Ojcowie (nie)Święci
Czyli dlaczego papież Franciszek wydaje się być postępowy i nowoczesny?

„Przyjęło się pisać o papieżu Franciszku: postępowy, nowoczesny (zawsze z zachwytem). Czy ktoś zwraca uwagę na to, że to oznacza uznanie poprzednich papieży – w tym przede wszystkim JP II za zacofanych i niepostępowych? Różnice są ogromne – ja tutaj widzę niesamowitą sprzeczność – zwłaszcza, że JP II wyjątkowo szybko został świętym”.

Rzeczywiście znajduje się w moim tekście następujące zdanie: „Więc jak to właściwie jest: idzie ten Kościół w kierunku racjonalizmu, humanizmu i coraz mniej jest w nim irracjonalizmu – jak twierdzą niektórzy – czy cofa się do średniowiecza i to za takiego postępowego ponoć papieża?”. Tyle, że nie napisane z zachwytem lecz raczej z sarkazmem, co wydawało mi się na tyle czytelne, iż nie opatrzyłem nawet tych słów cudzysłowem.

Nie sądzę, by ów Czytelnik nie znał historii Kościoła kat. i dworów papieskich i aby nie był świadomy czym w istocie jest instytucja papiestwa. Tym nie mniej uznałem, iż nie zaszkodzi potraktować tego maila, jako pretekstu do przypomnienia innym Czytelnikom (którzy akurat mogą tego nie wiedzieć), jacy ludzie, z jakich pobudek piastowali to stanowisko i dlaczego w porównaniu z nimi papież Franciszek wydaje się być uosobieniem wszelkich ludzkich cnót.

Zacznijmy od tego, że według Biblii, która jest uznawana przez wiernych za Słowo Boże, kościelny urząd „Biskupa Rzymu, Namiestnika Jezusa Chrystusa” (resztę tytulatury pominę) jest nieuprawomocniony i niczym nie uzasadniony. Oczywiście, prócz typowo ludzkiej potrzeby władzy i dominacji, nie mającej nic wspólnego ze „światem nadprzyrodzonym”, ani z tzw. „prawdami objawionymi”. Oto co w Biblii jest napisane w tej sprawie:

„Nikogo też na ziemi nie nazywajcie waszym ojcem; jeden bowiem jest Ojciec wasz, Ten w niebie. /../ Największy z was, niech będzie waszym sługą. Kto się wywyższa będzie poniżony, a kto się poniża  będzie wywyższony” (Mt 23,9,11,12). Oraz: „Lecz kto by między wami chciał stać się wielkim, niech będzie sługą waszym. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich. Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10,43,44,45).

Według powyższych słów urząd papieża jest uzurpacją władzy w imieniu Boga, na którą nie wyraził on zgody w Piśmie Świętym. W niniejszym tekście chciałbym przypomnieć niektórych z tych „sług bożych”, którzy trwale zapisali się w historii Kościoła katolickiego, przyczyniając się do jego potęgi i „wielkości”, aby można było porównać ich z obecną głową Kościoła. Nie mam zamiaru wymieniać ich wszystkich 263, a jedynie niektórych, by na ich podstawie można było wyrobić sobie ogólną opinię o najwyższych pasterzach tej „świętej instytucji”. W książce napisanej przez Jana Wierusza Kowalskiego Poczet papieży i wydanej w 1988 r.są między innymi takie informacje:

Damazy I. (366-384). „Przy jego wyborze powstały krwawe zamieszki /../ Część kleru i wiernych wybrała kapłana Ursyna, którego Damazy siłą wydalił z Rzymu, przy czym padło 160 zamordowanych oponentów. Według współczesnego pogańskiego historyka Ammiana Marcelina (330-400), tego rodzaju zatargi były zrozumiałe, albowiem „kto uzyskałby godność biskupa rzymskiego może być pewien, że nie zabraknie mu złota”.

Leon I Wielki. (440-461).„Na Wschodzie rozgorzały spory polityczno-religijne o prymat wśród ważniejszych stolic biskupich /../ W tej sytuacji papież postanowił wystąpić z tezą o prymacie biskupa rzymskiego. Głosi ona, że Piotr otrzymał bezpośrednio od Chrystusa władzę nad całym Kościołem i że przekazał ją wyłącznie swoim następcom. A więc nie całemu episkopatowi, ale wyłącznie Piotrowi, „założycielowi Kościoła rzymskiego”, Chrystus przekazał klucze swego królestwa”.

Grzegorz I Wielki. (590-604).„Wiele wysiłku włożył w reorganizację majątków papieskich, których znaczna część znajdowała się na południu Italii, na Sycylii, w Dalmacji, Hiszpanii i nie padła jeszcze łupem najeźdźców. /../ Myśl religijna papieża nie wnikała w spory doktrynalne /../ kładł duży nacisk na elementy ludowej pobożności, którą ożywiała wiara w cuda, w zjawiska nadnaturalne oraz zewnętrzne formy kultu, jak procesje i pielgrzymki. Przyczynił się w dużym stopniu do szerzenia kultu relikwii”.

Leon IV. (847-855).„Za jego pontyfikatu sporządzono jedno z największych fałszerstw kościelnego ustawodawstwa. Był nim zbiór pt. „Dekrety Pseudo-Izydora”, kompilacja prawdziwych i fałszywych dokumentów papieskich, soborowych i synodalnych, które miały świadczyć o przywilejach należnych hierarchii kościelnej”.

Mikołaj I Wielki. (858-867).„Jego pontyfikat przeszedł do historii jako okres, w którym po raz pierwszy sformułowano w sposób bezwzględny i konsekwentny ideologię teokracji papieskiej. Jego zdaniem papież rzymski ma pełną władzę w Kościele i jest jego jedynym rządcą. /../ Nie mniej silnie Mikołaj podkreślał nadrzędność władzy papieskiej nad władzą świecką. Cały pontyfikat tego papieża był jednym pasmem zmagań i walk, by zasady te przeprowadzić w praktyce. W tym celu wykorzystywał wyżej wspomniane „Dekrety Pseudo-Izydora”, które uzasadniały jego prawa ingerencji w sprawy całego Kościoła”.  

Stefan V. (VI) (885-891). „Za jego pontyfikatu zapanował na Półwyspie Apenińskim całkowity chaos w stosunkach społeczno-politycznych i gospodarczych. Dzieje papiestwa w tym okresie przedstawiają jedno pasmo gwałtów, intryg i morderstw /../ Przez tron papieski przewinęło się w ciągu jednego stulecia około trzydziestu papieży, z których co trzeci zmarł śmiercią gwałtowną lub w okolicznościach nieznanych”.

Jan XII. (955-964).„Papieżem zostaje dwudziestoletni syn Alberyka II /../Rozpustny młodzieniec, żądny zabaw i przygód, zamienił Lateran, pałac papieski, na dom schadzek. /../Rozpustne życie Jana XII skłoniło cesarza Ottona I do ponownej podróży do Rzymu, gdzie na synodzie 6.12.963 r. papież został uroczyście wyklęty i pozbawiony wszelkich praw. Papież uciekł z miasta. /../ Po wyjeździe cesarza Jan XII powrócił /../ i unieważnił wszystkie postanowienia Ottona. /../  Znaleziono go martwego w domu jednej z kochanek”.

Benedykt IX. (1032-1044).„Wstąpił na tron papieski mając piętnaście lat. Wkrótce oskarżony o rozboje, gwałty i nieobyczajność został przez ludność Rzymu przepędzony z miasta. Rozpustny młody papież schronił się na dwór Konrada II, a następnie za pomocą wojsk cesarskich powrócił do Rzymu. W 1044r. /../ Rzymianie ogłosili papieża za niegodnego urzędu /../ Benedykt nie zamierzał jednak rezygnować ze swoich praw do tiary /../ Po raz drugi wygnany z Rzymu /../ sprzedał tiarę i urząd papieski swojemu ojcu chrzestnemu (późniejszemu papieżowi Grzegorzowi VI) za sumę 2000 denarów”.

Innocenty II. (1130-1143).„Jednego dnia w dwóch odrębnych kościołach dokonano konsekracji dwóch papieży. Schizma trwała osiem lat. Obaj papieże rozsyłali po całej Europie listy i dokumenty świadczące o legalności swojego wyboru. Ostateczny triumf odniósł Innocenty II /../. Zwołał on do Lateranu II sobór powszechny, na którym /../ odrzucono jako heretycką naukę Arnolda z Brescii. /../ Arnold z Brescii był nie tylko gorącym wyznawcą dobrowolnego ubóstwa duchowieństwa, ale zwalczał również wszelkie objawy dominacji ze strony kleru, jego władzę świecką, a więc również panowanie papieża w Rzymie”.

Innocenty III. (1198-1216). „Był człowiekiem niesłychanie ambitnym, pysznym, o niezaspokojonej żądzy bogactw i gotowym za pieniądze do każdej transakcji /../ Żaden papież nie szafował tak bezwzględnie klątwą i interdyktem. Pomocą był mu świetnie zorganizowany aparat administracyjny i fiskalny. /../ Ingerował w każdą sprawę, odpowiadał na każdą wątpliwość, rozstrzygał wszelkie spory /../ Żydom sobór polecił nosić odrębne szaty dla odróżnienia ich od chrześcijan /../ zalecił również zwyczaj tworzenia dla izraelitów odrębnych dzielnic (tzw. „getta”)”.

Bonifacy VIII. (1294-1303).„Polecił świętej inkwizycji tępić wszystkich, którzy głosili wyższość ludzi uprawiających dobrowolne ubóstwo nad resztą duchowieństwa, żyjącego z intratnych beneficjów. /../ W bulli Unam Sanctam formułuje doktrynę papizmu, a w jej zakończeniu pisze: „Wszyscy ludzie muszą się podporządkować papieżowi rzymskiemu, jeżeli chcą osiągnąć wieczne zbawienie”. Oraz: „Papież jako wikariusz wszechmocnego Boga rozkazuje monarchom i królestwom, posiada władzę zwierzchnią nad wszystkimi ludźmi”.

Klemens V. (1305-1314).„Działalność papieża /../ zdążała ku podporządkowaniu całego episkopatu zachodniego centralnej władzy kurii rzymskiej. /../ Aby pokryć olbrzymie wydatki, papież rozbudował system fiskalny, który objął całą chrześcijańską Europę i pozwolił w krótkim czasie zebrać nieprawdopodobną wprost fortunę. Na dwa lata przed śmiercią Klemens V przekazał rodzinie ze skarbca papieskiego 814 000 guldenów w złocie. Papież był znany ze swego nepotyzmu. /../ Co bogatsze beneficja kościelne rozdał swoim bliskim lub podopiecznym”.

Urban VI. (1378-1389).„W Rzymie brutalność i porywczość papieża przybierały coraz ostrzejszą formę. /../ Wykrycie spisku kurialistów i kardynałów, którzy zmierzali do usunięcia Urbana VI z tronu papieskiego, zakończyło się tragicznie. Z rozkazu papieża zamordowano pięciu kardynałów Włochów /../ Urban VI zmarł otoczony powszechną nienawiścią”.

Grzegorz XII. (1406-1414). „O kierownicze stanowisko w Kościele walczyło teraz nie dwóch, ale trzech papieży. /../ Chaos w chrześcijaństwie zachodnim dochodził do zenitu”.

Sykstus IV. (1471-1484).„Tiarę otrzymał na wskutek różnych zabiegów, nie pozbawionych charakteru przekupstwa. Jako papież był niestrudzonym rzecznikiem interesów własnej rodziny /../ wyniósł do godności kardynalskiej 5 nepotów, a 10 innych wyznaczył na wysokie stanowiska kościelne /../ „Papież ten – pisał Machiavelli – był pierwszym, który dowiódł jak wielką rozporządza władzą i ile spraw, które później okazały się błędne, można ukryć pod płaszczykiem papieskiego autorytetu”.

Aleksander VI. (1492-1503).„Dzieje jego pontyfikatu sprowadzają się niemal wyłącznie do walki rodziny papieskiej o władzę nie tylko w Państwie Kościelnym, ale i w całej Italii. /../ Nie oszczędził on nawet niektórych rzymskich kardynałów, których z jego namowy otruto lub zamordowano. /../  Nie zdradzał większego zainteresowania sprawami religijnymi. Był również erotomanem. Rok przed śmiercią urodził mu się jeszcze jeden syn /../ Papież uważając się za władcę całej kuli ziemskiej, wyznaczył linię demarkacyjną, biegnącą od bieguna północnego do południowego. To co leżało o sto mil na zachód od tej linii, miało należeć do Hiszpanii, a to co na wschód – do Portugalii”.

Juliusz II. (1503-1513).„Jest rzeczą dowiedzioną, że przekupił znaczną część swoich elektorów /../ W rzeczywistości jego pontyfikat był jednym pasmem wypraw wojennych, w których papież często brał udział osobiście /../ Juliusz II zadbał, by jego nieślubne dzieci (a było ich kilkoro) zawarły korzystne majątkowo i zaszczytne małżeństwa”.

Leon X. (1513-1521).„Działalność polityczna i religijna nie przeszkodziła mu w prowadzeniu wielkopańskiego życia na dworze papieskim. Największą jego rozrywką były polowania i urządzanie wspaniałych zabaw i festynów. /../ Na działalność rozrywkową papież wydawał corocznie dwakroć więcej, niż przynosiły normalne dochody z majątków i kopalni papieskich. Roztrwonił w ten sposób całą rezerwę złota, jaką przekazał mu w spadku Juliusz II. /../ Zmarł nagle/../ nie opatrzony świętymi sakramentami”.

Pius IV. (1559-1565).„Miał czworo nieślubnych dzieci /../ rozdał potomstwu swoich trzech sióstr kapelusze kardynalskie, a własnym dzieciom zapewnił intratne beneficja”. /../

Pius V. (1566-1572).„Po ukończeniu studiów pełnił funkcję inkwizytora /../ Nigdy nie łagodził wyroków sądów kościelnych. Pozwalał na tortury i ciężkie kary, jak wyrywanie języków lub skazanie na galery”.

Klemens VIII. (1592-1605).„Jako kardynał potępiał ostro praktykę nepotyzmu, jako papież udzielił kapeluszy kardynalskich czterem swoim krewnym /../ Papież i jego nepot współrządzili zarówno w sprawach politycznych, jak i religijnych. /../ W dziedzinie religijnej panoszyła się inkwizycja, tępiąc każdy objaw postępowej myśli /../ W 1600 r. został spalony na stosie Giordano Bruno”.

Paweł V. (1605-1621). „Mianował swego 27-letniego siostrzeńca kardynałem nepotem /../ Kariera rodu Borghese była zapewniona. /../ W 1616 r. dekret papieskiej Kongregacji Indeksu potępił dzieło Mikołaja Kopernika De revolutionibus. Z inicjatywy papieża podjęto również proces inkwizycyjny przeciw Galileuszowi, najwybitniejszemu fizykowi i astronomowi tego okresu, propagatorowi dzieł Kopernika. Zakazano m.in. głosić tezę, iż „Słońce nie porusza się dookoła Ziemi, a Ziemia nie jest centrum Wszechświata”.

Urban VIII. (1623-1644).„Po wstąpieniu na tron Piotrowy jego bezgraniczny nepotyzm zaskoczył wszystkich. Rodzina Barberinich została obdarzona godnościami kardynalskimi i najbardziej intratnymi dochodami Państwa Kościelnego. /../ Na procesjach prowadzących rzesze dygnitarzy kościelnych od bazyliki do bazyliki rozrzucano wśród gawiedzi złote monety”.

Innocenty X. (1644-1655).„Papież ten rządził wspólnie ze swoim nepotem Kamilem Barberinim. /../ Celem rozszerzenia terytorium Państwa Kościelnego podjął on wyprawę wojenną przeciw małemu księstwu Castro /../ Miasto zostało zdobyte, domy i kościoły zniszczone, a ziemia przyłączona do dóbr kościelnych”.

Pius VI. (1775-1799).„Wbrew zakazowi Innocentego XII, udzielił swemu nepotowi /../ purpury kardynalskiej i bogatych beneficjów. /../ Działalność religijna papieża polegała głównie na organizowaniu kolejnych obchodów Roku Jubileuszowego. /../ Za pontyfikatu tego papieża nastąpił ostatni rozbiór Polski. W tej sprawie już od 20 lat papiestwo stosowało politykę chwiejną i kunktatorską. W 1791 r. Pius VI uznał Konstytucję 3 maja, ale pod warunkiem, że prawa Kościoła katolickiego w Polsce nie będą naruszone. W 1795 r. papież potępił powstanie kościuszkowskie”.

Grzegorz XVI. (1831-1846).„Bronił ustroju monarchistycznego jako idealnego modelu rządów, zapewniających Kościołowi panowanie nad całą ludzkością. /../ Rewolucja dosięgła również Państwa Kościelnego, ale została zdławiona w ciągu 10 dni przy pomocy wojsk austriackich. /../ 15.08.1832 r. Grzegorz XVI ogłosił encyklikę Mirari vos, w której potępił doktrynę liberalizmu. /../ papież potępił również uczestników powstania listopadowego w Polsce”.

Pius IX. (1846-1878).„Z całą energią przystąpił do zwalczania wszystkich objawów liberalizmu, a tym bardziej doktryn społeczno-religijnych, które uznał za „moce piekielne”. Ogłosił wówczas serię encyklik i przemówień papieskich potępiających wywrotowe hasła socjalistów, komunistów i innych spiskowców, zagrażających jego zdaniem, wolności Kościoła. /../ Ostatnim aktem jego pontyfikatu było zwołanie soboru do Watykanu. /../ Był on wielką manifestacją katolicyzmu, ale obrady były burzliwe, bo chodziło o uchwalenie dogmatu o nieomylności osobistej papieża w sprawach wiary i moralności, oraz o zdefiniowanie prymatu papieskiego”.

Pius X. (1903-1914).„W dziedzinie zagadnień społecznych i dyscypliny kościelnej był zwolennikiem twardej ręki. /../ 8.09.1907 r. uroczyście potępił modernistów. Rozpętała się wówczas, inspirowana przez Watykan, ostra nagonka na modernistów; o herezje podejrzewano każdego duchownego, który choć słowem zdradził swą sympatię do modernizmu. Z inicjatywy papieża powstała Sodalicja Piana, popularnie zwana „Sapinierą”. Zajmowała się ona zbieraniem informacji i donosów, na podstawie których kościelna inkwizycja karała podejrzanych o nową herezję”.

Pius XI. (1922-1939).„Był autorem 22 encyklik /../ Potępiał w nich reformację, rewolucje społeczne, liberalizm, socjalizm i komunizm. Słynna była encyklika Quadragesimo anno z 1931 r. która powoływała się na doktrynę społeczną Leona XIII /../. Wielu odczytało encyklikę jako ukłon papieża w stronę ustroju faszystowskiego. Istotnie 11.02.1929 r. został podpisany konkordat z Mussolinim. /../ W okresie pontyfikatu Piusa XI Stolica Apostolska podpisała 45 konkordatów i umów międzynarodowych m.in. z Polską (10.02.1925 r.) i hitlerowską Rzeszą Niemiecką (20.07.1933 r.)”.

Pius XII. (1939-1958).„Zajął stanowisko pełne rezerwy wobec hitleryzmu, którego zbrodni nigdy nie potępił w sposób jednoznaczny. /../ potężne siły konserwatyzmu, które przeważały w kurii rzymskiej, narzuciły papieżowi apodyktyczny styl rządzenia, właściwy centralizmowi papieskiemu. /../ Kwadrans po jego zgonie niemiecka zakonnica, siostra Pasqualina, która od lat prowadziła jego gospodarstwo domowe, spaliła osobiste notatki papieża”.

Paweł VI. (1963-1978).„Doprowadził prace soboru do zakończenia w dniu 8.12.1965 r. W dyskusjach nad ważnymi dokumentami interweniował osobiście, zwłaszcza tam, gdzie chodziło o podkreślenie władzy papieskiej nad soborem. /../ Paweł VI uważał się za kontynuatora myśli Jana XXIII, miał jednak własną koncepcję odnowy kościelnej. /../ Zjawisko kontestacji katolickiej było logicznym pokłosiem dekretów soborowych, ale papież czuwał, by aprobowany przez II sobór watykański pluralizm nie zagrażał prerogatywom nieomylnego autorytetu namiestnika Chrystusowego”.

To tyle z tej jednej pozycji. Na razie powstrzymam się z podsumowaniem powyższego, zanim nie przytoczę więcej informacji wzbogacających tę problematykę. Ktoś może spytać: czy nie było pośród tych 263 namiestników Boga na ziemi dobrych papieży? Oczywiście, że byli lecz zanim ich wymienię, sprecyzujmy wpierw jak należy rozumieć nieco mylące określenie „dobry papież”. Zapewne według kościelnej hierarchii wartości, to ci wszyscy kapłani, których wymieniłem byli właśnie dobrymi papieżami!

Tak, gdyż budowali potęgę Kościoła i różnymi sposobami przyczyniali się do jego wielkości. To nic, że budowali ją na krwi, cierpieniu i krzywdach niezliczonej ilości niewinnych ludzi. Na wielkich i bezczelnych oszustwach, polegających na fałszowaniu dokumentów kościelnych i soborowych, wykorzystywanych przez wiele wieków przez hierarchię Kościoła do nieuczciwego zdobywania i pomnażania jego majątku. Na kłamstwie i niewyobrażalnej hipokryzji, która jest immanentną cechą i znakiem rozpoznawczym tego Kościoła i tej religii.

To wszystko nie ma znaczenia, bowiem naczelną maksymą w Kościele jest jezuickie hasło: cel uświęca środki, nieprawdaż?! Nie wątpię, iż każdy katolicki pasterz i hierarcha przyzna, iż to byli wyjątkowo dobrzy papieże w historii Kościoła. Ja natomiast wyznaję inną hierarchię wartości (na pewno nie katolicką) i według niej dobry papież to taki, który pragnie dobra nie tylko dla siebie, swojej rodziny i swego Kościoła, ale też dla jego wiernych (bo o inaczej myślących nawet nie śmiałbym pomyśleć). No i ma na uwadze ewangeliczne nauki Jezusa, o których Kościół katolicki zapomniał całkowicie. I takich papieży było paru, na przykład:

Celestyn V. (1294).„Był mnichem pustelnikiem. Do dziś dnia nie wyjaśnione są okoliczności, w jakich po dwuletnich sporach kardynałowie zebrani na konklawe w Perugii wybrali 80-letniego eremitę na papieża. /../ Gest ten zyskał poklask wielkiej rzeszy franciszkańskich spirytuałów, którzy oczekiwali – zgodnie z przepowiednią Joachima da Fiore – nadejścia ery panowania mnichów i zwycięstwa ideologii chrześcijańskiej, ubóstwa  nad chciwym i rządnym władzy klerem. /../ Jeszcze bardziej  tajemnicza jest decyzja Celestyna V złożenia dymisji z urzędu papieskiego”.  

Benedykt XIV. (1740-1758).„Nowy papież był człowiekiem łagodnego usposobienia, obdarzonym dużym poczuciem humoru, prostym w obejściu, jowialnym nawet, gdy poczuł się swobodny w gronie przyjaciół. Nie uznawał praktyki nepotyzmu, a rodzinie nie pozwolił mieszkać w Rzymie. /../ Sam nie był literatem, ale popierał pisarzy i artystów. /../ Lud rzymski uwielbiał Benedykta XIV za jego dobroć. Po śmierci wystawiono mu w Anglii pomnik z napisem: „Kochany przez papistów, szanowany przez protestantów, ksiądz bez zuchwalstwa i interesowności, książę bez faworytów, papież bez nepotów” (Horace Walpole).

Jan XXIII. (1958-1963).„Po blisko czteroletnich przygotowaniach 11.09.1962 r. papież zainaugurował II sobór watykański. /../ ogłosił kilka encyklik, wśród których należy wymienić /../ Pacem in terris (11.04.1963 r.), w której zwracał się do „wszystkich ludzi dobrej woli” w trosce o zachowanie pokoju między narodami całego świata i którą można uznać za testament papieża. Obie encykliki świadczyły o realistycznym i otwartym podejściu sędziwego papieża do zagadnień drążących państwa i społeczeństwa w powojennej rzeczywistości. Jan XXIII okazywał duże zainteresowanie sprawami Polski. /../ Śmierć „dobrego pasterza”, jakim był ów papież, opłakiwano na całym świecie”.

Jan Paweł I. (1978).„Odznaczał się dużą prostotą w życiu i serdecznością w stosunkach międzyludzkich. Wybrany na papieża 25.08.1978 r. po 33 dniach pontyfikatu znaleziono go martwego w łóżku. Według oficjalnej wersji zmarł na zawał serca” (dlaczego dołączyłem go do listy „dobrych papieży” będzie wyjaśnione w dalszej części tekstu).

Lipiec 2015 r.                                     ----- cdn.-----