Jesień na dobre już się u nas zadomowiła. Ta słoneczna, złota, na przemian z klasyczną szarugą jesienną, która jednakowoż nie odstrasza amatorów/ek jesiennych spacerów, grzybobrania i innych gier i zabaw terenowych. Osobom mniej za jesienią przepadającym i unikającym spacerów innych aniżeli te pomiędzy domem a pracą (z uwzględnieniem ewentualnych środków komunikacji) wieści z frontu przynoszą media społecznościowe przepełnione zdjęciami opadających liści, kolorowych krajobrazów, koszy pełnych grzybów oraz jesiennie przyodzianych osób epatujących swetrami, kołderkami i kubkami czekolady (ponoć słowo “jesieniara” ma szanse na sukces równy sukcesom słowa “dzban”). Na patologach jesień i opadające liście nieodmiennie kojarzą się ze śmiercią, jeśli do kogoś nie przemawiają jednak mroczne apoptotyczne bąbelki, znajdą się dlań i inne jesienne atrakcje. Żywsze i pogodniejsze.

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Swędzik jesienny (Neotrombicula lub Trombicula autumnalis) to maleńkie (dorosłe osiąga 1,7-2mm), żwawe, żywo wybarwione zwierzątko jesienne spacery wprost uwielbiające. Na pewno już uważnie liczycie nóżki swędzika z sąsiedniej fotografii. Tak, jest ich osiem. To pajęczak, roztocz konkretniej. Tak, zupełnie jak nużeńce, które przecież lubicie, zupełnie jak generujące nieco mniejszy jednak entuzjazm świerzbowce, zupełnie jak wzbudzające powszechną niechęć kleszcze czy ptaszyńce. Cóż, roztocz roztoczowi nierówny. Swędzik na szczęście nie jest parazytkiem przesadnie groźnym.

Larwa swędzika; London (No. 15 Brewer Street) : F.P. Nodder & Co., 1 Septr. 1790, Wellcome Collection, CC BY 4.0, https://wellcomecollection.org/works/fjvrz7a4

Lęgnie się z jaj złożonych na glebie i pośród wilgotnych liści. Głównie późnym latem i jesienią. Swędzikowe larwy, sześcionogie zaokrąglone złocistopomarańczowe lub czerwoniutkie maluchy długości około 0,2mm, pokryte od strony grzbietowej pierzastymi ułożonymi w rządkach szczecinkami, wychodzą na zewnątrz po mniej więcej tygodniu, by udać się na wędrówkę. Znalazłszy sobie odpowiednie miejsce, na przykład źdźbło trawy, zaczajają się, oczekując na swego przyszłego gospodarza, przy czym ten zazwyczaj wcale nie będzie człowiekiem, swędziki pasożytują chętnie na najrozmaitszych ssakach, bez przesadnej wybiórczości, nie gardząc też zresztą ptakami, a całe rozdziały poświęcają im podręczniki medycyny nie tylko ludzkiej, ale też weterynaryjnej.

Złocistopomarańczowa larwa na nodze pacjenta; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Larwa swędzika przyssie się na chwilę, uczepi, natnie skórę ostrzami swych chelicerów (bardzo piękne słowo oznaczające po prostu szczękoczułki), napluje, nadtrawi nieco śliną powłoki, wessie poprzez wytworzony w uszkodzonych tkankach w kontakcie z larwią wydzieliną stwardniały tunelik (stylostom), “słomkę” tkankową jak gdyby, rezultat nadtrawienia – taką komórkową zupkę (nie, nie jest krwiożerczym zwierzątkiem, nie stara się nawet o kontakt z krwią, nadtrawionego płynu tkankowego też nazbyt wiele nie wypija), spędzi tak parę – trzy, cztery, pięć dni – i odpadnie. Daleko im do intymnych związków łączących nas z naszymi nużeńcami i – nie aż tak często na szczęście – świerzbowcami.

Szczeciniasta larwa z bliska; https://www.esccapuk.org.uk/page/Mites/35/

Nakarmiona larwa, syta i szczęśliwa nieco większa teraz (potrafi, żerując, nawet podwoić lub potroić swój rozmiar) i nieco bledsza (traci na kolorze) czerwoniutka czy żółtawa kuleczka, gdy już opuści swego dobroczyńcę, może się zająć w spokoju samorozwojem. Dojrzewa, znaczy. Przepoczwarza się. Jako wolno już żyjąca ośmionoga nimfa przechodzi kolejne linienia, osiągając swą dorosłą drapieżną (spokojnie, zainteresowaną raczej innymi stawonogami, wam nijak już nie zaszkodzi) formę. Z czasem samiczka złoży jaja – nawet kilkaset, ponownie rozpoczynając całą zabawę. Cały cykl zajmuje pajęczakowi jakieś 50-70 dni.

Świąd i zaczerwienienia związane z żerowaniem larw swędzika; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Gdzie tkwi tutaj problem medyczny? W końcu, jak już wcześniej zdążyłam zauważyć, maleństwo wielkości jednej piątej milimetra nie zuboży zanadto swego karmiciela czy karmicielki, niezależnie w sumie od zaatakowanego przez zwierzątko gatunku, prawda? Ano prawda. Nie w tym kłopot. Rzecz w tym, że nasz zwierzak, wgryzając się i rozpuszczając okolicę, przyczynia się do powstania stanu zapalnego, że składnikami swej śliny podrażnia i alarmuje nadgryzany organizm.

<span>Objawy skórne bywają nieprzyjemne; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Objawy skórne bywają nieprzyjemne; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Wokół miejsca żerowania pojawia się zaczerwienienie, powstają grudki, pęcherze, dokucza świąd, czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Drapanie się prowadzi do powstawania mniejszych czy większych ranek, grożąc nadkażeniami i innymi przykrymi powikłaniami. Cały ten nieprzyjemny stan nazywamy trombikulozą (niekiedy możecie zetknąć się z piękniejszymi jeszcze określeniami “lądzienica”, “lądziennica” lub “świąd żniwiarzy“). Tyle dobrego, że “nasze” roztocze nie przenoszą dodatkowych, potencjalnie szkodliwych pasażerów na gapę. Co warto zresztą podkreślić, bo już ich pomieszkujących w cieplejszych rejonach świata krewniaków przyłapywano na przenoszeniu riketsji na przykład, a dur to wszak żadna przyjemność.

Udanego spaceru

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Edit: Pojawiły się zastrzeżenia odnośnie poprawności oryginalnych opisów dorosłych swędzików z fotografii i sugestie, że zdjęcia mogą raczej przedstawiać lądzienie, prawdopodobnie Trombidium holosericeum.

(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)

Literatura:

Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology, and Control (2nd ed.). R Wall, D Shearer, 2001

Zarys parazytologii lekarskiej (wyd. VII). R Kadłubowski, A Kurnatowska (red.), 2001

Pushing the edge of dermoscopy in new directions: entomodermoscopy of Trombicula autumnalis. N di Meo, M Fadel, G Trevisan; Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica et Adriatica 2017;26:45-6

What’s eating you? chiggers. ME Hohenberger, DM Elston; Cutis 2017;99(6):386-388

Trombiculiasis: an underreported ectoparasitosis in Sicily. V Caputo, F Santi, A Cascio, M Trizzino, C Colomba; Le Infezioni in Medicina 2018;1:77-80

Stylostome formation in trombiculid mites (Acariformes: Trombiculidae). AB Shatrov; Experimental & Applied Acarology 2009;49(4):261-80

Dermatozy pasożytnicze wieku dziecięcego. R Fölster-Holst, H Hamm; Dermatologia po Dyplomie 2010;1(4):64-73

Paulina Łopatniuk

Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce, autorka wydanej przez Wydawnictwo Poznańskie książki Patolodzy. Panie doktorze, czy to rak?

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj

Nauka

Znalezionych 1479 artykuły.

Tytuł	Autor	Opublikowany

Przykre niespodzianki, czyli czerniak i siwizna	Łopatniuk	2015-08-01
Rabin wątpi w ewolucję, ale nie z powodu religii	Coyne	2015-08-03
Dlaczego świecące rekiny świecą	Yong	2015-08-04
Czy nauka zabija duszę?	Steven Pinker	2015-08-06
Kiedy choroba grozi zbiorom bananów w Ugandzie, ActionAid i grupy przeciwne GMO podsycają strach	Ongu	2015-08-07
Niedouczone celebrytki lobbują w Kongresie USA przeciwko GMO	Coyne	2015-08-12
Wielki filtr	Ridley	2015-08-13
Ratujmy zaśniady, czyli bezduszne bąbelki albo wątły człowiek	Łopatniuk	2015-08-15
Śmierć brytyjskiej dziennikarki po zjedzeniu organicznych orzeszków ziemnych podkreśla absurdalność paniki o bezpieczeństwo GMO	Ongu	2015-08-17
Żaby używają bardzo jadowitych kolców na głowie jako broni przeciwko drapieżnikom	Coyne	2015-08-19
Dlaczego różne gatunki zwierząt mają źrenice o tak różnym kształcie?	Coyne	2015-08-21
Nowotworowi kanibale, czyli Pac-Man w świecie mikro	Łopatniuk	2015-08-22
Walka z uprawą GM, która mogłaby uratować podstawowe pożywienie Afryki	Ongu	2015-08-26
Dlaczego seks? Eksperymenty na muszkach owocowych sugerują, że wyewoluował, by opierać się infekcji	Coyne	2015-08-28
Bakterie, które zamieniają ameby w farmerów	Yong	2015-09-01
Trauma Holocaustu: czy jest dziedziczona epigenetycznie?	Coyne	2015-09-02
Glon jest dziki, glon jest zły, glon ma bardzo ostre kły	Łopatniuk	2015-09-05
Pluskwiak zatrzymujeżywność w pół drogi, żeby zrobić miejsce dla mikrobów	Yong	2015-09-08
Wezwania wabika nieoczekiwanie zmieniają preferencje żaby na temat partnera	Coyne	2015-09-10
Walka z drugim szkieletem	Zimmer	2015-09-11
Komórki płodu ukrywają się w ciele matki, ale co one robią?	Yong	2015-09-12
Nowy gatunek homininów na czołówkach gazet. Co to jest i co to znaczy?	Coyne	2015-09-13
Przytulny jak pluskwa	Naskręcki	2015-09-14
Ćma gynandromorf wychodzi na światło dzienne - opowiada historię o nauce	Cobb	2015-09-15
O marnej powtarzalności badań psychologicznych	Coyne	2015-09-17
Co zabiło niedźwiadka?	Łopatniuk	2015-09-19
Genetyka jest dobra dla ciebie	Ridley	2015-09-21
Polowanie na duchy	Naskręcki	2015-09-22
Polowanie na wirusa	Łopatniuk	2015-09-26
Czy ludzie nadal ewoluują? Tak, zarówno globalnie, jak lokalnie	Coyne	2015-09-28
Zaskakująco skomplikowana praca konstrukcyjna prostych gąbek	Yong	2015-09-29
Dzisiaj przechodzę na emeryturę	Coyne	2015-10-01
Dlaczego małpki morskie kochają sól: baśń o kosztach symbiozy	Yong	2015-10-02
Płazy bezogonowe jesieni	Mayer	2015-10-03
Genomy węży ujawniają wspólne plany do tworzenia nóg i penisów	Yong	2015-10-08
Zapisy lotów ptaków z dzielnym kulikiem mniejszym, który przeleciał przez huragan	Coyne	2015-10-10
Cztery prawa biologii ewolucyjnej	Coyne	2015-10-13
Robale i gwiazda śmierci	Łopatniuk	2015-10-17
Nowy i dziwaczny rodzaj mimikry: nasiona rośliny naśladują kształt i zapach odchodów zwierzęcych, by ułatwić roznoszenie ich przez żuki gnojowe	Coyne	2015-10-20
Geny neandertalskie są wszędzie	Cobb	2015-10-23
Ewolucja rybich szczęk	Yong	2015-10-24
Aktywacja telomerazy mogłaby prowadzić do leczenia samej starości	Ridley	2015-10-27
Przeciwnicy szczepień finansują badania, które dowiodły, że szczepienia są bezpieczne!	Coyne	2015-10-28
Dlaczego powinny nas fascynować liczące 100 tysięcy lat ludzkie zęby z Chin?	Cobb	2015-10-30
Gdy ospa cię chwyta za serce	Łopatniuk	2015-10-31
Inżynieria genetyczna może uratować kasztana amerykańskiego	Coyne	2015-11-03
Wskrzeszenie stuletnich genitaliów zarodka	Yong	2015-11-05
Film dokumentalny “Know GMO”, nakręcany w Afryce, stawia wyzwanie panikarskiej kampanii straszenia ludzi		2015-11-07
Globalne zazielenienie może uratować więcej istnień ludzkich i lasów niż zniszczyłoby ocieplenie	Ridley	2015-11-09
Tasiemiec był chory i zabił pacjenta	Łopatniuk	2015-11-10
Sprytne kruki odmawiają współpracy z oszustami	Coyne	2015-11-11
Rybia dama w niebezpieczeństwie uwalnia substancje chemiczne, które ściągają więcej wrogów	Yong	2015-11-13
Prezydent Ugandy, Museveni, udzielił poparcia GMO, przechylając szalę w niechętnym parlamencie	Ongu	2015-11-14
Uparty antropolog twierdzi, że ludzie nie są małpami człekokształtnymi	Coyne	2015-11-16
Dlaczego ustonogi wysyłają tajne informacje przy użyciu Twisted Light	Yong	2015-11-18
O guzkach w pępku i pewnej zakonnicy	Łopatniuk	2015-11-21
Rozum i Wiara IICzyli takie sobie rozmowy o religijnych „prawdach” i problemach z nimi związanych.	Ferus	2015-11-22
A teraz dobre wiadomości: Sprawy naprawdę idą w dobrym kierunku	Pinker	2015-11-24
Dlaczego dynie i kabaczki nie wymarły	Yong	2015-11-25
Wyleczy raka i powiększy biust, czyli Zięba na uniwersytecie	Łopatniuk	2015-11-28
DNA: zoptymalizowany kod źródłowy?	Cobb	2015-11-30
Trójuszny kot?	Mayer	2015-12-01
Czy to jest teoria? Czy to jest prawo? Nie, to jest fakt.	Dawkins	2015-12-05
Dziwaczny genom niesporczaków (Tardigrada): ponad jedna szósta jest podwędzona odlegle spokrewnionym gatunkom	Coyne	2015-12-07
Świetna ewolucyjna innowacjaktóra okazała się zgubna	Yong	2015-12-10
Chemicznie zakamuflowana żaba		2015-12-12
Niezwykły, przypominający rybę ślimak nagoskrzelny	Coyne	2015-12-15
Pasożyt zabija owady, a potem sprawia, że są cuchnące i nieapetyczne	Yong	2015-12-16
Australijskie koty łożyskowe	Mayer	2015-12-17
Animula blandula, blastula vagularzecz o zarodkach wędrujących gdzie nie trzeba	Łopatniuk	2015-12-19
Strepsiptera – najdziwaczniejsze owady?		2015-12-22
Ironia doboru naturalnego	Coyne	2015-12-23
Badanie niewiernych norników wiąże geny z mózgiem i z zachowaniem	Yong	2015-12-29
Czy falsyfikowalność jest zasadnicza dla nauki?	Coyne	2015-12-30
Długi cień Malthusa	Ridley	2016-01-01
Posługujące się narzędziami papugi używają kamyków do kruszenia muszli morskich	Yong	2016-01-06
Poniedziałkowe roztocze: ewolucja ludzkich roztoczy (masz je!)	Coyne	2016-01-07
Reumatyczne gąsieniczki	Łopatniuk	2016-01-09
Dlaczego egzaptacja jest niepotrzebnym terminem	Mayer	2016-01-13
Zaskakująca ewolucja pieśni miłosnej	Yong	2016-01-15
Zwariowany pająk podstępem skłania samice do kopulacji!	Coyne	2016-01-18
Mrówki wpisują plany architektoniczne w mury swoich budowli	Yong	2016-01-23
Niezwykłe przyspieszenie języka kameleona	Coyne	2016-01-27
Dlaczego mamy alergie?	Zimmer	2016-01-28
Nie jesteśmy wszyscy neandertalczykami: tak postępuje nauka		2016-02-02
Las w twoich ustach	Yong	2016-02-03
Dlaczego zebry mają paski Podpowiedź: nie dla kamuflażu	Coyne	2016-02-04
Tłuszcz nie sprzyja prostacie	Łopatniuk	2016-02-05
Motyle czterdzieści milionów lat przed motylami	Yong	2016-02-10
No to dlaczego zebra ma paski?	Coyne	2016-02-11
Bez płuc i dobrze mu z tym	Naskręcki	2016-02-12
A jednak chorują na raka	Łopatniuk	2016-02-13
Ostateczna klęska teorii ewolucji		2016-02-15
Minęło 40 lat od wydania „Samolubnego genu” – śmiała książka Richarda Dawkinsa ostała się próbie czasu	Ridley	2016-02-17
O rany! Kości zostały pomylone	Yong	2016-02-18
Ewolucja człowieka: zarośnięty brzeg	Cobb	2016-02-24
Czy pasożyt mózgu powoduje chorobliwy pociąg szympansów do lampartów?	Yong	2016-02-27
Amerykańscy aktywiści na rzecz niedożywienia w Ugandzie	Ongu	2016-03-01
12 podstawowych punktów biologii ewolucyjnej	Cobb	2016-03-02
Życie towarzyskie zielonych robaczków	Yong	2016-03-04

« Poprzednia strona Następna strona »