Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 12:24

« Poprzedni Następny »


Déjà vu i swojskość


Steven Novella 2018-03-17


Większość ludzi doznała w życiu wrażenia, że byli już wcześniej w danym miejscu lub że wydarzenia, dziejące się w rzeczywistym czasie, zdarzyły się wcześniej. Czasami wydaje nam się, że wiemy, co zdarzy się za chwilę – a potem to się zdarza. Nic dziwnego, że niektórzy interpretują te zjawiska jako jakiś rodzaj pozazmysłowego postrzegania. Wydaje się, że dzieje się coś dziwacznego.

Neuronaukowcom udało się w dużej mierze wyjaśnić wiele takich dziwacznych przeżyć. Niesamowite jest to, że nasze doświadczanie rzeczywistości jest skonstruowaną iluzją i czasami doświadczamy zakłóceń w tej iluzji. Najbardziej oczywistym przykładem są optyczne iluzje. Zdumiewamy się, jak można oszukać naszą wizualną konstrukcję lub jak może przeskakiwać między dwoma różnymi stanami.


Wszystko jednak, nie tylko wizja, jest podobną, sztuczną konstrukcją neurologiczną, podatną na efekty iluzji. To obejmuje pamięć.


To, że déjà vu jest zakłóceniem pamięci, wiadomo od dawna. Neuronaukowcy jednak badali zjawisko bardziej szczegółowo, ujawniając pewne aspekty tego, jak działa nasza pamięć. Niedawne badanie dodaje kolejną porcję informacji do naszego zrozumienia, której możemy użyć jako punkt wyjścia do rekapitulacji tego, co wiemy.


Anne Cleary, psycholog poznawcza z Colorado State University, bada déjà vu i pokrewne zjawiska. Sądzi ona, że déjà vu jest przejawem aspektu pamięci znanego jako rozpoznanie.


Najpierw musimy zrozumieć, że jest wiele rodzajów pamięci. Psycholodzy badający pamięć zidentyfikowali wiele różnych składników i cech pamięci. Neuronaukowcy starali się także z pewnym sukcesem skorelować różne zjawiska pamięciowe z konkretnymi strukturami neuroanatomicznymi. Typ pamięci istotny dla déjà vu nazywa się rozpoznanie – rozpoznajemy, że mamy pamięć wcześniejszego przeżycia. Rozpoznanie z kolei wynika z dwóch zjawisk: przypomnienia i swojskości. Przypomnienie jest pamięcią specyficznych szczegółów. Swojskość jest bardziej niewyraźnym poczuciem, że wcześniej przeżywaliśmy coś podobnego.


Cleary uważa, że déjà vu głównie wynika ze zjawiska swojskości. Jest to w dużej mierze nieświadomy proces rozpoznawania wzorów, coś w czym nasze mózgi celują. Natykamy się na wzór, nasze mózgi automatycznie szukają podobnych wzorów i kiedy znajdują coś podobnego, mamy subiektywne uczucie swojskości. Możemy wtedy spróbować przypomnieć sobie szczegóły, żeby znaleźć coś bardziej konkretnego, co pasuje.


Cleary wiąże także ten sam proces z subiektywnym poczuciem, że masz słowo na końcu języka. Wiesz, że znasz to słowo, istnieje wzór w sensie swojskości, ale jeszcze nie ma konkretnego dopasowania wzoru lub przypomnienia szczegółu.


Czasami nasze mózgi dokonują niepoprawnego dopasowania wzoru. Mylimy jednego aktora z drugim, bo wywołuje poczucie swojskości, a potem dopasowujemy to do niewłaściwych konkretów.  


Dla sprawdzenia związku między zjawiskiem swojskości a poczuciem déjà vu, Cleary prowadziła eksperymenty, w których badani grali w grę wirtualnej rzeczywistości skonstruowaną przez badaczy. W późniejszych częściach gry wirtualna scena była zmapowana dokładnie tak, jak poprzednia, ale z innymi szczegółami i w innym kontekście. Badani częściej informowali o déjà vu, kiedy stykali się ze sceną, która była zmapowana z wcześniejszą.  


Na marginesie: déjà vu często odczuwa się subiektywnie jako “przyprawiające o gęsią skórkę”. Cleary sądzi, że jest tak dlatego, że doświadczamy poczucia swojskości w miejscu, w którym nigdy nie byliśmy i to rozłączenie jest niepokojące. Przypomina mi to o innym zjawisku neurologicznym, w którym subiektywne uczucia nie odpowiadają oczekiwaniom, nawet jeśli nie jesteśmy świadomi tych uczuć lub ich nieobecności.  


Na przykład, zespół Capgrasa pojawia się, kiedy zerwany jest związek między częściami naszego układu wzrokowego i układem limbicznym (który tworzy emocje). Normalnie obiekty, które nasz mózg klasyfikuje jako mające sprawczość, mają przypisane emocjonalne znaczenie. Czujemy coś na ich temat. Kiedy więc widzimy i rozpoznajemy członka rodziny, normalnie odczuwamy miłość wobec niego. Przy zespole Capgrasa tego uczucia brakuje. Istnieje rozłączenie między rozpoznaniem osoby i brakiem oczekiwanego uczucia. To jest bardzo niepokojące i często prowadzi pacjentów do wniosku, że bliski człowiek jest w rzeczywistości podającym się za kogoś innego oszustem, chociaż nie mogą powiedzieć, dlaczego.   


A więc w déjà vu mamy poczucie swojskości, kiedy go nie powinniśmy mieć. Zasłona neurologicznie skonstruowanej iluzji załamuje się na chwilę, mamy jakieś niesamowite uczucie, uczucie, że ziemski, materialny świat jest czymś więcej niż myślimy. Myślę, że „Matrix” jest doskonałą alegorią tego typu doświadczeń i był jednym z przykuwających aspektów tego filmu.  


W niedawnym eksperymencie Cleary zajmuje się innym aspektem zjawiska déjà vu, poczuciem niektórych, że nie tylko doświadczają czegoś znajomego, ale że potrafią przewidzieć, co zdarzy się następnie. Dla sprawdzenia tego powtórzyła swoją grę wirtualnej rzeczywistości, ale pod koniec sceny, która miała wywołać poczucie swojskości, a więc déjà vu, zapytała badanych, czy wiedzą, co będzie dalej. Około połowa badanych poinformowała o silnym przeczuciu i przepowiedziało kolejny zwrot. Ci, którzy mieli takie przeczucie, nie wypadli jednak lepiej niż gdyby był to przypadek w przewidywaniu, nawet jeśli byli bardzo pewni.  


Takie fałszywe przeczucie prawdopodobnie reprezentuje inne zjawisko pamięci związane z efektem pewności wstecznej. Kiedy coś się zdarza, możemy mieć uczucie, że było to nieuniknione, lub że wiedzieliśmy, że to się zdarzy. W momencie déjà vu możemy mieć niejasne przeczucie, a potem, gdy tylko zdarza się następna rzecz, czujemy, jak gdybyśmy myśleli, że to się zdarzy. Nasza pamięć przeczucia zmienia się natychmiast, by włączyć rzeczywiste wydarzenia i zostajemy z pamięcią, że wiedzieliśmy, co się zdarzy. Kiedy jednak każesz ludziom sformułować swoje przeczucia przed samym przeżyciem sytuacji, są one losowe i niezwiązane z późniejszymi wydarzeniami.


Z tego wszystkiego wynika, jak to się często zdarza, kiedy piszę o takich zjawiskach neurologicznych jak pamięć, że nasze mózgi konstruują nasze doświadczenia i pamięć rzeczywistości, a ta konstrukcja jest zmyłkowa i niedoskonała. Nie można wątpić w tę podstawową prawdę, jak dowodzi każde doświadczenie iluzji optycznej. Jedynym pytaniem jest – jak głęboko idzie ta neurologiczna królicza nora. Jak dotąd dowody sugerują, że idzie do samego dna.


Déjà vu and Familiarity

2 marca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Steven Novella


Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe.  Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.

Prowadzi blog Neurologica.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk