Administracja prezydenta Bidena wybrała bardzo złą datę ostatecznego wycofania swoich wojsk - 11 września, 20 rocznicę najbardziej skutecznego zamachu terrorystycznego w historii, zorganizowanego z terenu Afganistanu. Wiąże się to z decyzją administracji prezydenta Trampa o przyspieszeniu wycofania amerykańskich wojsk. Możnaby pomyśleć, że jeśli administracja Bidena bardzo chciała uniknąć wyznaczonej przez Trumpa daty wycofania – 1 maja 2021 - data 14 listopada byłaby znacznie lepsza niż 11 września. Czternastego listopada 2001 Kabul został odbity z rąk Talibanu przez afgański “Sojusz Narodowy” z silnym wsparciem amerykańskiego lotnictwa.
Podczas gdy jest to bez wątpienia porażka amerykańskiej armii, a Taliban jest dziś pewien siebie i zdobywa nowe tereny, wiele zależy od tego, co i kiedy będzie się działo po wyjściu wojsk amerykańskich. Około 10 500 żołnierzy amerykańskich i sił NATO opuści
Afganistan i prawdopodobnie znaczna część z 16 tysięcy – pracowników zagranicznych przedsiębiorstw - również opuści ten kraj.
Podczas gdy amerykańskie i sojusznicze siły lądowe odegrały ważną rolę, jednak to amerykańskie lotnictwo i amerykańskie pieniądze miały zasadnicze znaczenie dla utrzymania afgańskiego rządu przy władzy. Nie tylko amerykańskie, również oddziały NATO, a w szczególności pieniądze państw członkowskich NATO pomogły utrzymać Afgańską Narodową Armię (ANA), mimo, że jak się wydaje, Talibowie płacą lepiej. Jest świadectwem podstępnych czy szlachetnych (a może jedno i drugie) nierealistycznych ambicji Zachodu twierdzenie, że w dodatku do finansowania afgańskiej armii, pieniądze z ANA Trust Fund “wzmocniły dobre zarządzanie strukturami afgańskich sił bezpieczeństwa i wzmocniły uczestnictwo kobiet w odpowiednich afgańskich ministerstwach i w instytucjach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo”. [1]
Nie ma wątpliwości, że afgańska armia i siły bezpieczeństwa zostaną teraz poddane testom jak nigdy wcześniej. Od 2001 roku ponad 60 tysięcy członków rządowych sił bezpieczeństwa zostało zabitych. Wielu ludzi będzie patrzyło, jak obecny rząd afgański i jego siły bezpieczeństwa będą się bronić (po tym jak wydano na nie 88 miliardów dolarów), czy zdołają utrzymać równowagę, czy też załamią się szybciej niż radziecki marionetkowy reżim Nadżibullaha. Spodziewano się, że upadnie natychmiast po wycofaniu się oddziałów radzieckiej armii w 1989 roku, ale brutalny policyjny reżim, tracąc powoli siły, zdołał się jeszcze utrzymać przez ponad trzy lata po wyjściu Armii Czerwonej. Kiedy Związek Radziecki załamał się, gwałtownie urwała się rosyjska pomoc, prowadząc do przerwania dopływu pieniędzy i wsparcia lotnictwa. To spowodowało upadek Nadżibullaha i ostatecznie został powieszony na latarni w pobliżu prezydenckiego pałacu. Obecnie Taliban zapowiada, że to samo spotka prezydenta Afganistanu Ashrafa Ghaniego.[2]
Oczywiście dzisiejszy rząd afgański w niczym nie przypomina komunistycznej dyktatury, która upadła w 1992 roku. Po pierwsze nie jest to dyktatura, raczej swego rodzaju pseudodemokracja (a równocześnie jeden z najbardziej skorumpowanych rządów na świecie). [3] Po drugie, popierany przez Zachód afgański rząd ma przyjaciół, nie jest izolowany. Amerykanie i kraje NATO nie zamierzają gwałtownie przerywać finansowego wsparcia dla afgańskiej armii, a potężna siła amerykańskiego lotnictwa nadal może być użyta. Te ważne elementy amerykańskiej siły nie mogą być lekceważone przez Talibów, ale oni walczyli z Amerykanami przez ponad dwie dekady i nie tylko przetrwali, ale wzrastali w siłę.[4]
Najlepszym dla Stanów Zjednoczonych scenariuszem byłoby utrzymanie przez afgański rząd kontroli nad tymi częściami kraju, nad którymi jeszcze panuje.[5] Mógłby wówczas użyć tej mało prawdopodobnej odporności na ataki do wymuszenia jakiejś kompromisowej umowy z Talibami.[6] Byłoby to swego rodzaju ratujące twarz porozumienie, chroniące przed najbardziej kompromitującym Amerykę scenariuszem, takim jak w Sajgonie w 1975 roku, kiedy helikopterami lądującymi na dachu amerykańskiej ambasady, w ostatniej chwili ewakuowano jej personel.[7] Takie porozumienie dałoby Stanom Zjednoczonym “przyzwoitą przerwę” do jakiej cynicznie dążył Henry Kissinger w końcowej fazie wojny w Wietnamie – “dwa do trzech lat między wycofaniem amerykańskich oddziałów” a przejęciem kraju przez wroga.[8] Taliban ma bardzo mało bodźców do uczciwych negocjacji, jednak zarówno oni, jak i ci, którzy za nimi stoją, w przypadku wzięcia Kabulu, woleli by jednak zdobyć coś więcej niż tylko ruiny i zgliszcza.[9]
Najbardziej istotnym elementem zakończenia wojny w Afganistanie nie jest to, co się stanie z obecnym afgańskim rządem, jaki będzie los afgańskiego społeczeństwa obywatelskiego, afgańskiej demokracji, afgańskich kobiet i praw człowieka w tym kraju – to wszystko są niesłychanie ważne sprawy w nowej scenerii politycznej.[10] Nawet bardzo prawdopodobne zagrożenie Amerykanów przez terroryzm Talibów jest mniej ważne niż szersza regionalna perspektywa.[11] Najbardziej interesującą sprawą jest to, jak polityczno-militarne zmagania w Afganistanie wpłyną na rozwój zmagań o polityczne wpływy w Eurazji w sytuacji nowej rzeczywistości, po wycofaniu się Zachodu.
Oczywiste zwycięstwo Talibów będzie przede wszystkim zwycięstwem Pakistanu, który odgrywał główną zakulisową rolę we wspomaganiu przetrwania i rozwoju Talibów przez dekady.[12] Będzie to oczywiście również porażka Indii.
Jednak poza tymi dwoma uzbrojonymi w broń nuklearną rywalami, ważną rolę mogą odegrać inne regionalne mocarstwa – Chiny, Rosja, Iran, i Turcja. Nawet mały przyjazny wobec Talibów Katar. Iran i Turcja wymagają uważnego obserwowania. Czy te kraje (pomijając walczące ze sobą Indie i Pakistan) znajdą sposób, by podzielić afgański tort, czy też wyłonią się dwie lub więcej stref wpływu?[13]
Amerykański Sekretarz Stanu Blinken powiedział niedawno, że jeśli Taliban "ma jakiekolwiek oczekiwania na uzyskanie międzynarodowego uznania, musi zaakceptować prawa kobiet i dziewcząt”. W rzeczywistości to nie jest prawdą.[14] Z pewnością jest to stanowisko Zachodu, ale żadne regionalne mocarstwo nie opiera swojej polityki na kwestii praw kobiet, czy ogólnie praw człowieka. Iran może być zainteresowany prawami wyznających szyityzm Hazarów (kiedy nie traktuje ich wyłącznie jako mięso armatnie w Syrii), Turcja może być zainteresowana prawami Uzbeków i Turkmenów w Afganistanie, ale nie są to zainteresowania oparte na prawach związanych z uniwersalnymi ideałami.
Ostatnim razem, kiedy przed zamachem z 11 września 2001 Talibowie mieli władzę w Kabulu, zmagali się z opozycją wspieraną przez Rosję, Iran i Indie, które popierały Północny Sojusz dowodzony przez legendarnego Ahmeda Shaha Massouda i teflonowego Abdula Rashida Dostuma. W tej rudzie będziemy mogli zobaczyć nową grę regionalnych mocarstw Eurazji, z coraz silniejszymi Chinami mediującymi między Pakistanem, Iranem i Turcją.[15] Chiny już wspominały o możliwości wysłania sił pokojowych do Afganistanu, ale to wydaje się prawdopodobne tylko w kontekście gwarancji ze strony ich regionalnych muzułmańskich sojuszników.[16] Chińczycy z pewnością nie zamierzają wyrzucać w błoto bilionów dolarów, tak jak to zrobili Amerykanie.[17] Dalszy los Afganistanu raczej nie będzie powtórką przeszłości, ale będzie wynikać z azjatyckiej przyszłości.
*Alberto M. Fernandez jest wiceprezesem MEMRI.
[1] Nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2021/2/pdf/2102-backgrounder-ana-trust-fund.pdf, February 2021.
[2] See MEMRI JTTM report Afghan Taliban Envision Execution Of President Ashraf Ghani As They Hanged Dr. Najibullah At United Nations Office In Kabul In 1996, February 18, 2021.
[3] Ariananews.af/afghanistan-scores-dismally-on-corruption-perception-index, January 28, 2021.
[4] See MEMRI JTTM report Taliban Website: Hundreds Of Afghan Police And Administrative Officials Joined The Islamic Emirate In November 2020
[5] Longwarjournal.org/archives/2018/09/mapping-taliban-controlled-and-contested-districts-in-afghanistan-lwj-vs-us-military-assessments.php, September 8, 2018.
[6] See MEMRI Inquiry & Analysis Series No. 1532, Intra-Afghan Talks Deadlocked In Qatar, Taliban Mount Terror Attacks In 24 Afghan Provinces, Demand 'A Pure Islamic Government', October 2, 2020.
[7] Youtube.com/watch?v=wD64kYG-z5I, April 30, 2020.
[8] Historynewsnetwork.org/article/140712, accessed April 20, 2021.
[9] Youtube.com/watch?v=dOX-GWXgwM8, December 20, 2016.
[10] See MEMRI JTTM report Urdu Daily: Afghan Taliban Order Revival Of Shari'a Courts Across Afghanistan, March 11, 2021.
[11] See MEMRI JTTM report Afghan Taliban's Operational Chief Sirajuddin Haqqani Warns The Biden Administration Against Scrapping The Doha Agreement: 'We Have The Technology To Use Drones, We Have Our Own Missiles; This Time If The Mujahideen Resume Fighting, It Would Be Something [The Americans] Have Never Seen Before', March 3, 2021.
[12] Hindustantimes.com/world-news/india-afghanistan-criticise-pakistan-for-backing-taliban-meddling-in-afghan-affairs-101618586835936.html, April 16, 2021.
[13] See MEMRI Special Dispatch No. 9291, Russian Foreign Minister Lavrov's Visit To Pakistan Showcases Improved Relations Between The Two Countries, April 19, 2021.
[14] Washingtonpost.com/national-security/biden-afghanistan-decision-foreign-policy-process/2021/04/18/e45e3fec-a05d-11eb-a774-7b47ceb36ee8_story.html, April 18, 2021.
[15] See MEMRI Daily Brief No. 256, A New Alliance Rising In The East – Turkey, Azerbaijan, Pakistan, China – And Its Enemies – The U.S. and India, February 3, 2021.
[16] Scmp.com/news/china/diplomacy/article/3129707/china-may-send-peacekeeping-force-afghanistan-after-us-troops, April 16, 2021.
[17] Bbc.com/news/world-47391821, April 16, 2021.
The Afghanistan Endgame is Also a Beginning
MEMRI Daily Brief No. 271
Tłumaczenie: AndrzejKoraszewski
