Istnieje silny konsensus naukowy, że szczepionki są skutecznym sposobem zapobiegania chorobom zakaźnym. Schemat szczepień jest chyba najskuteczniejszym i najbardziej opłacalnym działaniem na rzecz promowania zdrowia, jakie kiedykolwiek wymyślono. Szczepionki są home-run publicznej służby zdrowia.
Jak więc wyjaśnić ruch antyszczepionkowy? Ruch antyszczepionkowy opiera się głównie na negacji nauki i teoriach spiskowych. Szerzą wiele dezinformacji – części tej dezinformacji stają się artykułami wiary i każdy sprzeczny z nimi dowód zostaje albo odrzucony, albo zanegowany.
Niedawno dostałem następujący list, sformułowany jako szczere pytanie, ale mam podejrzenia, że może nim nie być:
Właśnie przeczytałam pana artykuł. Całkowicie zgadzam się, że lekarstwa/substancje ziołowe powinny przechodzić pełne próby kliniczne, ale nigdy nie udało mi się znaleźć kogoś, kto skierowałby mnie do prób klinicznych placebo kontra substancja używana w szczepionkach.
Zastanawiałam się więc, czy mógłby pan mi pomóc, bo jest pan najwyraźniej człowiekiem nauki.
Będę bardzo wdzięczna, bo musiały kiedyś być próby kliniczne.
Także mój lekarz nie umie ich znaleźć.
Z podziękowaniem
Pam
Pam może po prostu być ofiarą antyszczepionkowej propagandy, a może po prostu brakuje jej umiejętności obchodzenia się z Google, ale sformułowania mocno mi sugerują antyszczepionkowca prowokującego sceptyka pytaniem „mam cię!”. Ponieważ jest to często używany przez antyszczepionkowców fałsz, obalę go raz jeszcze.
Po pierwsze – tak, jest wiele kontrolowanych na placebo prób szczepionek, ustalających ich bezpieczeństwo i skuteczność. Gdyby Pam była naprawdę zainteresowana znalezieniem odpowiedzi na to szczere pytanie, kilka minut z Google dałoby jej odpowiedź. Gdyby była ambitna, po godzinie lub dwóch miałaby kłopot z powodu zbyt nadmiaru dobrobytu.
Jednym ze sposobów, w jakie negacjoniści trwają w swojej negacji mimo łatwo dostępnych dowodów, jest to, że informacje czerpią wyłącznie z drugorzędnych, wrogich źródeł. Siedzą w pułapce antyszczepionkowej powtarzanej w kółko propagandy i nie mają pojęcia, że są manipulowani.
Tutaj jest kilka przykładów kontrolowanych na placebo prób szczepionek: Systematyczny przegląd Cochrane’a z 2012 r. bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki MMR (świnka-odra-różyczka) stwierdził:
Włączyliśmy pięć losowych, kontrolowanych prób (RCT), jedną kontrolowaną próbę kliniczną (CCT), 27 badań kohortowych, 17 badań kliniczno-kontrolnych, pięć prób szeregów czasowych, jedno badanie eksperymentalne naprzemienne, dwa badania ekologiczne, sześć badań typu self controlled case series studies, w sumie obejmujących około 14,7 milinów dzieci i oceniających skuteczność i bezpieczeństwo szczepionki MMR. W oparciu o dostępne dowody jedna dawka szczepionki MMR jest w co najmniej 95% skuteczna w zapobieganiu klinicznej odrze i w 92% skuteczna w zapobieganiu drugorzędowym przypadkom wśród kontaktów w gospodarstwie domowym.
To jest sześć kontrolowanych prób MMR. Zaczynam jednak od tego przeglądu, bo pokazuje także coś ważnego – Pam nieświadomie przedstawia fałszywą dychotomię. Sugeruje ona, że jedyne naukowe badania bezpieczeństwa i skuteczności są kontrolowane na placebo, ale w rzeczywistości jest cały wachlarz badań zaprojektowanych do dostarczania użytecznej informacji. Jak widać z tego przeglądu, są badania kohortowe, badania kliniczno-kontrolne i cały szereg różnie zaprojektowanych badań obserwacyjnych. Różnie zaprojektowane badanie mają różne mocne i słabe strony, a razem tworzą cały obraz.
Istnieją także różne sposoby kontrolowania prób skuteczności i bezpieczeństwa. Można użyć całkowicie obojętnego placebo albo można użyć czynnego placebo. Tutaj, na przykład, jest kontrolowana na placebo próba bezpieczeństwa MMR przy użyciu obojętnego placebo. Czynne placebo może być tak zaprojektowane, by naśladowało terapię, ale może także dostarczać już dowiedzionej terapii.
Na przykład, tutaj jest kontrolowana próba szczepionki MMR kontra MMRV (z dodatkiem wietrznej ospy). Jest to badanie skuteczności składnika wietrznej ospy w porównaniu do obecnej standardowej opieki, samej MMR.
Są kontrolowane na placebo badania szczepionki przeciwko krztuścowi, przeciwko HPV, przeciwko polio, przeciwko Hep B, przeciwko pneumokokom i szczepionek przeciwko grypie – nawet w subpopulacjach, takich jak dzieci z astmą i pacjentów z stwardnieniem rozsianym. Są publikowane badania z kontrolowanych na placebo prób, które były negatywne, takie jak to o szczepionce przeciwko malarii. Wniosek autorów:
“Naszym wnioskiem jest, że SPf66 nie chroni przed malarią i że dalsze próby skuteczności nie są uzasadnione”.
Negatywne badania i wzywanie do porzucenia konkretnych szczepionek, które nie działają, są ważne, bo pokazują, że badania są prawomocną próbą stwierdzenia, co działa, a co nie działa.
Kwestia tego, jak najlepiej zaprojektować próby szczepionek, jest kwestią intensywnej dyskusji. Powodem jest to, że jest nieetyczne pozbawienie skutecznego, standardowego szczepienia badanym w próbach klinicznych. Tutaj jest interesująca dyskusja z Światowej Organizacji Zdrowia o tym, kiedy używanie kontroli na placebo w próbach szczepionek jest właściwe.
Szczepionki są szeroko badane i musi się dowieść ich bezpieczeństwa i skuteczności zanim można pozwolić na ich używanie i oczywiście zanim zostaną dodane do schematu szczepień. Dowody są solidne. Są także łatwo dostępne dla każdego kto jest szczerze zainteresowany.
Placebo Controlled Trials of Vaccines
3 sierpnia 2018
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
Steven Novella
Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe. Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.
Prowadzi blog Neurologica.
