioby, by zjadać duże, inwazyjne ślimaki? |
|
Coyne |
|
2017-12-13 |
Czy płeć jest jak gender konstruktem społecznym? Nie. |
|
Coyne |
|
2017-02-17 |
Czy rozum jest “większy niż nauka”? Kiepska próba deprecjonowania nauki |
|
Coyne |
|
2015-04-28 |
Czy teoria doboru naturalnego Darwina zmieniła nasz pogląd na miejsce ludzkości |
|
Dennett |
|
2018-06-07 |
Czy to jest teoria? Czy to jest prawo? Nie, to jest fakt. |
|
Dawkins |
|
2015-12-05 |
Czy uczenie się metodą prób i błędów jest „nauką”? |
|
Coyne |
|
2022-01-14 |
Czy Uganda potrzebuje GMO? Naukowcy spoglądają na edytowanie genów, by przyspieszyć innowacje |
|
Ongu |
|
2017-09-20 |
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię? |
|
Coyne |
|
2023-05-18 |
Czy wierzysz w duchy? |
|
Łopatniuk |
|
2017-10-28 |
Czy wirusy pomogły uczynić z nas ludzi? |
|
Zimmer |
|
2017-02-10 |
Czy współczesny Homo sapiens wyewoluował w różnych częściach Afryki? |
|
Coyne |
|
2018-07-24 |
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy? |
|
Albert Cheng i Ian Kingsbury |
|
2021-04-05 |
Czy wyrazy ludzkiej twarzy są uniwersalne w okazywaniu emocji? |
|
Coyne |
|
2020-09-02 |
Czy wyrostek robaczkowy jest narządem szczątkowym? |
|
Coyne |
|
2016-05-21 |
Czy znaleziono najstarszy dowód na istnienie zwierzęcia? Nowa gąbko-podobna skamieniałość liczy 890 milionów lat |
|
Coyne |
|
2021-08-11 |
Czy świat rzeczywiście staje się biedniejszy? Odpowiedź Stevena Pinkera |
|
Coyne |
|
2019-02-06 |
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii? |
|
Coyne |
|
2022-10-13 |
Czy kometa zabiła mamuty |
|
Novella |
|
2018-02-22 |
Czym jest nauka i dlaczego ma nas obchodzić? |
|
Sokal |
|
2014-07-22 |
Czytanie myśli z fMRI i AI |
|
Novella |
|
2023-05-05 |
Déjà vu i swojskość |
|
Novella |
|
2018-03-17 |
Daj ać ja pobruszę … |
|
Łukaszewski |
|
2018-10-20 |
Dan Brown - akomodacjonista |
|
Coyne |
|
2015-01-31 |
Darwin znowu się myli! Artykuł pokazuje, że jego hipoteza o „samcach większych u ssaków” wydaje się błędna |
|
Coyne |
|
2024-04-06 |
Darwin, lisy i inne ssaki na Falklandach |
|
Mayer |
|
2019-12-11 |
David Barash namawia naukowców do stworzenia człowieko-szympansiej hybrydy |
|
Coyne |
|
2018-03-20 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |