Prawda

Piątek, 26 kwietnia 2024 - 15:31

« Poprzedni Następny »


Nowa i ważna czaszka hominina z Etiopii


Jerry A. Coyne 2019-09-10


Nowa analiza niezwykłego znaleziska w Etiopii sugeruje, że gatunek, jaki reprezentuje, Australopithecus anamensis, może być jednym z najwcześniejszych gatunków w naszej linii rodowej, a możliwe, że jest pierwszym homininem, jakiego znamy, który jest niewątpliwie częścią naszej genealogii. (“Homininy”, dawniej nazywane „hominidami”, reprezentują wszystkie skamieniałości naszej strony drzewa rodzinnego od czasu, kiedy odgałęziliśmy się od wspólnego z szympansami przodka.) To znalezisko doprowadziło także do zrewidowania tezy, że A. anamensis był przodkiem późniejszego A. afarensis, uważanego przez wielu za przodka rodzaju Homo, a więc także nowoczesnego Homo sapiens. (Lubimy wiedzieć, kim są nasi przodkowie, jak o tym świadczy popularność firm takich jak 23 & Me.)


A. anamensis
 żył mniej więcej 4,2 do 3,9 milionów lat temu, a A. afarensis od 3,9 do 3,0 milionów lat temu. A. afarensis obejmuje słynny szkielet Lucy (około 3,2 milionów lat temu), który jest niemal kompletny od szyi w dół, ale ma tylko fragmenty czaszki. Jak sugeruje poniższa ilustracja (a jest typowa) A. anamensis jest najwcześniejszym znanym homininem, który jest częścią naszej linii rodowej i jest przedstawiany jako przodek A. afarensis:



Zakłada się (jak pokazane powyżej), że było liniowe przekształcenie A. anamensis w A. afarensis: to jest, jak sądzono, że ten pierwszy gatunek wyewoluował z czasem w A. afarensis.


To niedawne odkrycie podważa ten wniosek, co dokumentuje nowy artykuł w „Nature” (dostęp przez kliknięcie na link pod zrzutem z ekranu lub pdf tutaj). To nowe odkrycie pokazuje, że A. anamensis był w rzeczywistości współczesny z A. afarensis, a więc te dwa gatunki żyły równocześnie, przynajmniej przez pewien czas.  


To nie wyklucza jednak możliwości, że A. afarensis wyewoluował z jednej lub więcej populacji  A. anamensis, choć inne populacje tego drugiego gatunku kontynuowały życie w zasadzie niezmienione.  (Niektórzy powiedzieliby jednak, że takie rozgałęzienie automatycznie zmienia nazwę A. anamensis; patrz poniżej.) Tak więc oba gatunki mogły współegzystować, podczas gdy A. afarensis nadal mógł być potomkiem A. anemensis.


Artykuł:


Jak widzicie, nowa czaszka liczy sobie 3,8 miliona lat, co umieszcza ją pod koniec kadencji A. anamensis i mniej więcej w czasie, kiedy pojawił się A. afarensis.


Nowa czaszka jest zadziwiająco kompletna: jest najbardziej nienaruszoną czaszką A. anamensis jaką mamy i ma szereg cech, które mówią nam, że był to hominin, a nie członek A. afarensis. Ponieważ najwcześniejsze A. afarensis żyły nieco wcześniej niż ten okaz (3,9 milionów lat temu) wydaje się, że A. afarensis nie może być potomkiem w linii prostej A. anamensis. (Ale, jak powiedziałem powyżej, może być potomkiem którejś populacji A. anamensis.)


Tutaj jest czaszka, która ma maleńką pojemność (365-370 cc w porównaniu do około 1200-1300 cc u dzisiejszych ludzi), grzebień strzałkowy i łuki brwiowe.


<span>a, Widok z przodu. b, widok z tyłu. c, Widok z góry. d, Widok z lewego boku. e, Widok z prawego boku. f, Widok od spodu. Okaz jest skierowany w płaszczyźnie frankfurckiej. Skala 1 cm.</span>
a, Widok z przodu. b, widok z tyłu. c, Widok z góry. d, Widok z lewego boku. e, Widok z prawego boku. f, Widok od spodu. Okaz jest skierowany w płaszczyźnie frankfurckiej. Skala 1 cm.

Możecie zobaczyć jak mała jest ta czaszka w porównaniu do rozmiarów głowy głównego autora artykułu:


<span>Yohannes Haile-Selassie with the skull. Photograph: AFP/Getty Images</span>
Yohannes Haile-Selassie with the skull. Photograph: AFP/Getty Images

Wydaje się, że był to dorosły samiec.


Dlaczego jest to hominin?
 No cóż, tutaj jest żargon, jakiego używają do pokazania, że jest to hominin i bardziej prymitywny (tj., wyglądem bliższy wspólnemu przodkowi) niż A. afarensis:

Okaz jest z łatwością identyfikowalny jako hominin po następujących morfologicznych cechach: kieł ma zredukowane rozmiary w porównaniu do nieczłowieczych małp człekokształtnych i wykazuje silny językowy guzek podstawny; wyrostki sutkowate są rozdęte; płaszczyzna karkowa jest bardziej pozioma niż u nieczłowieczych małp człekokształtnych; a punkt przecięcia linii pośrodkowej tylnej z kresami karkowymi (wyniosłość potyliczna zewnętrzna), który jest zbieżny z punktem antropometrycznym leżącym na łusce kości potylicznej, wyznaczającym największą długość czaszki (lub głowy), leży blisko poziomu płaszczyzny frankfurckiej. Równocześnie mała pojemność czaszki, wysoce prognatyczna twarz, rozległa pneumatyzacja i inne cechy omawiane poniżej wskazują, że MRD reprezentuje hominina, który jest bardziej prymitywny niż A. afarensis.

Zrozumieliście? Ja też nie, ale paleoantropolodzy rozumieją. W każdym razie daty umieszczają go wcześniej niż większość okazów A. afarensis i ma dłuższe górne kły, mniejsze otwory uszne i węższe podniebienie. Tutaj jest porównanie tego nowego okazu (MRD-VP-s/1, w skrócie MRD) z Sahelanthropus tchadensis (homininem, który może być bliski wspólnemu przodkowi linii człowieka i szympansa, i który żył około 7 milionów lat temu) wraz z Australopithecus ramidus (4,4 milionów lat temu, hominin o nieznanym miejscu na drzewie) oraz A. afarensis i późniejszym A. africanus.


<span>(Wszystkie podpisy poniżej z artykułu w „Nature”): Czerwone linie i strzałki pokazują, odpowiednio, nachylenie bruzdy czołowej i obecność bruzdy potylicznej. Niebieskie linie pokazują orientację środka i dołu twarzy z linią przerywaną wskazującą na podzielony profil twarzowy27. Zielona strzałka zaznacza tylny występ guzka jarzmowego (w stosunku do przedniego szwu jarzmowego). Skala 2 cm.</span>
(Wszystkie podpisy poniżej z artykułu w „Nature”): Czerwone linie i strzałki pokazują, odpowiednio, nachylenie bruzdy czołowej i obecność bruzdy potylicznej. Niebieskie linie pokazują orientację środka i dołu twarzy z linią przerywaną wskazującą na podzielony profil twarzowy27. Zielona strzałka zaznacza tylny występ guzka jarzmowego (w stosunku do przedniego szwu jarzmowego). Skala 2 cm.

Tutaj jest tył czaszki porównany z nowoczesnym szympansem i dwoma późniejszymi australopitekami. Proszę zauważyć mniejszą puszkę czaszki i bardziej wydatny grzebień strzałkowy MRD:


<span>Poprzeczny zarys podstawy czaszki jest wypukły u afrykańskich małp człekokształtnych, podczas gdy  A. afarensis pokazuje kątowe przejście między karkowym regionem a bardzo rozbudowanymi wyrostkami sutkowymi (czerwone przerywane linie). Pod tym względem A. afarensis wyprzedza morfologię masywnych australopiteków. MRD wykazuje prymitywny, wypukły zarys podstawy, chociaż wyrostki sutkowate są rozbudowane. MRD jest także prymitywny pod względem wielkiej długości płaszczyzny karkowej (czarne strzałki). Jednak jest podobny do A. afarensis w konfiguracji grzebienia skroniowo-karkowego (białe przerywane linie), pola nagiego (niebieski trójkąt) i ogólnie „dzwonowatego” kształtu tylnego zarysu (tj. ciemieniowe ściany są lekko zbieżne i największa szerokość znajduje się u podstawy poprzez powiększone wyrostki sutkowate).</span>
Poprzeczny zarys podstawy czaszki jest wypukły u afrykańskich małp człekokształtnych, podczas gdy  A. afarensis pokazuje kątowe przejście między karkowym regionem a bardzo rozbudowanymi wyrostkami sutkowymi (czerwone przerywane linie). Pod tym względem A. afarensis wyprzedza morfologię masywnych australopiteków. MRD wykazuje prymitywny, wypukły zarys podstawy, chociaż wyrostki sutkowate są rozbudowane. MRD jest także prymitywny pod względem wielkiej długości płaszczyzny karkowej (czarne strzałki). Jednak jest podobny do A. afarensis w konfiguracji grzebienia skroniowo-karkowego (białe przerywane linie), pola nagiego (niebieski trójkąt) i ogólnie „dzwonowatego” kształtu tylnego zarysu (tj. ciemieniowe ściany są lekko zbieżne i największa szerokość znajduje się u podstawy poprzez powiększone wyrostki sutkowate).

Filogenetyczna analiza miejsca czaszki MDR w filogenetyce homininów. Jak widać, pojawia się przed A. afarensis i mieści się w części, która doprowadziła do współczesnych ludzi.  


<span>h, i, Kladogramy z połączonych analiz K oraz S&G (jak w a i b), z apomorfami dodanymi do kladogramu, by zilustrować sugerowany wzór ewolucyjnej zmiany. Charakterystyki zrekonstruowane w węzłach A i B dostarczają odnośników do zidentyfikowania apomorfów A. anamensis i A. afarensis, które są pokazane tutaj jako prostokąty zawierające skróty etykietek cech. Znaki czerwone, pomarańczowe, złote i zielone opisują podobną morfologię i pojawiają się w obu uprzednio opublikowanych 27,33. Patrz Supplementary Note 9 i Supplementary Table 1.</span>
h, i, Kladogramy z połączonych analiz K oraz S&G (jak w a i b), z apomorfami dodanymi do kladogramu, by zilustrować sugerowany wzór ewolucyjnej zmiany. Charakterystyki zrekonstruowane w węzłach A i B dostarczają odnośników do zidentyfikowania apomorfów A. anamensis i A. afarensis, które są pokazane tutaj jako prostokąty zawierające skróty etykietek cech. Znaki czerwone, pomarańczowe, złote i zielone opisują podobną morfologię i pojawiają się w obu uprzednio opublikowanych 27,33. Patrz Supplementary Note 9 i Supplementary Table 1.

W tym gatunku był dymorfizm płciowy, z samcami około 1,5 metra wysokości i wadze 45 kg, oraz samicami o wzroście okolo 1,1 metra i wadze 28 kg. Rozmiary i cechy czaszki (zużycie zębów itd.) sugerują, że był to dorosły samiec.


Wielkie odkrycie:
 Głównym i jednoznacznym wnioskiem tutaj – zakładając, że datowanie jest poprawne – jest, że A. anamensis współistniał z A. afarensis przez co najmniej 100 tysięcy lat. Sądzi się, że A. afarensis jest jednym z naszych przodków i dał początek rodzajowi Homo, jak również wymarłym „masywnym” australopitekom. Pozostawia to jednak pytanie: 


Czy A. anamensis był przodkiem A. afarensis?
 Tylko to, że dwa gatunki współistniały, nie znaczy, że ten, który żył wcześniej, nie był przodkiem tego, który pojawił się później. Pomyślmy, że były różne populacje wcześniejszego A. anamensis. Załóżmy, że jedna lub więcej z nich wyewoluowały w A. afarensis, ale jakieś inne populacje zachowały wygląd i cechy A. anamensis. Wtedy nadal mamy stosunek przodek-potomek, chociaż kladystyczni taksonomiści powiedzieliby, że w tym momencie A. afarensis odgałęził się i musimy zmienić nazwę A. amanensis. (To jest część praktyki kladystycznej klasyfikacji, chociaż nie ma to większego sensu dla laików.)


Niezależnie od tego, czy A. afarensis powstał w ten sposób, czy nie, jasne jest, że te dwa gatunki australopiteków żyły w tym samym czasie i paleoantropolodzy uważają, jak pokazuje pierwsza ilustracja powyżej, że jeden z nich jest przodkiem kilku gatunków homininów włącznie z nami.  


h/t: Pyers


Uwaga tłumacza: Proszę wszystkich paleoantropologów, którzy znajdą błędy w tłumaczeniu, o pomoc. Każdy wskazany błąd poprawię natychmiast i z pokorą. Nie powiem, bym zbyt dużo rozumiała z tego, co przetłumaczyłam.


A new and important hominin skull from Ethiopia

Why Evolution Is True, 1 września 2019

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. Morgan Freeman? kuba 2019-09-24


Nauka

Znalezionych 1475 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk