Moja teza była prosta: „wiara” w nauce oznacza „zaufanie oparte na doświadczeniu”, podczas gdy to samo słowo w religii znaczy „wiara bez wystarczających dowodów, by przekonać większość racjonalnych ludzi”. Jest to zatem to samo słowo, ale ma dwa różne znaczenia. Niemniej ludzie religijni systematycznie mieszają te znaczenia – i podejrzewam, że robią to umyślnie. Chciałbym, żeby przeczytali mój cholerny esej.
A więc ktoś zrobił to znowu: Matt Emerson, katolik, który na swoim blogu informuje: “Uczę technologii i kieruję biurem w Xavier College Preparatory w Palm Desert w Kalifornii”. Napisał także książkę Why Faith? A Journey of Discovery, którą w maju ma opublikować Paulist Press; jej celem jest pomoc ludziom w utrzymaniu i zrozumieniu wiary.
3 marca Emerson opublikował krótki esej w “Wall Street Journal” - At its heart, science is faith-based too – który, jak zwykle miesza znaczenie “wiary” w zastosowaniu do nauki (ale my, naukowcy, unikamy tego słowa!) ze znaczeniem tego słowa stosowanym w religii. Zamiast wdawać się w szczegóły polecam przeczytanie mojego tekstu w “Slate” i Emerson także powinien to zrobić! Tutaj przykład pomieszania przez niego pojęć:
Naukowcy, którzy dokonali odkrycia fal grawitacyjnych [włoski fizyk Carl Rovelli], napisali, że podążali za “marzeniem opartym na wierze w rozum: że logiczne dedukcje Einsteina i jego matematyki będą wiarygodne”.
Pan Rovelli nie pisał o wierze religijnej. I naukowcy ogólnie uznają nawet wiarę pozbawioną znaczenia teologicznego za coś niezwiązanego z ich przedsięwzięciami. Niemniej związek między wiarą a nauką jest znacznie bliższy niż wielu przypuszcza…
Błąd. Naukowcy nie mają “Wiary w rozum”. Jak pisałem w „Slate”:
A co z wiarą w rozum? Znowu błąd. Rozum — zwyczaj zachowywania krytycyzmu, logiki i uczenia się z doświadczenia — nie jest założeniem a priori, ale narzędziem, które działa. Dało nam antybiotyki, komputery i zdolność sekwencjonowania DNA. Nie mamy wiary w rozum; używamy rozumu, ponieważ — odmiennie od objawienia — daje rezultaty i zrozumienie. Nawet dyskusja o tym, dlaczego powinniśmy używać rozumu posługuje się rozumem!
Tutaj Emerson powtarza starą bzdurę za fizykiem/akomodacjonistą Paulem Daviesem:
Fizyk z Arizona State University, Paul Davies, zauważył, że nauka polega na przekonaniach – że ukryta architektura wszechświata, wszystkie stałe i prawa natury, które podpierają przedsięwzięcie nauki, będą utrzymane. Jak napisał w książce The Mind of God: The Scientific Basis for a Rational World: “Tylko dlatego, że słońce wstało każdego dnia naszego życia, nie ma gwarancji, że wstanie jutro. Przekonanie, że to zrobi – że istotnie istnieją wiarygodne regularności w naturze – jest aktem wiary, ale takim, który jest niezbędny dla postępu nauki”.
No cóż, nie możemy być w 100% pewni, że słońce wstanie jutro, ale z tym także rozprawiłem się w “Slate”:
Masz wiarę (tj. zaufanie), że słońce wstanie jutro, ponieważ zawsze to robiło i nie ma żadnych dowodów, że Ziemia przestała obracać się lub że Słońce wypaliło się.
Założyłbym się o 100 tysięcy dolarów, że słońce wstanie jutro (tj. będzie dzień, bo może być pochmurno), ale nie założyłbym się o 5 dolarów, że Jezus zmartwychwstał. Niezawodne regularności natury nie są, w odróżnieniu od zasad teologii, aktami wiary, ale obserwacjami, które akceptujemy jako utrzymujące się, bo zawsze takie były. Jest to po prostu zaufanie oparte na doświadczeniu!
Dlaczego ludzie tacy jak Emerson mieszają te dwa znaczenia słowa “wiara”? Jest to oczywiste: akomodacjonizm, a także głupawa próba kopnięcia nauki przez powiedzenie: „Widzicie? Jesteście tacy sami jak my!” (Z implikacją: „Widzicie? Jesteście równie źli jak my!”):
Uznanie istnienia tego rodzaju wiary jest ważnym krokiem w połączeniu sztucznego podziału między nauką a religią, podziału traktowanego jako oczywistość w szkołach, w mediach i w kulturze. Ludzie często zakładają, że nauka jest domeną pewności i weryfikowalności, podczas gdy religia jest miejscem bezzasadnej wiary. Ale prace panów Daviesa, Rovelliego i innych, włącznie z papieżem Janem Pawłem II w jego encyklice z 1998 r., „Fides et Ratio”, pokazują, że religia i nauka osadzone są w podobnych ramach intelektualnych.
O, naprawdę? W jaki sposób właściwie “odkrycia” religii przypominają odkrycia nauki? W końcu, Emersom może wierzyć, że Jezus był nie tylko częścią Boga, ale także synem Boga, był ukrzyżowany i wskrzeszony, i że znajdziemy zbawienie przez jego akceptację. Jeśli jednak jesteś muzułmaninem, może stracić życie przez wygłaszanie takich bluźnierstw, a jeśli jesteś Żydem, oczywiście nie wierzysz w Jezusa jako Mesjasza. Istnieją miliony sprzecznych „praw” w religii, ale chociaż istnieją debaty w nauce, panuje ogólna zgoda, że – na przykład – DNA jest podwójną helisą, ziemia liczy około 4,5 miliarda lat i że molekuła benzenu ma sześć atomów węgla. Teologia nie potrafi dać nam ŻADNYCH prawd tak dobrze ustalonych.
Emersom twierdzi jednak, że może i jego twierdzenia są śmiechu warte:
Tak samo jednak jak wiara jest niezbędna nauce, rozum jest zasadniczy dla religii. Wielu ludzi odnosi się do Boga w sposób analogiczny do naukowców szukających fal grawitacyjnych. Tych poszukiwaczy prawdy religijnej przekonują wstępne dane i świadectwa tych, którzy wcześniej studiowali te kwestie; dążą do osobistego zetknięcia z rzeczywistościami, o których tak często mówi się, a które są tak tajemnicze.
W takim kontekście to nie ślepa wiara napędza poszukiwania, podobnie jak naukowcy nie idą ślepo za implikacjami teorii Einsteina. Jest to raczej przekonanie oparte na wiarygodnych powodach, podtrzymywane przez cierpliwą ufność, otwarte na rewizję. Kiedy, na przykład, wyrażam moja wiarę w Boga, polegam nie tylko na pomocy Ducha Świętego. Polegam także na Einsteinach teologii, myślicielach takich jak św. Tomasz z Akwinu, którego użycie rozumu, by wyrazić i zsyntetyzować prawdy teologiczne pozostaje jednym z wielkich osiągnięć cywilizacji zachodniej. Suma Theologica Akwinaty jest LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory – M.K.) dla wiary chrześcijańskiej.
Otwarte na rewizję? Tylko jeśli nauka obala twierdzenia religijne, a nawet w tym wypadku 40% Amerykanów nadal odrzuca naukę na rzecz bajeczek z Księgi Rodzaju. I jakie, konkretnie, są te „prawdy teologiczne” Akwinaty i jego współwyznawców? Czy moglibyśmy dostać listę pięciu lub sześciu? Bardzo prosimy.
A tutaj jest wniosek Emersona:
Oczywiście, religia i nauka są różne. Ale wielu ludzi religijnych, podobnie jak wielu naukowców, szuka potwierdzenia, cyzeluje swoje życie i rozszerza swoją wiedzę, by doświadczyć rzeczywistości, która jest nieuchwytna, ale jeśli się ją spotka, zmienia życie na zawsze. A jeśli kombinacja wiary i rozumu może dostarczyć dźwięk dwóch zderzających się czarnych dziur z odległości ponad miliarda lat świetlnych, potwierdzając teorię przedstawioną w 1915 r. – dlaczego ma być nie do pomyślenia możliwość, że ta sama kombinacja da zrozumienie, że Bóg stał się człowiekiem?
Jest różnica między szukaniem potwierdzenia a szukaniem prawdy; religia robi to pierwsze, nauka to drugie. Jeśli Emerson da nam dowody – nie tylko z Biblii – że „Bóg stał się człowiekiem”, to mogę poważnie potraktować jego twierdzenia o prawdzie. Bez tego, nie bardziej musimy akceptować jego prawdy niż akceptujemy prawdy scjentologii, mormonizmu lub też Beowulfa.
Dla “Wall Street Journal” publikowanie takich bzdur jest kompromitacją. Czy tak rozpaczliwie potrzebują materiałów? Wątpię, by wzięli pod uwagę ten tekst.
Another misguided believer claims that science is based on faith
Why Evolution Is True, 7 marca 2016
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
