Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 05:44

« Poprzedni Następny »


Czy wyrazy ludzkiej twarzy są uniwersalne w okazywaniu emocji?


Jerry A. Coyne 2020-09-02


Najnowszy numer “Science Advances” publikuje prowokacyjne i sprytne badanie, którego celem było znalezienie odpowiedzi na od dawna zadawane pytanie – zastanawiał się nad nim sam Charles Darwin: czy wyrazy twarzy związane z ludzkimi emocjami są uniwersalne dla wszystkich kultur? A jeśli tak, czy jest to wynikiem ewolucji? Badanie sugeruje, że przynajmniej dla ograniczonego zestawu emocji odpowiedź brzmi “tak” dla obu pytań. Można przeczytać artykuł przez klikniecie na link pod zrzutem z ekranu poniżej lub w pdf tutaj.

 

 



https://advances.sciencemag.org/content/6/34/eabb1005?fbclid=IwAR3iZKoUIIyyExffrRURXmeoN9SO_RMtupmHvSoP8z4FW9H1d8mweE3fYIc


Cowen i Keltner piszą, że było sporo prób znalezienia odpowiedzi na to pytanie, a wszystkie polegały na tym, że badacze wybierali się do odległych miejsc, które mają niewiele kontaktów z ludźmi Zachodu i sprawdzanie, czy tamtejsi ludzie dopasowują zdjęcia zachodnich wyrazów emocji (radość, gniew, współczucie) do odpowiednich słów w ojczystym języku. Wyniki były mieszane. Można sądzić, że już to sugeruje, że wyrazy twarzy nie są uniwersalne. (Kulturowe podobieństwa mogą być efektem albo międzykulturowych przekazów, albo wspólnym dziedzictwem ewolucyjnym, ale różnice między różnymi populacjami sugerują, że kultura nie może powodować podobieństw.)


Autorzy piszą jednak, że te testy nie są rozstrzygające i proponują lepszy sposób sprawdzenia, czy wyrazy twarzy są uniwersalne. Zamiast tego wzięli starożytne, mezoamerykańskie dzieła sztuki, które przedstawiają wyrazy twarzy w różnych sytuacjach, wyizolowali twarze, poprosili dzisiejszych obserwatorów o odgadnięcie przedstawionej emocji, a potem spytali, czy ludzie Zachodu uznaliby, że te wyrazy są odpowiednie do sytuacji przedstawionej w dziele sztuki. Jeśli była korelacja między oceną, jaką emocję przedstawia twarz, a tym, co inni ludzie zgadywali, że pojawiałoby się w sytuacji przedstawionej w rzeźbach, sugerowałoby to (ale nie dowodziło), że wyrazy twarzy są nie tylko uniwersalne, ale być może są uniwersalne, ponieważ ewolucja takimi je uczyniła.


Autorzy obejrzeli dziesiątki tysięcy mezoamerykańskich artefaktów (od 1500 p.n.e.), przechowywanych w muzeach i znaleźli 63, które spełniały ich kryteria do badania:

  1. osoby były przedstawione “w jednym z ośmiu dających się zidentyfikować kontekstów” (tortury, uwięzienie, niesienie ciężkiego przedmiotu, obejmowanie innej osoby, trzymanie niemowlęcia, pozycja walki, gra w piłkę i granie muzyki). Przykłady każdego z nich są podane na ilustracji poniżej.
  2. Wyrazy twarzy są wyraźnie widoczne.
  3. Dzieła sztuki (rzeźby i naczynia) zostały uznane za autentyczne przez odpowiednie autorytety.

Tutaj są przykłady ośmiu kontekstów dla emocji:


<span>(From paper): Fig. 1 Ancient American sculptures with discernible faces and contexts. (A) Captive from Tonina archeological site (Mexico, 690–700 CE). Photo credit: Mauricio Marat, Instituto Nacional de Antropología e Historia. </span>https://www.inah.gob.mx/images/boletines/2016_215/demo/#img/foto5.png<span> (1 July 2019). (B) Tortured, scalped prisoner from Campeche (Mexico, 700–900 CE). Baltimore Museum of Art, Kerr Portfolio 2868, photo by J. Kerr. (C) Maya man carrying large stone (Mexico, 600–1200 CE). Kerr Portfolio 8237, photo by J. Kerr. (D) Joined couple (Mexico, 200–500 CE). Los Angeles County Museum of Art (LACMA) AC1996.146.21, gift of C. M. Fearing. (E) Maya woman holding child (600–800 CE). Princeton University Art Museum 2003-26, gift of G. G. Griffin. (F) Kneeling Maya warrior with facial tattoos and shield (Mexico, 600–800 CE), detail. Earthenware and pigment, 15.9 cm by 10.8 cm. Fine Arts Museums of San Francisco 2009.38.2, gift of G. Merriam and J. A. Merriam. (G) Maya ballplayer (Mexico, 700–900 CE). University of Maine HM646, William P. Palmer Collection. (H) Colima drummer (Mexico, 200 BCE–500 CE). LACMA, Proctor Stafford Collection, purchased with funds provided by Mr. and Mrs. Allan C. Balch.</span>
(From paper): Fig. 1 Ancient American sculptures with discernible faces and contexts. (A) Captive from Tonina archeological site (Mexico, 690–700 CE). Photo credit: Mauricio Marat, Instituto Nacional de Antropología e Historia. https://www.inah.gob.mx/images/boletines/2016_215/demo/#img/foto5.png (1 July 2019). (B) Tortured, scalped prisoner from Campeche (Mexico, 700–900 CE). Baltimore Museum of Art, Kerr Portfolio 2868, photo by J. Kerr. (C) Maya man carrying large stone (Mexico, 600–1200 CE). Kerr Portfolio 8237, photo by J. Kerr. (D) Joined couple (Mexico, 200–500 CE). Los Angeles County Museum of Art (LACMA) AC1996.146.21, gift of C. M. Fearing. (E) Maya woman holding child (600–800 CE). Princeton University Art Museum 2003-26, gift of G. G. Griffin. (F) Kneeling Maya warrior with facial tattoos and shield (Mexico, 600–800 CE), detail. Earthenware and pigment, 15.9 cm by 10.8 cm. Fine Arts Museums of San Francisco 2009.38.2, gift of G. Merriam and J. A. Merriam. (G) Maya ballplayer (Mexico, 700–900 CE). University of Maine HM646, William P. Palmer Collection. (H) Colima drummer (Mexico, 200 BCE–500 CE). LACMA, Proctor Stafford Collection, purchased with funds provided by Mr. and Mrs. Allan C. Balch.

Następnie wyizolowali twarze z kontekstu, żeby dzisiejsi badani widzieli tylko twarze, ale nie widzieli, czego doświadczają przedstawiane osoby. Poproszono 325 badanych o opisanie wyrazów twarzy używając 30 kategorii emocji (np., “podziw”, “gniew”, “wstyd”, “strach” i tak dalej) oraz 13 “cech afektywnych” takich jak “podniecenie” i “dominacja” (patrz kategorie poniżej).


Niezależnie poproszono 114 innych badanych, także dzisiejszych ludzi Zachodu, o osądzenie, jakich emocji oczekiwaliby od kogoś w każdej z ośmiu sytuacji podanych wyżej. Tym ludziom nie pokazano dzieł sztuki, ale po prostu słowami opisano osiem sytuacji i zapytano, jakie emocje, ich zdaniem, okazaliby ludzie. Następnie skorelowano osądy pierwszych badanych o tym, jakie emocje były przedstawione na twarzach, z oczekiwaniami, jakie emocje powinny być okazywane w ośmiu sytuacjach opisanych słowami.


Tutaj są korelacje między “odczytaniami” badanych z patrzenia wyłącznie na twarze oraz oczekiwanymi emocjami tych badanych, którzy osądzali kontekst opisany słowami.


<span>(from paper): Fig. 2 Accordance between emotions perceived in sculptures’ isolated face depictions and Western expectations for the emotions that unfold in eight portrayed contexts. To calculate the accordance between sculptures’ expressions and Westerners’ expectations, we correlated the participants’ average judgments of the emotions and affective features associated with each isolated face and each context across the eight contexts and divided by the maximum attainable correlation given sampling error (see Materials and Methods). Correlations are generally positive, indicating that facial muscle configurations portrayed in ancient American sculptures align, in terms of the emotions they communicate to Westerners, with Western participants’ expectations for the emotions that unfold in different contexts. Error bars represent SEs. Here, we excluded 10 emotions and 1 affective feature used seldom enough that <1/3 of the covariance in judgments was explainable, as a result of which SEs were very large.</span>
(from paper): Fig. 2 Accordance between emotions perceived in sculptures’ isolated face depictions and Western expectations for the emotions that unfold in eight portrayed contexts. To calculate the accordance between sculptures’ expressions and Westerners’ expectations, we correlated the participants’ average judgments of the emotions and affective features associated with each isolated face and each context across the eight contexts and divided by the maximum attainable correlation given sampling error (see Materials and Methods). Correlations are generally positive, indicating that facial muscle configurations portrayed in ancient American sculptures align, in terms of the emotions they communicate to Westerners, with Western participants’ expectations for the emotions that unfold in different contexts. Error bars represent SEs. Here, we excluded 10 emotions and 1 affective feature used seldom enough that <1/3 of the covariance in judgments was explainable, as a result of which SEs were very large.

Korelacje powyżej zera są pozytywne; to jest, oczekiwania tego, co człowiek czułby w danej sytuacji, zgadzają się z „odczytem” przez badanych wyrazów twarzy dzieł sztuki. Jak widać, z 32 ocenianych kategorii emocji, 27 miały korelację powyżej zera,  co samo w sobie mówi dużo (gdyby nie było żadnej korelacji, z grubsza połowa wartości byłaby powyżej zera, a połowa poniżej). Co ważniejsze, tylko 6 z 27 pozytywnych korelacji miało błąd standardowy, który obejmował zero czyli „brak korelacji”; reszta była statystycznie istotna.   


To pokazuje, że ogólnie rzecz biorąc, emocje oczekiwane przez ludzi, którzy usłyszeli o ośmiu kontekstach dzieł sztuki, ludzie, którzy patrzyli na twarze na tych dziełach sztuki, istotnie je tam dostrzegli. A to znaczy, że emocje, jakich oczekujemy w nowoczesnych sytuacjach, były tymi emocjami, jakie ludzie odczytywali na dziełach sztuki starożytnych cywilizacji. To z kolei sugeruje, że przynajmniej niektóre wyrazy twarzy są “uniwersalne” i ludzie potrafią odczytywać je dość poprawnie także na rzeźbach, jako wyraz tego, co ludzie czują w danych sytuacjach. Ponieważ te kultury są dalekie od naszej, sugeruje to także, że wyrazy twarzy nie są kulturowo dziedziczone przez wieki – to jest, nie uczymy się od innych tego, jak pokazywać zdecydowanie lub cierpienie, lub inne emocje, ale okazujemy je   naturalnie.


Sądzę, że ktoś mógłby argumentować, że Inkowie i Majowie po prostu przekazali kulturowo swoje wyrazy twarzy nam, jako potomkom, ale to jest bardzo naciągane, ponieważ wątpliwy jest szlak takiej kulturowej transmisji: nie jesteśmy potomkami tych Mezoamerykanów. Alternatywnie, te wyrazy twarzy mogły być kulturowo odziedziczone od naszego wspólnego przodka, który żył co najmniej 60 tysięcy lat temu, kiedy H. sapiens wyszedł z Afryki, by zaludnić świat. Jeśli jesteś zwolennikiem tabula rasa, taki argument wysunąłbyś.


Wydaje się jednak bardziej prawdopodobne, że uśmiech i skrzywienie się z powodu bólu są wrodzonymi cechami naszego zachowania, chociaż nie mogę dodać twardych dowodów poza tym, że a). niemowlęta, które nie były socjalizowane do okazywania wyrazów radości lub bólu, nadal okazują łatwo dające się zinterpretować wyrazy twarzy; b). inne naczelne mają dające się odczytywać wyrazy twarzy bez naszego rodzaju kultury; i c.) można postawić przekonującą hipotezę ewolucyjną, że ludzie mogli wyewoluować wyrazy twarzy, które inni ludzie mogli odczytywać jako: „uczciwe sygnały”. Nic z tego nie dodaje się, by stworzyć mocny ewolucyjno-psychologiczny argument, ale można zgodzić się na podstawie powyższych rezultatów, że istnieje pewna uniwersalność na przestrzeni tysiącleci tego, jak ludzie pokazują emocje na swoich twarzach.


Wreszcie, autorzy użyli metody zwanej “analizą głównych składowych”, by zebrać w jednym koszyku główne “wymiary” (kombinację emocji), które najlepiej wyjaśniają pokazane powyżej korelacje. Na podstawie tego ustalili, że trzy kombinacje czynników łączą się do wyjaśnienia co najmniej pięciu rodzajów wyrazów twarzy w rzeźbach. Wyrazy twarzy, które najłatwiej zobaczyć jako uniwersalne, są następujące:  

  1. “ból”, często w kontekście tortur
  2. “determinacja”/”wysiłek”, w rzeźbach pokazujących podnoszenie ciężarów
  3. “gniew”, zazwyczaj w rzeźbach przedstawiających walkę
  4. “euforia”, widziana w ”kontekście rodzinnego lub społecznego dotknięcia”
  5. “smutek”, jak w sytuacji dostania się do niewoli po porażce.

W artykule są jeszcze inne analizy, ale to są główne wnioski. Autorzy podają kilka zastrzeżeń, o których można przeczytać w artykule.


Wstępną lekcją jest to, że nawet po tysiącleciach możemy dość dokładnie odczytywać wyrazy twarzy ludzi z innych kultur. To jest, istnieją pewne uniwersalia, przynajmniej między nami i Mezoamerykanami, w wyrazie emocji. Nie da się jeszcze rozstrzygnąć, czy jest to wynik kulturowego dziedziczenia, czy uniwersalnego kodu na wyrazy twarzy, który ukrywa się w naszym DNA (lub kombinacja tych czynników), ale ja stawiam na w znacznej mierze biologiczno-deterministyczne wyjaśnienie. I tak samo robią autorzy, przynajmniej sądząc z ich końcowego akapitu:


Przedstawione wyniki dostarczają poparcia dla uniwersalności przynajmniej pięciu rodzajów wyrazów twarzy: związanych z bólem, gniewem, determinacją/wysiłkiem, euforią i smutkiem. Te wyniki popierają koncepcję, że jesteśmy biologicznie przygotowani na wyrażanie pewnych stanów emocjonalnych przy danych zachowaniach, co naświetla naturę naszych reakcji na przeżycia, o których sądzi się, że wnoszą znaczenie w nasze życie.


Tutaj jest jeszcze kilka twarzy i kontekst, w jakim pokazują się (wyjaśnienia są w artykule), ale sądzę, że sami możecie odgadnąć.  



h/t: cesar
____________

Cowen, A. S. and D. Keltner. 2020. Universal facial expressions uncovered in art of the ancient Americas: A computational approach. Science Advances 6:eabb1005.


Human facial expressions universal in which emotions they express?

Why Evolution Is True, 24 sierpnia 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1466 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk