|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1476 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Akupunktura na pogotowiu też nie działa |
|
Novella |
|
2017-07-04 |
Alaska — nurniczki i obopólny dobór płciowy |
|
Lyon |
|
2019-08-20 |
Ale czy mogą cierpieć? |
|
Dawkins |
|
2018-07-07 |
Ale jak to bezbarwnikowy? |
|
Łopatniuk |
|
2019-06-01 |
Ale najpierw kawa |
|
Tonhasca Júnior |
|
2024-03-21 |
Ale tego wija lepiej zostaw w spokoju |
|
Łopatniuk |
|
2018-08-24 |
Alfred Sturtevant: bohater genetyki |
|
Coyne |
|
2017-02-06 |
Alternatywna medycyna zabija |
|
Novella |
|
2017-12-26 |
Americana |
|
Tonhasca Júnior |
|
2023-05-24 |
Amerykańscy aktywiści na rzecz niedożywienia w Ugandzie |
|
Ongu |
|
2016-03-01 |
Amfisbeny |
|
Naskręcki |
|
2014-06-16 |
Amonit (i masa innych stworzeń) znaleziona w birmańskim bursztynie |
|
Coyne |
|
2019-06-21 |
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów |
|
Novella |
|
2023-04-03 |
Animula blandula, blastula vagularzecz o zarodkach wędrujących gdzie nie trzeba |
|
Łopatniuk |
|
2015-12-19 |
Antynauka czystego jedzenia |
|
Novella |
|
2017-11-08 |
Antynaukowe przesłanie „Frankensteina” zawsze było głupie |
|
Ridley |
|
2017-06-12 |
Antyszczepionkowcy - pielęgniarka lub lekarz nie powinni opiekować się dziećmi |
|
|
|
2018-09-10 |
Apoptoza całego ciała |
|
Dennett |
|
2018-11-09 |
Aquilops, mały dinozaur, który wiele mógł |
|
Farke |
|
2015-01-15 |
Architektura żywych budowli |
|
Yong |
|
2014-06-20 |
Argument neuroróżnorodności na rzecz wolności słowa |
|
Miller |
|
2017-08-08 |
Artykuł w “Nature” sugeruje, że ludzie żyli w Ameryce Północnej 130 tysięcy lat temu |
|
Mayer |
|
2017-04-29 |
Artykuł w naukowym piśmie ”Nature” dyskredytuje naukę i „scjentyzm”, kwestionuje wartości Oświecenia |
|
Coyne |
|
2019-10-22 |
Artykuł w piśmie „Science”: rozszerzyć DEI w STEMM |
|
Coyne |
|
2024-04-19 |
Astrocyty tworzą nowe neurony po udarze |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-04 |
Atak “doktorostwa Wolfson” na rodziców chłopca, który zmarł na koklusz |
|
|
|
2018-09-20 |
Ateista z chwilową luką w pamięci i w szoku niewolnictwa |
|
Dawkins |
|
2018-09-21 |
Australijskie koty łożyskowe |
|
Mayer |
|
2015-12-17 |
Badacz: Ludzki zmysł węchu jest lepszy niż wszyscy myślą; może rywalizować z psim! |
|
Coyne |
|
2017-05-27 |
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna |
|
Coyne |
|
2023-06-30 |
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm |
|
|
|
2022-08-03 |
Badania z poślizgiem |
|
Łopatniuk |
|
2016-12-31 |
Badanie akupunktury jako terapii na dławicę piersiową |
|
Novella |
|
2019-08-23 |
Badanie niewiernych norników wiąże geny z mózgiem i z zachowaniem |
|
Yong |
|
2015-12-29 |
Badanie zaszczepionych i nieszczepionych |
|
Novella |
|
2017-05-20 |
Bajka o kaczkach karolinkach |
|
Coyne |
|
2016-12-16 |
Bakterie, które zamieniają ameby w farmerów |
|
Yong |
|
2015-09-01 |
Bakteryjne ogniwa słoneczne |
|
Novella |
|
2017-09-09 |
Bakłażan Bt – fałszywa narracja przeciwko GMO |
|
Novella |
|
2016-12-05 |
Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów |
|
Conrow |
|
2021-09-23 |
Bambusowi matematycy |
|
Zimmer |
|
2015-05-25 |
Banany edytowane przez CRISPR |
|
Novella |
|
2021-03-02 |
Barwny erudyta J.B.S. Haldane |
|
Coyne |
|
2020-08-28 |
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią |
|
i Kathleen Hefferon |
|
2023-10-13 |
BBC znowu błędnie przedstawia ewolucję, opisując nowe odkrycie wczesnych ssaków wyższych |
|
Coyne |
|
2017-11-14 |
Bekon bez azotynów |
|
Novella |
|
2018-01-25 |
Bez płuc i dobrze mu z tym |
|
Naskręcki |
|
2016-02-12 |
Bez serc, bez głowy |
|
Łopatniuk |
|
2016-07-30 |
Bezwstydne organiczne sianie strachu |
|
Novella |
|
2018-02-12 |
Bezzbożowa karma dla psa |
|
Novella |
|
2019-08-29 |
Biały jak śnieg, żółciutki jak kaczuszka |
|
Łopatniuk |
|
2019-09-04 |
Biodynamiczne rolnictwo i inne nonsensy |
|
Novella |
|
2017-06-28 |
Biolog ewolucyjny błądzi pisząc o doborze płciowym na łamach “New York Times” |
|
Coyne |
|
2017-05-17 |
Biologia męskiej agresji i dlaczego nie jest to tylko „socjalizacja” |
|
Coyne |
|
2019-12-24 |
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować |
|
Coyne |
|
2023-04-26 |
Biologia rozwoju ujawnia ewolucyjną historię |
|
Novella |
|
2019-10-15 |
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury) |
|
Coyne |
|
2022-09-22 |
Biotechnologia jest pilnie potrzebna w Afryce – dla gospodarki i środowiska |
|
Ridley |
|
2017-12-08 |
Biotechnologia może usunąć brudne stopy z ulubionego piwa Ugandy |
|
Ongu |
|
2016-06-14 |
Biotechnologia podnosi plony wysokobiałkowego afrykańskiego pochrzynu |
|
Wetaya |
|
2022-02-04 |
Bliskie spotkania z baronem MünchausenemPaulina Łopatniuk |
|
|
|
2017-07-22 |
Bodźce do innowacji w końcu pokonają COVID-19 |
|
Ridley |
|
2020-06-27 |
Brazylia liczy na technologię izraelską, by rozwiązać śmierdzący problem |
|
Leichman |
|
2017-05-04 |
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne |
|
Coyne |
|
2022-05-16 |
Brudna pardwa górska |
|
Lyon |
|
2018-12-24 |
Budzenie zmarłych |
|
Novella |
|
2018-05-21 |
Bądźcie sceptyczni wobec wideo pokazujących “skutki uboczne” szczepionki |
|
Novella |
|
2021-01-28 |
Bąkojady czyszczą nosorożce |
|
Coyne |
|
2023-01-18 |
Błędna historia antykolonializmu |
|
Tupy |
|
2021-04-21 |
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie |
|
Coyne |
|
2023-06-02 |
Błędne wyobrażenia o ewolucji |
|
Coyne |
|
2023-06-16 |
Błogosławieni ci, którzy wycofują |
|
Jacoby |
|
2019-10-19 |
Błysk światła w mroku |
|
Sheagren |
|
2020-06-12 |
Błąd atrybucji, sofizmat rozszerzenia (atakowanie chochoła) i zasada wielkoduszności |
|
Novella |
|
2018-03-14 |
Carl Sagan i wolność wątpienia |
|
Jacoby |
|
2022-07-18 |
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie |
|
|
|
2024-02-29 |
Centrala muszek owocowych: Bloomington Drosophila Stock Center |
|
Coyne |
|
2020-12-29 |
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy |
|
Novella |
|
2023-02-21 |
Chcąc zadowolić antyaborcjonistów administracja Trumpa tnie finansowanie badań medycznych przy użyciu tkanki płodowej |
|
Coyne |
|
2019-06-11 |
Chemicznie zakamuflowana żaba |
|
|
|
2015-12-12 |
Chiński dinozaur miał skrzydła jak nietoperz i pióra |
|
Yong |
|
2015-05-14 |
Choroba bananów, GMO i ewolucja produkcji żywności |
|
Ongu |
|
2017-08-19 |
Choroba zielonych mięśni |
|
Łopatniuk |
|
2019-09-14 |
Chromosom jak szczotka, czyli co robi Ki-67 |
|
Łopatniuk |
|
2016-07-09 |
Chromosomy Y ludzi, neandertalczyków i denisowian |
|
Novella |
|
2020-10-08 |
Chwytówka modliszkowata ma chodzącą poczwarkę, która wspina się na drzewa przed przekształceniem |
|
Coyne |
|
2017-12-19 |
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej |
|
Zimmer |
|
2014-01-06 |
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej |
|
Jacoby |
|
2023-01-09 |
Ciepło, zimno i śmierć w oczach mediów |
|
Lomborg |
|
2017-07-21 |
Cierpienie i pytanie, czy przestaniemy jeść mięso |
|
Koraszewski |
|
2021-07-14 |
Ciężarna wężyca przygotowuje się do macierzyństwa |
|
Yong |
|
2014-11-20 |
Ciąg dalszy sporu o dobór grupowy |
|
Coyne |
|
2015-04-22 |
Co byłoby, gdyby Wilkins i Franklin umieli ze sobą współpracować? |
|
Cobb |
|
2016-09-03 |
Co czyni nas ludźmi? |
|
Dawkins |
|
2014-01-07 |
Co kręci płaskoziemców |
|
Novella |
|
2019-03-02 |
Co mówi nam ruch płaskiej Ziemi |
|
|
|
2018-05-17 |
Co mamy zrobić z neuroróżnorodnością? |
|
Coyne |
|
2015-07-02 |
Co nam daje psychologia ewolucyjna? |
|
Flock |
|
2018-11-01 |
Co nauka może powiedzieć pani Ocasio-Cortez o klimacie |
|
Lomborg |
|
2019-02-15 |
Co robi mózg, kiedy widzisz nie to, co chcesz? |
|
Koraszewski |
|
2017-01-03 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |