Jesień na dobre już się u nas zadomowiła. Ta słoneczna, złota, na przemian z klasyczną szarugą jesienną, która jednakowoż nie odstrasza amatorów/ek jesiennych spacerów, grzybobrania i innych gier i zabaw terenowych. Osobom mniej za jesienią przepadającym i unikającym spacerów innych aniżeli te pomiędzy domem a pracą (z uwzględnieniem ewentualnych środków komunikacji) wieści z frontu przynoszą media społecznościowe przepełnione zdjęciami opadających liści, kolorowych krajobrazów, koszy pełnych grzybów oraz jesiennie przyodzianych osób epatujących swetrami, kołderkami i kubkami czekolady (ponoć słowo “jesieniara” ma szanse na sukces równy sukcesom słowa “dzban”). Na patologach jesień i opadające liście nieodmiennie kojarzą się ze śmiercią, jeśli do kogoś nie przemawiają jednak mroczne apoptotyczne bąbelki, znajdą się dlań i inne jesienne atrakcje. Żywsze i pogodniejsze.

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Swędzik jesienny (Neotrombicula lub Trombicula autumnalis) to maleńkie (dorosłe osiąga 1,7-2mm), żwawe, żywo wybarwione zwierzątko jesienne spacery wprost uwielbiające. Na pewno już uważnie liczycie nóżki swędzika z sąsiedniej fotografii. Tak, jest ich osiem. To pajęczak, roztocz konkretniej. Tak, zupełnie jak nużeńce, które przecież lubicie, zupełnie jak generujące nieco mniejszy jednak entuzjazm świerzbowce, zupełnie jak wzbudzające powszechną niechęć kleszcze czy ptaszyńce. Cóż, roztocz roztoczowi nierówny. Swędzik na szczęście nie jest parazytkiem przesadnie groźnym.

Larwa swędzika; London (No. 15 Brewer Street) : F.P. Nodder & Co., 1 Septr. 1790, Wellcome Collection, CC BY 4.0, https://wellcomecollection.org/works/fjvrz7a4

Lęgnie się z jaj złożonych na glebie i pośród wilgotnych liści. Głównie późnym latem i jesienią. Swędzikowe larwy, sześcionogie zaokrąglone złocistopomarańczowe lub czerwoniutkie maluchy długości około 0,2mm, pokryte od strony grzbietowej pierzastymi ułożonymi w rządkach szczecinkami, wychodzą na zewnątrz po mniej więcej tygodniu, by udać się na wędrówkę. Znalazłszy sobie odpowiednie miejsce, na przykład źdźbło trawy, zaczajają się, oczekując na swego przyszłego gospodarza, przy czym ten zazwyczaj wcale nie będzie człowiekiem, swędziki pasożytują chętnie na najrozmaitszych ssakach, bez przesadnej wybiórczości, nie gardząc też zresztą ptakami, a całe rozdziały poświęcają im podręczniki medycyny nie tylko ludzkiej, ale też weterynaryjnej.

Złocistopomarańczowa larwa na nodze pacjenta; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Larwa swędzika przyssie się na chwilę, uczepi, natnie skórę ostrzami swych chelicerów (bardzo piękne słowo oznaczające po prostu szczękoczułki), napluje, nadtrawi nieco śliną powłoki, wessie poprzez wytworzony w uszkodzonych tkankach w kontakcie z larwią wydzieliną stwardniały tunelik (stylostom), “słomkę” tkankową jak gdyby, rezultat nadtrawienia – taką komórkową zupkę (nie, nie jest krwiożerczym zwierzątkiem, nie stara się nawet o kontakt z krwią, nadtrawionego płynu tkankowego też nazbyt wiele nie wypija), spędzi tak parę – trzy, cztery, pięć dni – i odpadnie. Daleko im do intymnych związków łączących nas z naszymi nużeńcami i – nie aż tak często na szczęście – świerzbowcami.

Szczeciniasta larwa z bliska; https://www.esccapuk.org.uk/page/Mites/35/

Nakarmiona larwa, syta i szczęśliwa nieco większa teraz (potrafi, żerując, nawet podwoić lub potroić swój rozmiar) i nieco bledsza (traci na kolorze) czerwoniutka czy żółtawa kuleczka, gdy już opuści swego dobroczyńcę, może się zająć w spokoju samorozwojem. Dojrzewa, znaczy. Przepoczwarza się. Jako wolno już żyjąca ośmionoga nimfa przechodzi kolejne linienia, osiągając swą dorosłą drapieżną (spokojnie, zainteresowaną raczej innymi stawonogami, wam nijak już nie zaszkodzi) formę. Z czasem samiczka złoży jaja – nawet kilkaset, ponownie rozpoczynając całą zabawę. Cały cykl zajmuje pajęczakowi jakieś 50-70 dni.

Świąd i zaczerwienienia związane z żerowaniem larw swędzika; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Gdzie tkwi tutaj problem medyczny? W końcu, jak już wcześniej zdążyłam zauważyć, maleństwo wielkości jednej piątej milimetra nie zuboży zanadto swego karmiciela czy karmicielki, niezależnie w sumie od zaatakowanego przez zwierzątko gatunku, prawda? Ano prawda. Nie w tym kłopot. Rzecz w tym, że nasz zwierzak, wgryzając się i rozpuszczając okolicę, przyczynia się do powstania stanu zapalnego, że składnikami swej śliny podrażnia i alarmuje nadgryzany organizm.

<span>Objawy skórne bywają nieprzyjemne; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Objawy skórne bywają nieprzyjemne; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Wokół miejsca żerowania pojawia się zaczerwienienie, powstają grudki, pęcherze, dokucza świąd, czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Drapanie się prowadzi do powstawania mniejszych czy większych ranek, grożąc nadkażeniami i innymi przykrymi powikłaniami. Cały ten nieprzyjemny stan nazywamy trombikulozą (niekiedy możecie zetknąć się z piękniejszymi jeszcze określeniami “lądzienica”, “lądziennica” lub “świąd żniwiarzy“). Tyle dobrego, że “nasze” roztocze nie przenoszą dodatkowych, potencjalnie szkodliwych pasażerów na gapę. Co warto zresztą podkreślić, bo już ich pomieszkujących w cieplejszych rejonach świata krewniaków przyłapywano na przenoszeniu riketsji na przykład, a dur to wszak żadna przyjemność.

Udanego spaceru

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Edit: Pojawiły się zastrzeżenia odnośnie poprawności oryginalnych opisów dorosłych swędzików z fotografii i sugestie, że zdjęcia mogą raczej przedstawiać lądzienie, prawdopodobnie Trombidium holosericeum.

(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)

Literatura:

Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology, and Control (2nd ed.). R Wall, D Shearer, 2001

Zarys parazytologii lekarskiej (wyd. VII). R Kadłubowski, A Kurnatowska (red.), 2001

Pushing the edge of dermoscopy in new directions: entomodermoscopy of Trombicula autumnalis. N di Meo, M Fadel, G Trevisan; Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica et Adriatica 2017;26:45-6

What’s eating you? chiggers. ME Hohenberger, DM Elston; Cutis 2017;99(6):386-388

Trombiculiasis: an underreported ectoparasitosis in Sicily. V Caputo, F Santi, A Cascio, M Trizzino, C Colomba; Le Infezioni in Medicina 2018;1:77-80

Stylostome formation in trombiculid mites (Acariformes: Trombiculidae). AB Shatrov; Experimental & Applied Acarology 2009;49(4):261-80

Dermatozy pasożytnicze wieku dziecięcego. R Fölster-Holst, H Hamm; Dermatologia po Dyplomie 2010;1(4):64-73

Paulina Łopatniuk

Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce, autorka wydanej przez Wydawnictwo Poznańskie książki Patolodzy. Panie doktorze, czy to rak?

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj

Nauka

Znalezionych 1477 artykuły.

Tytuł	Autor	Opublikowany

Opadający liść, latający smok	Yong	2015-01-10
Nowotwory są konsekwencją wieku, a nie grzechu	Ridley	2015-01-11
Lekcja ewolucji: specjacja w akcji!	Coyne	2015-01-12
Epidemiologia	Feldman	2015-01-13
Aquilops, mały dinozaur, który wiele mógł	Farke	2015-01-15
Mózgi dwudysznych wcale nie są nudne	Farke	2015-01-18
Nasi przyjaźni rozkładacze drożdży	Yong	2015-01-19
Rok 2014 był świetny dla Hupehsuchia	Farke	2015-01-24
Czy mikrobiom może się zbuntować?	Zimmer	2015-01-28
Moje życie zwolennika łagodnego ocieplenia	Ridley	2015-01-29
Dan Brown - akomodacjonista	Coyne	2015-01-31
Towarzyskim małpom w zimie jest cieplej	Yong	2015-02-01
Miejsce dla Hallucigenii	Łopatniuk	2015-02-08
Frankenstein dziś nie może wyjść i się bawić	Zimmer	2015-02-11
Skaczący DNA i ewolucja ciąży	Yong	2015-02-12
Mitochondrialna donacja jest cudowną możliwością	Ridley	2015-02-13
O pochodzeniu kolorowych twarzy małp	Yong	2015-02-16
Mimikra chemiczna u mszyc	Coyne	2015-02-19
Ogon ćmy i nietoperze	Coyne	2015-02-23
Nasze wewnętrzne wirusy: obecne od 40 milionów lat	Zimmer	2015-02-27
Jak wirus odry stał się mistrzem zarażania	Zimmer	2015-03-01
Łowienie mikrobów u podstaw niedożywienia	Yong	2015-03-03
Astrocyty tworzą nowe neurony po udarze	Łopatniuk	2015-03-04
Trzecia droga ewolucji? Nie sądzę	Coyne	2015-03-05
Nie igraj z odrą	Łopatniuk	2015-03-06
Myszy z wszczepionym ludzkim DNA mają większe mózgi	Yong	2015-03-09
Pasożytnicze osy zarażone kontrolującymi umysł wirusami	Zimmer	2015-03-10
Twój spadek po przodkach, drogi strunowcu	Łopatniuk	2015-03-12
Modliszka storczykowa: czy upodabnia się do storczyka?	Coyne	2015-03-13
Ebola przenoszona drogą kropelkową?	Zimmer	2015-03-17
Woda odskakuje od skóry gekona	Yong	2015-03-19
Czerwonogłowe muchy	Naskręcki	2015-03-22
Porywacze mitochondriów	Łopatniuk	2015-03-23
Jesteśmy błyskawicznymi rozgryzaczami liczb	Zimmer	2015-03-24
Seks paproci i kreacjoniści	Coyne	2015-03-27
Piersi i jajniki, czyli rak i święto błaznów	Łopatniuk	2015-03-28
Walenie po niewłaściwej stronie świata	Zimmer	2015-03-31
Paliwa kopalne nie są wyczerpane, nie są przestarzałe, nie są złe	Ridley	2015-04-01
Francis Crick był niesamowitym geniuszem	Coyne	2015-04-02
Matrioszki, czyli płód w płodzie (fetus in fetu)	Łopatniuk	2015-04-03
Jak ryba łyka pokarm na lądzie?	Yong	2015-04-04
Dobór krewniaczy pozostaje wartościowym narzędziem	Coyne	2015-04-06
Malaria pachnąca cytryną	Zimmer	2015-04-07
Nowotwory sprzed tysiącleci	Łopatniuk	2015-04-08
Nowa i dziwaczna, zmieniająca kształt żaba	Coyne	2015-04-10
Czy mleko matek może odżywiać manipulujące umysłem mikroby?	Yong	2015-04-14
Wczesna aborcja farmakologiczna – skuteczna i bezpieczna, a w Arizonie w dodatku – odwracalna	Łopatniuk	2015-04-15
Małpo ty moja	Koraszewski	2015-04-17
Jak często geny przeskakują między gatunkami?	Coyne	2015-04-18
Młode mysie matki i oksytocyna	Yong	2015-04-21
Ciąg dalszy sporu o dobór grupowy	Coyne	2015-04-22
Jak psy zdobywają nasze serca?	Yong	2015-04-23
Niebo gwiaździste nade mną	Łopatniuk	2015-04-24
Żywotne pytanie	Ridley	2015-04-25
Czy rozum jest “większy niż nauka”? Kiepska próba deprecjonowania nauki	Coyne	2015-04-28
Kiedy Darwin spotkał inną małpę	Zimmer	2015-04-30
Redagowanie ludzkich embrionów: Pierwsze próby	Zimmer	2015-05-04
Robaki i rak	Łopatniuk	2015-05-09
Nowe skamieniałości: najwcześniejszy na świecie znany ptak	Coyne	2015-05-12
Pradawny DNA czyni z prehistorii otwartą książkę	Ridley	2015-05-13
Chiński dinozaur miał skrzydła jak nietoperz i pióra	Yong	2015-05-14
Czy człowiek musiał wyewoluować?	Coyne	2015-05-15
Gigantyczne walenie mają super elastyczne nerwy	Yong	2015-05-18
Znikające badaczki, czyli Sophie Spitz była kobietą	Łopatniuk	2015-05-21
Bambusowi matematycy	Zimmer	2015-05-25
Pierwsza znana ryba ciepłokrwista	Coyne	2015-05-27
Puszek kłębuszek, zdobywca serduszek	Łopatniuk	2015-05-28
Jak powiększyć kapitał naturalny	Ridley	2015-05-30
Symbiotyczna katastrofa długoletniej cykady	Yong	2015-06-02
Przypuszczalnie złamana kość	Coyne	2015-06-04
Tajemnica kangurzych adopcji	Zimmer	2015-06-05
Proszalne mruczenie kota zawiera płacz, dźwięk bardziej naglący i nieprzyjemny niż normalne mruczenie	Coyne	2015-06-09
Jak afrykańskie obszary trawiaste utrzymują tak wiele roślinożernych?	Yong	2015-06-11
Co tam, panie, w anatomii, czyli mózg, naczynia limfatyczne i inne drobiazgi	Łopatniuk	2015-06-13
Uratujmy producentów zombi!	Zimmer	2015-06-15
Mikrob, który dokonał inwazji karaibskich raf koralowych	Yong	2015-06-16
Ekomodernizm i zrównoważona intensyfikacja		2015-06-17
Kości! Wszędzie kości!	Łopatniuk	2015-06-20
Cud? Ryba-piła urodzona z dziewiczej matki	Coyne	2015-06-23
Rozproszony potencjał umysłowy owadów społecznych	Yong	2015-06-27
Jak i dlaczego ta gąsienica gwiżdże?	Coyne	2015-06-30
Co mamy zrobić z neuroróżnorodnością?	Coyne	2015-07-02
Ser z czekoladą, czyli w kuchni u patologów	Łopatniuk	2015-07-04
Nadajniki GPS zapowiadają nową epokę w badaniu zachowań zwierząt	Yong	2015-07-06
Seksizm w nauce: czy Watson i Crick naprawdę ukradli dane Rosalind Franklin?	Cobb	2015-07-07
Pielęgnice z jeziora w Kamerunie prawdopodobnie nie podlegały specjacji sympatrycznej: Część 1	Coyne	2015-07-09
Pielęgnice z jeziora w Kamerunie prawdopodobnie nie podlegały specjacji sympatrycznej: Część 2	Coyne	2015-07-10
Nowotwory spoza pakietu, czyli nie tylko czerniak	Łopatniuk	2015-07-11
Photoshop czy nie photoshop?	Naskręcki	2015-07-13
Gatunki inwazyjne są największym powodem wymierania	Ridley	2015-07-14
Depresja inbredowa u człowieka	Mayer	2015-07-15
Rozmowy między dzbanecznikiem a nietoperzem	Yong	2015-07-16
Zdumiewająca historia dwóch par bliźniąt	Coyne	2015-07-17
Ten chrząszcz niszczy twoją kawę przy pomocy bakterii	Yong	2015-07-22
Co wojny o klimat zrobiły nauce	Ridley	2015-07-23
Zabójcy z bagien	Naskręcki	2015-07-25
Jak olbrzymie krewetki mogą zwalczać chorobę tropikalną i biedę	Yong	2015-07-28
Ostrogony nie są naprawdę “żywymi skamieniałościami”	Coyne	2015-07-29
Czworonożny wąż	Mayer	2015-07-30
Gwałtownie ocieplający się klimat wywołał rewolucję megafauny	Yong	2015-07-31

« Poprzednia strona Następna strona »