Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 08:39

« Poprzedni Następny »


Niekochane, ale czasem pożyteczne


Athayde Tonhasca Júnior 2022-08-23

Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) po lewej i wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) © Alton N. Sparks, Jr., Wikimedia Commons.
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) po lewej i wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) © Alton N. Sparks, Jr., Wikimedia Commons.

Wciornastki, zwane także przylżeńcami, są małymi (większość gatunków ma 1-3 mm długości), smukłymi owadami. Ich skrzydła mają frędzle, co jest charakterystyczne dla nazwy ich rzędu: Thysanoptera, od starożytnego greckiego thysanos (frędzel lub strzęp) i pteron (skrzydło) – choć nie wszystkie gatunki są uskrzydlone. Istnieje około 6000 znanych gatunków, głównie z tropikalnych i umiarkowanych regionów świata.

Wciornastki nie należą do najbardziej ulubionych owadów; jeśli szukasz ich w Internecie, pierwsze strony prawdopodobnie będą zawierać w swoich tytułach „jak się ich pozbyć”. W rzeczywistości wiele gatunków wciornastków to szkodniki upraw i nosiciele wirusów roślinnych. Żywią się poprzez nakłuwanie tkanki i wysysanie soków roślinnych, zmniejszając w ten sposób plony, uszkadzając komercyjne kwiaty i owoce, a także często powodując galasy lub zwijanie się liści. Są zdolne do partenogenezy (rozmnażania bez zapłodnienia), więc w sytuacjach, gdy naturalnych wrogów jest mało, np. w szklarniach, populacje wciornastków mogą eksplodować. Ogrodnicy znają wciornastki, które wyglądają jak masa ciemnych plamek przemykających nad płatkami i pąkami. Na domiar złego, te małe nicponie potrafią „gryźć” (w rzeczywistości kłują aparatami gębowymi), powodując u niektórych osób łagodne podrażnienie skóry.


Wciornastek na palcu © Daiju Azuma, Wikimedia Commons.


<span> Grupa wciornastków na kwiatku © </span><a href=\

 Grupa wciornastków na kwiatku © Laurence MoundThripsWiki.





Ale nie wszystkie wciornastki są dla nas złe. Niektóre gatunki są drapieżnikami innych szkodników, takich jak czerwce i roztocza przędziorkowate. A ponieważ tak wiele z nich kręci się wokół kwiatów, od dawna uważa się, że ich historia to coś więcej niż zjadanie pyłków. Tradycyjnie wciornastki nie były uważane za znaczące zapylacze, ponieważ są małe, słabo latają i nie mają struktur przystosowanych do przenoszenia pyłku. Z drugiej strony przemieszczają się z kwiatka na kwiatek z przyczepionym do nich pyłkiem, a ich duża liczba może kompensować niewielkie ładunki pyłku. Kiedy Charles Darwin był zajęty swoimi eksperymentami z rozmnażaniem roślin, zauważył, że nie może pozbyć się wciornastków z zamkniętych pod siatką kwiatów. Zastanawiał się, czy ci nieproszeni goście krzyżowo zapładniają rośliny, które miały być samopylne (Darwin, C. 1892). The effects of cross and self- fertilization in the vegetable kingdom).


A: Ziarna pyłku przyczepione do włosia wciornastków (szczeciny); B: bliższe spojrzenie na pyłek przylegający do odwłoka wciornastków © Eliyahu i in., 2015. Journal of Pollination Ecology 16: 64–71 .



Okazuje się, że im bardziej badacze się tym zajmą, tym więcej znajdują dowodów na zapylanie przez wciornastki, zwłaszcza roślin wcześniej zidentyfikowanych jako zapylane przez wiatr. Gatunki takie jak Wilkiea huegeliana i znajdujący się na liście roślin zagrożonych orzech brazylijski (Ocotea porosa), pochodzące odpowiednio z australijskich i brazylijskich lasów deszczowych, są zapylane przez wciornastki; i prawdopodobnie również przynajmniej częściowo kawa (Coffea spp.), kakao (Theobroma cacao) i papryczki chili (Capsicum spp.). Mącznica lekarska (Arctostaphyllos uva-ursi) oraz inne gatunki wrzosów lub wrzosowatych (rodzina Ericaceae), od dawna uważane za samopylne, są do pewnego stopnia zapylane przez wciornastki, zwłaszcza na większych szerokościach geograficznych, gdzie inne owady stają się rzadkością.


Czarny bez (Sambucus nigra) to kolejny silny kandydat do zapylania przez wciornastki. Dowody pochodzą z eksperymentów wykluczających – gdzie wciornastki są trzymane z dala od kwiatów, a następnie oceniana jest płodność roślin – oraz z cech kwiatowych odpowiednich dla wciornastków, takich jak zwarte kwiatostany i pyłek sypki. Czarny bez rośnie w lasach, na łąkach, zaroślach, żywopłotach, poboczach dróg, lub w innych siedliskach z zaburzoną glebą w większości krajów Europy. Jeśli zapylenie przez wciornastki zostanie potwierdzone, wyróżniłoby to tę roślinę spośród innych pospolitych członków europejskiej flory.


Kwitnący czarny bez, schronienie dla wciornastków © Willow , Wikimedia Commons.



Zapylanie przez wciornastki jest stosunkowo rzadkie i słabo poznane, ale trwa co najmniej od wczesnej kredy (około 145 milionów lat temu). To przypomina nam o kilku ważnych rzeczach. Pszczoły i muchy mogą być w centrum uwagi, jeśli chodzi o usługi zapylania, ale istnieją inni gracze, mimo że niewiele wiemy o nich i o tym, jak wchodzą ze sobą w interakcje. Często pełnią one sprzeczne role – jako niszczycielskie szkodniki, biologiczne środki kontroli lub zapylacze – dlatego musimy być ostrożni, rozważając interwencję. Natura jest skomplikowana.


Wciornastki nie są lubiane, ale w skali empatii mogą wypadać znacznie gorzej.


Kiedy prosi się ludzi  o wymienienie najbardziej przerażających lub mających paskudną opinię zwierząt, prawie zawsze wymienia się rekiny, węże, wilki i krokodyle. Te wybory ujawniają ostry dysonans ze światem rzeczywistym, ponieważ rekiny odpowiadają za około 80 niesprowokowanych ataków rocznie i powodują około dziesięciu zgonów: pioruny są około 50 razy bardziej zabójcze. Dzikie gady i ssaki są nieco bardziej niebezpieczne, rozprawiając się z około 75 000 duszami rocznie.


Możemy mieć koszmarne sny o wielkich dzikich bestiach, ale większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że to pestka w porównaniu z niektórymi z najskuteczniejszych agentów Kostuchy: komarami.


Według Światowej Organizacji Zdrowia choroby przenoszone przez komary zabijają około 725 000 osób rocznie, z czego około 600 000 z powodu malarii. Denga, wirus Zachodniego Nilu, żółta febra, zika i wiele innych patogenów i pasożytów przenoszonych przez komary przyczyniają się do ogromnej liczby zabitych lub osłabionych ludzi, głównie dzieci i osób starszych w krajach rozwijających się.


Rys. 6. Informacje o wirusie Zika © Światowa Organizacja Zdrowia .



Biorąc pod uwagę ogrom cierpienia, nie mówiąc już o ekonomicznym wpływie chorób przenoszonych przez komary, nikogo nie można winić za życzenie sobie, by komary zniknęły z powierzchni Ziemi. A przy dzisiejszej wiedzy i technologii likwidacja komarów zaczyna być wyobrażalna. Programy manipulacji genetycznej na dużą skalę, sterylizacja samców, infekcja bakteryjna lub inna technika mogą załatwić sprawę.


Pytanie brzmi, czy powinniśmy spróbować pozbyć się komarów?


Istnieje ponad 3000 gatunków komarów (rodzina Culicidae), a większość z nich żywi się nektarem i innymi substancjami roślinnymi, nigdy nie zbliżając się nawet do ludzi lub innych zwierząt. Tylko około 200 gatunków żywi się ludźmi, a garstka jest odpowiedzialna za rozprzestrzenianie się chorób: głównie gatunki z rodzajów AedesAnopheles i Culex.


Tak więc programy zwalczania prawdopodobnie zmiotłyby niewinnych mieszkańców ziemi, a takimi jest większość komarów. I mogą być tego konsekwencje. Larwy i dorosłe komary są pokarmem dla ważek, kijanek, niektórych żółwi i ryb; nietoperze i ptaki zjadają także dorosłe osobniki. W arktycznej tundrze biblijna liczba komarów w okresie letnim jest ważną pozycją w menu ptaków wędrownych. Jednak ekolodzy debatują nad znaczeniem komarów jako źródła pożywienia: jedni twierdzą, że liczba nietoperzy, ryb i ptaków gwałtownie zmniejszy się, z reperkusjami w całym łańcuchu pokarmowym; inni uważają, że zjadacze komarów przystosują się i łatwo przestawią na muszki i inne owady.


Komary są uważane głównie za złodziei nektaru, to znaczy pobierają nektar bez przenoszenia pyłku między kwiatami. Ale, choć brzmi to nieprawdopodobnie, niektóre z tych nieznośnych stworzeń jednak zapylają. Storczyk tępolistny (Platanthera obtusata) i storczyk bagienny północny (Platanthera flava) wydzielają słabe mieszanki zapachów, którym nie potrafią oprzeć się niektóre komary Aedes. Kiedy komar wpycha głowę w kwiaty tych storczyków, może wyjść z przyklejoną do niej pyłkowiną (torebką lepkiego pyłku). Pyłkowina może być prawie tak duża jak głowa komara i zaskakujące jest, że ten niechętny zapylacz jest w ogóle w stanie odlecieć. Oba storczyki są również zapylane przez ćmy, ale komary wydają się być ich głównym zapylaczami.


Po lewej i na dole po prawej: samiec i samica Aedes aegypti badające kwiaty storczyka tępolistnego. U góry po prawej: pyłkowina przyczepiona do oka komara © Lahondère et al., 2019. bioRxiv, obecnie opublikowane w PNAS 117: 708-716.



Inne storczyki są zapylane przez komary i prawdopodobnie także kilka innych gatunków roślin. Culex pipiens i gatunki pokrewne przyczyniają się do przenoszenia pyłku wrotyczu pospolitego (Tanacetum vulgare) i innych członków rodziny Asteraceae oraz trafnie nazwanego kwiatu komara (Lopezia racemosa) i lepnicy wąskopłatkowej (Silene otites). Aedes spp. pomagają zapylać Dryas integrifolia.


Kwiat komara © Juan Carlos Fonseca Mata , Wikimedia Commons.


<span>Lepnica wąskopłatkowa © <a href=\

Lepnica wąskopłatkowa © Stefan.lefnaer, Wikimedia Commons.





Dowody na zapylanie przez komary są często poszlakowe, ale wiarygodne. Okazy zebrane w terenie mogą być obładowane ziarnami pyłku, na poziomie porównywalnym z ćmami i motylami.


Co by się stało z tymi roślinami w świecie bez komarów? Nie da się powiedzieć. Mogą przetrwać z pomocą alternatywnych zapylaczy lub przez samozapylenie lub mogą wyginąć. Jeśli kiedykolwiek będziemy mieli środki na wyeliminowanie komarów, będziemy musieli zastanowić się nad równowagą między celowym wyniszczeniem gatunków a ratowaniem milionów ludzi i zwierząt przed śmiercią i chorobami. Dylemat nie pozwoli zasnąć w nocy niejednemu filozofowi moralności.

 

Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 8 sierpnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.

 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk