Prawda

Piątek, 9 maja 2025 - 18:08

« Poprzedni Następny »


Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy


Athayde Tonhasca Júnior 2022-08-29

Ryc. 1. Domniemany władca Majów siedzi przed naczyniem ze spienioną czekoladą. Wikipedia.

Ryc. 1. Domniemany władca Majów siedzi przed naczyniem ze spienioną czekoladą. Wikipedia.



Theobroma cacao. Nazwana pochodzi od greckiego theos (bóg) i broma (pokarm), kakaowiec jest, jak zgodziłby się każdy czekoladoholik, „pokarmem bogów”.


Ziarna kakaowca trafiły do Europy jako lekarstwo: napój kakaowy cacahuatl (gorzka woda) ludów Majów i Azteków był uważany za środek łagodzący bóle brzucha i inne choroby. Kiedy ktoś pomyślał o dosłodzeniu pasty z ziaren kakaowca, czekolada zeszła z aptecznej półki do kuchni, a potem do fabryk. Joseph Fry – który stworzył pierwszy baton czekoladowy i jajko wielkanocne – Henri Nestlé, Rodolphe Lindt, Milton Hershey i wielu innych pomogli zbudować stale rozwijający się przemysł. Dziś Amerykanie i Europejczycy konsumują rocznie czekoladę o wartości ponad 100 miliardów dolarów, z ziaren produkowanych głównie w Afryce Zachodniej.


Niewielu ludzi wie, że produkcja czekolady, a co za tym idzie, źródło utrzymania niezliczonych drobnych hodowców kakaowca w krajach rozwijających się, zależą od wybrednych wymagań kwiatu kakaowca.


Kwitnienie kakaowca następuje jednocześnie i intensywnie: w krótkim czasie pień i główne gałęzie rośliny pokrywają się tysiącami kwiatów. Ta cecha jest znana jako kaulifloria .


Ryc. 2. Kwiaty kakaowca wyrastające z pnia drzewa © Kurt Stueber , Wikimedia Commons.



Kwiaty nie samopylne, więc są całkowicie zależne od zapylaczy. Ale kwiaty są małe, mają zawiły kształt z kapturem i są skierowane w dół. Tak więc pszczoły, bzygi i inni, powszechnie odwiedzający kwiaty, nie zawracają sobie głowy nimi lub po prostu nie mogą dosięgnąć ich pyłku i nektaru. Jeśli kwiaty nie są zapłodnione, odpadają następnego dnia: tylko 1 do 10% wszystkich kwiatów rozwija się w owoc.


Ryc. 3. Kwiat kakaowca © Crista Castellanos, Wikimedia Commons.



Ryc. 4. Ziarna kakaowca w strąku © Aude, Wikipedia.



Ten pozornie niewydajny aparat rozrodczy nie ma sensu, dopóki nie przypomnimy sobie, że kakaowiec pochodzi z lasów deszczowych Ameryki Środkowej i Południowej. Są to gorące, gęste, ciemne i wilgotne środowiska, zarośnięte, ze zbutwiałym drewnem i rozkładającą się ściółką z liści. Ten typ siedliska jest nieprzyjazny dla wielu kochających słońce zapylaczy, ale jest idealny dla jednej grupy owadów – muszek gryzących.


Są to kuczmany z rodziny Ceratopogonidae, z których około 1000 gatunków z rodzaju Forcipomyia jest szczególnie ważnych dla naszej historii. Samce i samice spędzają większość dnia ukryte w zacienionych miejscach lasu, wylatując w ogromnych chmarach wczesnym rankiem i późnym popołudniem, aby zbierać nektar z kwiatów kakaowca. Żyją około tygodnia, ale rocznie jest około 12 pokoleń. Dzięki niewielkim rozmiarom – od 1 do 3 mm długości – muchówki mogą wcisnąć się w wytwarzające pyłki pylniki trudno dostępnych kwiatów kakaowca. Aby zapylenie nastąpiło na zadowalającą skalę, wystarczy kilka ziaren pyłku przyczepionych do włosków na tułowiu ułamka milionów nieznośnych much.


Ryc. 5. Samiec Forcipomyia sp. muchówki © Christophe QuintinCC BY-NC 2.0



Tradycyjnie kakao uprawiano na zacienionych obszarach, poprzecinanych rodzimymi drzewami, które zostały oszczędzone, gdy las wycinano pod uprawę. Dziś kakao często rośnie na otwartych plantacjach, które nie mają wilgotnych i zacienionych warunków wymaganych przez larwy kuczmanowatych. Również na plantacjach komercyjnych czas szczytowej liczebności kwiatów może nie być zsynchronizowany ze szczytem populacji muszek. Utrata siedlisk muszek kuczmanowatych może częściowo wyjaśniać, dlaczego produkcja kakao spada, mimo że zapotrzebowanie na nią wzrasta z roku na rok.


Jakkolwiek ograniczona jest nasza wiedza na temat zapylania muchówek, jest to znacznie więcej niż to, co wiemy o innych potencjalnych kandydatach: mszycach i wciornastkach. W niektórych sytuacjach mogą zapylać więcej kwiatów kakaowca niż muszki. Bez względu na względny wkład tych owadów, jest oczywiste, że roślina kakaowa jest szczególnym klientem; nie przydają jej się tradycyjni zapylacze (pszczoły, ćmy, nietoperze czy ptaki).


Ryc. 6. Reklama kakao Cadbury's w „The Graphic”, 1885. Wikipedia.



Osa na ścianie
Gębę miała paskudną
Jak postrzega moją
Ocenić jej już trudno.  

‘Plain Murder’, A.G. Prys-Jones


Kiedy już doznaliście objawienia na temat muszek, możecie spróbować cieplej pomyśleć o osach.


Osy społeczne z rodzaju Vespula, takie jak osa pospolita (V. vulgaris) i osa dachowa (V. germanica) z pewnością są kandydatami na podium najbardziej znienawidzonych i przerażających owadów. Szkoda, bo są czymś więcej niż tylko latającymi bandytami.


Dorosłe osy żywią się głównie wysokoenergetycznymi cukrami i węglowodanami z pokarmu, takiego jak nektar i owoce. Nie są porośnięte puszystymi włoskami, więc są znacznie mniej wydajnymi zapylaczami niż pszczoły. Mimo to uważa się, że osy są głównymi zapylaczami bluszczu (Hedera spp.), który kwitnie pod koniec roku, kiedy liczba pszczół maleje. Ze względu na wysoką zawartość energii owoce bluszczu są ważne dla wielu ptaków polnych i ogrodowych, dlatego osy przyczyniają się do ich zaopatrzenia w pokarm.


Ryc. 7. Osa dachowa © Richard Bartz, Wikimedia Commons.



Ale larwom nie wystarczy cukier – potrzebują białka. Które jest dostarczane przez dorosłe osobniki w postaci bezkręgowców o miękkim ciele, takich jak gąsienice, muchy, pająki i larwy chrząszczy. Naukowcy z Nowej Zelandii (Harris, 1991. N. Zealand J. Zool. 18: 159-169 ; Brock i in. , 2021. Biol. Rev. 96: 1645-1675) oszacowali, że w sezonie osy chwytają około 0,8 do 4,8 miliona ofiar na hektar (1,4 do 8,1 kg zdobyczy/ha), co odpowiada ilości pobieranej przez wszystkie owadożerne ptaki na tym samym obszarze. Liczby gdzie indziej są prawdopodobnie niższe, ale mimo to oczywiste jest, że osy są żarłocznymi drapieżnikami, a więc sprzymierzeńcami ogrodników i rolników.


Ryc. 8. Osa pospolita chwyta muchę © Robert Goossens, Wikimedia Commons.



Osy mogą zepsuć wam piknik, ale bez nich nie mielibyście w koszu chleba, piwa i wina.


Drożdże – zwłaszcza  Saccharomyces cerevisiae  – były podstawą pieczenia, warzenia i produkcji wina w całej historii ludzkości.


Ryc. 9. Marmite, czarna maź z ekstraktu drożdżowego (produkt uboczny warzenia piwa). Ten typowo brytyjski produkt został odkryty przez niemieckiego naukowca Justusa Liebiga (1803-1873), tego od prawa minimum Liebiga © WestportWiki, Wikimedia Commons.



W naturze komórki drożdży znajdują się głównie na dojrzałych owocach w miesiącach letnich. Ponieważ S. cerevisiae nie przenosi się w powietrzu, musi polegać na wektorach, aby przemieszczać się z rośliny na roślinę. Przez lata zakładano, że ptaki lub pszczoły były odpowiedzialne za transport komórek drożdży, ale nikt nie potrafił wyjaśnić, jak przetrwały zimę. Włoscy i francuscy badacze (Stefanini i in ., 2012. PNAS 109: 13398–13403) podejrzewali, że w grę wchodziły osy, ponieważ żywią się winogronami zawierającymi drożdże, a ich gniazda są schronieniem hibernacji dla mikroorganizmów.


Zespół badawczy przeanalizował próbki z winnic we Włoszech, aby znaleźć kilka gatunków i setki szczepów drożdży w jelitach os. Niektóre były spokrewnione ze szczepami winnych  S. cerevisiae, inne były podobne do szczepów chleba. A także, drożdże utrzymywały się przez zimę w jelitach owadów i były przenoszone do larw poprzez pokarm zwracany przez królową. Co więcej: S. cerevisiae wytwarzały zarodniki, kiełkowały i łączyły się w jelitach osy (Stefanini i in ., 2016. PNAS 113: 2247–2251). Wyniki wykazały silny związek między osami a różnorodnością i obfitością drożdży.


Ryc. 10. Osy jedzące winogrona © Thomas Quine, Wikimedia Commons.



Osy mogą być uciążliwe od czasu do czasu, ale ewentualnych starć z nami można łatwo uniknąć. Poza gniazdem nie są agresywne; kiedy unoszą się uporczywie nad twoją butelką lemoniady lub kanapką, interesują się tylko jedzeniem i nie będą cię celowo atakować. Jeśli osa leci w kierunku twojego jedzenia, poczekaj, aż zniknie; machanie rękami zwiększa szanse na uwięzienie jej, co może skończyć się łzami. Jednak osy będą agresywnie bronić swojego gniazda, jeśli zostanie zakłócone lub zagrożone. Jeśli znajdziesz się w pobliżu gniazda, wycofaj się, nie wytwarzając zbyt wielu wibracji ani hałasu.


Więc następnym razem, gdy ktoś zapyta, po co komu osy, możesz powiedzieć, że są fascynującymi stworzeniami o złożonej organizacji społecznej; pomagają zwalczać szkodniki, a twoje wino lub piwo mogą od nich zależeć. I już.


Ryc. 11. Chwila Michała Anioła dzięki skromnym osom.



Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 15 sierpnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Athayde Tonhasca Júniorjest brytyjskim entomologiem


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1510 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Rządy prawa: Między literą a duchem prawa   Walter   2025-04-27
Chytra manipulacja płci   Tonhasca Júnior   2025-04-20
Colin Wright przedstawia historię gametycznej definicji biologicznej płci   Coyne   2025-04-11
Granice władzy państwa, granice wolności: Hayek i liberalna tradycja myślenia o władzy   Walter   2025-03-23
Król i jego muchy   Tonhasca Júnior   2025-03-16
Niezależna i wielokrotna ewolucja płci binarnej   Coyne   2025-03-01
Barbarzyńcy u bram   Tonhasca Júnior   2025-02-02
Przeleciało z wiatrem   Tonhasca Júnior   2025-01-12
Biologia nie jest bigoterią   Coyne   2025-01-05
Jeszcze więcej cenzurowania nauki przez poprawność polityczną: małżeństwo kuzynów jest tematem tabu w Wielkiej Brytanii   Coyne   2024-12-22
Cobb o Cricku: “Centralny Dogmat”   Coyne   2024-12-15
Najbardziej bzdurny artykuł roku   Coyne   2024-12-08
Errare humanum est   Koraszewski   2024-12-03
Trzepoczące dusze   Tonhasca Júnior   2024-11-10
Katastrofy mieszkaniowe   Tonhasca Júnior   2024-10-30
Oparta na ideologii i wprowadzająca w błąd krytyka sposobu nauczania współczesnej genetyki   Coyne   2024-10-22
Ignorowanie przez świat głodu w Sudanie dowodzi, że rasizm i antysemityzm to dwie strony tej samej monety     2024-09-25
Zarażenie i uzależnienie: metafory antysemityzmu   Garrard   2024-08-19
„Wyżeraj ich czaszki”: przyjemności antysemityzmu ponownie rozpatrzone po 7 października   Garrard   2024-08-18
Dumania o “Ewolucja jest faktem”   Coyne   2024-08-15
Imperializm i irredentyzm islamski i arabski napędzają konflikt między rzeką a morzem   Landes   2024-08-11
Zombi antysyjonizm    Tabarovsky   2024-08-08
Nowe odkrycia o „ostatnim uniwersalnym wspólnym przodku” Stworzenie, które dało początek wszystkim żywym istotom - istniało znacznie wcześniej niż dotychczas sądzono   Coyne   2024-08-06
Dowody na to, że ludzie współcześni opuścili Afrykę znacznie wcześniej niż nam się wydawało   Coyne   2024-07-25
Nowe odkrycia o denisowianach   Coyne   2024-07-18
Gdzie jest dziś Ameryka?   Koraszewski   2024-07-17
Pierwszy dowód na to, że owady przekraczają ocean   Coyne   2024-07-11
Podejrzenia i dowody   Tonhasca Júnior   2024-07-06
Tajemnica ewolucji ryb flądrokształtnych: częściowo rozwiązana    Coyne   2024-07-03
Starożytne kości ofiar ludzkich składanych przez Majów wykazują pokrewieństwo między zabitymi (i nie tylko to)   Coyne   2024-06-27
Nature” pisze o semantyce płci, a nie o nauce   Coyne   2024-06-18
Czerwone skarby   Tonhasca Júnior   2024-05-16
“Lancet” wychwala tradycyjną wiedzę rdzennych ludów   Coyne   2024-05-10
Więcej ludzi, więcej dobrobytu: wskaźnik obfitości SimonaWedług Simon Abundance Index 2024 zasoby Ziemi są o 509% większe niż w 1980 roku.   Tupy   2024-05-08
Rdzenna matematyka: zasłona dymna   Coyne   2024-05-02
Skamieniałe zachowanie: termity uwięzione w tandemie   Coyne   2024-04-25
Artykuł w piśmie „Science”: rozszerzyć DEI w STEMM   Coyne   2024-04-19
Dlaczego organizacje naukowe powinny zachować neutralność polityczną?   Coyne   2024-04-11
Darwin znowu się myli! Artykuł pokazuje, że jego hipoteza o „samcach większych u ssaków” wydaje się błędna   Coyne   2024-04-06
Czasami gwoździe, koparki, straż, czasami lalki, wstążki, makijaż   Tonhasca Júnior   2024-04-03
Po raz kolejny twierdzenie, że płeć nie jest binarna, ale bez żadnych nowych argumentów   Coyne   2024-03-29
Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Hamasowscy mordercy


Stawianie czoła


 Dyplomaci, pokerzyści i matematycy


Dlaczego BIden


Nie do naprawy


Brednie


Rafizadeh


Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill

Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk