Poważnie nasiliło się kwestionowanie legitymacji i suwerenności postkolonialnych państw narodowych przez islamskich dżihadystów na całym obszarze regionu Sahelu na kontynencie afrykańskim.
Przede wszystkim, mordercza wojna między grupami dżihadystów w zachodnioafrykańskich państwach Sahelu, na południe od Sahary, stała się egzystencjalnym zagrożeniem dla legitymacji rządów narodowych regionu.
Walczące islamistyczne grupy terrorystyczne z siedzibą w Sahelu konkurują z administracjami państw narodowych jako potężne alternatywne modele rządzenia. Państwa Sahelu, takie jak Mali, nie posiadają podstawowych usług, które mogłyby świadczyć ich zubożałym i podzielonym etnicznie wyborcom. Te braki gospodarcze i społeczne sprawiają, że rządy krajowe są podatne na wyzwania stawiane przez subpaństwowe grupy dżihadystów powiązane z Państwem Islamskim i Al-Kaidą. Wyjście wojsk francuskich z Mali w kwietniu, a następnie likwidacja w czerwcu 2022 r. dowodzonych przez Francję wielostronnych europejskich sił specjalnych „Task Force Takuba” stworzyło próżnię bezpieczeństwa w regionie.
Po wycofaniu sił europejskich wynikające z tego zmniejszenie bezpieczeństwa regionalnego natychmiast wykorzystały grupy stowarzyszone z Al-Kaidą i Państwem Islamskim. Spadek bezpieczeństwa nie tylko umożliwił obu grupom terrorystycznym rozszerzenie obszaru działania w samym Sahelu, ale także w atlantyckich państwach nadbrzeżnych Afryki Zachodniej, takich jak Benin.
Również Moskwa wykorzystała tę próżnię bezpieczeństwa jako okazję do wysłania rosyjskich najemników z Grupy Wagnera do Mali, gdzie junta wojskowa najwyraźniej ma nadzieję wykorzystać Wagnera do zabezpieczenia reżimu przed zamachem stanu, podczas gdy Rosja najwyraźniej chce położyć łapę na cennych minerałach w tym kraju.
Zachodnioafrykańska filia Al-Kaidy „Ja'maat Nasr Al-Islam wal Muslimin” (JNIM), koalicja kilku pomniejszych grup dżihadystycznych w Sahelu, założona w 2017 r., wydaje się stanowić śmiertelne zagrożenie dla centralnego rządu Mali. JNIM, chociaż jest dominującą siłą na obszarach wiejskich Mali, jest również silna na obszarach wiejskich w Burkina Faso. JNIM otrzymuje pewne wsparcie finansowe od Al-Kaidy w Islamskim Maghrebie (AQIM) z siedzibą w Algierii. Podobno JNIM pozyskuje dodatkowe fundusze z działań w nielegalnej gospodarce regionu, szczególnie w Burkina Faso, poprzez kradzież pojazdów, wyręby i porwania. Kiedy Francja zakończyła dziesięcioletnią misję antyterrorystyczną w Sahelu, umożliwiła JNIM rozszerzenie swojego śmiercionośnego zasięgu na przygraniczne regiony Wybrzeża Kości Słoniowej i Nigru, a nawet aż do Togo.
Regionalny oddział Państwa Islamskiego, Państwo Islamskie na Wielkiej Saharze (ISGS), został przemianowany na Państwo Islamskie w Sahelu. Grupa zachowała niezależność działania, nadal rzucając wyzwanie JNIM w Sahelu, a także przeprowadzając ataki na interesy rządu krajowego. ISGS rozszerzyło również obszar swoich działań po wycofaniu wojsk francuskich z Mali, gdy organizacja terrorystyczna rozprzestrzeniła się w całym trójgranicznym regionie Mali, Burkina Faso i Nigru. Ideologiczny profil Państwa Islamskiego w Sahelu jest profilem ściśle sunnickiej sekty salafitów-dżihadystów, słynie ono również z okrucieństw wobec ludności cywilnej. ISGS zobowiązuje się do egzekwowania Hudud (islamskiego prawa karnego): kary za zachowanie – takie jak kradzież, bluźnierstwo, apostazja, cudzołóstwo i homoseksualizm oraz inne wykroczenia – zakazane przez Koran.
Według „Centrum Zwalczania Terroryzmu” Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych, bitwy między Al-Kaidą a Państwem Islamskim w Afryce były najbardziej intensywne wzdłuż granicy Mali-Burkina Faso. Po wycofaniu wojsk francuskich junta wojskowa Mali, powołana w wyniku zamachu stanu w maju 2021 r., z zadowoleniem przyjęła rosyjską ofertę pomocy antyterrorystycznej.
Rosyjska Grupa Wagnera rozpoczęła rozlokowywać się w Mali w grudniu 2021 r. Plan Grupy Wagnera dla Mali, podobnie jak w przypadku jej wcześniejszego zaangażowania w Republice Środkowoafrykańskiej, będzie prawdopodobnie polegał na przyznaniu przez malijską juntę praw Wagnerowi do krajowych złóż diamentów. Nie jest jednak pewne, czy reżim malijski sprawuje suwerenną kontrolę nad tymi kopalniami diamentów: obszary te są opanowane przez siły przestępcze i milicję subpaństwową.
Jedno jest pewne: od czasu przybycia Grupy Wagnera wzrosła liczba doniesień o zbrodniach wobec cywilów, a ogólny stan bezpieczeństwa Mali dramatycznie się pogorszył. Okrucieństwa dzieją się głównie na obszarach Mali, gdzie poparcie dla terrorystów-dżihadystów jest silne, jak w południowo-centralnej wiosce Moura, kontrolowanej przez islamskich ekstremistów. W rezultacie zamordowane kobiety i dzieci są uważane przez reżim Mali i jego sojuszników z Grupy Wagnera za rodziny dżihadystów, zwłaszcza wśród grupy etnicznej Peuhl, z których wielu zostało zrekrutowanych przez islamskich terrorystów.
Istnieją również dowody na to, że islamskie bojówki Mali powiązane zarówno z Al-Kaidą, jak i Państwem Islamskim zamordowały dziesiątki cywilów. Pomimo negatywnego wpływu najemników Grupy Wagnera na bezpieczeństwo w Mali, istnieją doniesienia, że rosyjska milicja prowadzi obecnie rozmowy z sąsiednim Burkina Faso, gdzie nadal rozprzestrzeniają się operacje dżihadystów.
Africa’s Sahel Region: enter Russia’s Wagner Group to Make It Worse
Gatestone Institute, 10 stycznia 2023
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
*Dr. Lawrence A. Franklin badacz spraw międzynarodowych specjalizujący się w sprawach Bliskiego Wschodu i Afryki. Emerytowany pułkownik armii amerykańskiej.
