Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 11:43

« Poprzedni Następny »


Glon jest dziki, glon jest zły, glon ma bardzo ostre kły


Paulina Łopatniuk 2015-09-05

Sinice z rodzaju Cylindrospermum; sinice NIE są glonami; CC BY-SA 3.0; Matthewjparker, Wikipedia
Sinice z rodzaju Cylindrospermum; sinice NIE są glonami; CC BY-SA 3.0; Matthewjparker, Wikipedia

O infekcjach bakteryjnych, wirusowych czy grzybiczych słyszeli wszyscy. Pierwotniaki powodujące najróżniejsze, niekiedy bardzo groźne, infekcje również nie są niczym szczególnie zaskakującym. Ale glony? OK, media regularnie straszą (niebezpodstawnie zresztą) sinicami, jednak sinice (Cyanobacteria), czego może nie każdy jest świadom, od dłuższego już czasu zaliczane są do bakterii, nie do glonów, a i choć niewątpliwie mogą stanowić pewne zagrożenie, to ze względu na wytwarzane toksyny raczej, nie ryzyko infekcji.

Glony zatem. Nie wszystkie, oczywiście. Wręcz przeciwnie. Za czynnik zakaźny zasadniczo uważa się przedstawicieli jednego rodzaju, jednokomókowych Prothoteca (rodzina Chlorellaceae), mianowicie. Zasadniczo, podkreślam, bo – jakkolwiek rzadko – agresorem mogą się okazać również inne glony (zresztą z dość spektakularnymi efektami), ale to może później.

Prototheca wickerhamii, infekcja u człowieka; Jerad M Gardner, CC BY-SA 3.0
Prototheca wickerhamii, infekcja u człowieka; Jerad M Gardner, CC BY-SA 3.0


Prototheca wickerhamii w standardowym barwieniu H&E, infekcja u człowieka; Jerad M Gardner, CC BY-SA 3.0
Prototheca wickerhamii w standardowym barwieniu H&E, infekcja u człowieka; Jerad M Gardner, CC BY-SA 3.0

Prototekozę, czyli wywołaną przez Prototheca infekcję, u człowieka opisali po raz pierwszy Davies, Spencer i Wakelin w 1964 roku, rzecz dotyczyła zmian skórnych trapiących rolnika z Sierra Leone, jednak same organizmy znane były dużo wcześniej. Kiedy w 1880 roku po raz pierwszy udało się je wyizolować, Zopf i Kühn opisali Prototheca jako bliżej nieznanego drożdżaka (tak, nasze glony dość długo były uważane za grzyby), taką też “diagnozę” podtrzymał Wilhelm Krüger, który w 1894 roku zaprezentował szerszą charakterystykę morfologiczną i fizjologiczną naszych bohaterów i, bazując między innymi na wyglądzie kolonii Prototheca, również uznał je za grzyby. Debaty nad ich naturą trwały jednak i już dwie dekady później, w 1913 roku, Chodat przeklasyfikował Prototheca, zaliczając je do glonów. Koncept ten ugruntowały dalsze badania, chociażby nad budową ściany komórkowej mikroorganizmów (odmienną niż obserwowana u grzybów), a ostatecznie – pośród rozmaitych prowadzonych w międzyczasie dyskusji – potwierdziły go badania molekularne. Prototheca są zatem glonami, kuzynowstwem poczciwej, znanej jeszcze ze szkoły podstawowej, Chlorelli, aczkolwiek na pewnym etapie rozwoju wskutek mutacji utraciły zdolność do wytwarzania chlorofilu, a co za tym idzie – samożywność, stając się organizmami cudzożywnymi (ze względu na rzeczoną mutację padła propozycja by ten konkretny tekst patologów nosił tytuł Mordercze glony mutanty atakują, z różnych jednak względów pomysł upadł).


Owrzodzenia skórne u psa zainfekowanego glonami Prototheca; http://www.vetbook.org/wiki/dog/index.php/Prototheca_spp
Owrzodzenia skórne u psa zainfekowanego glonami Prototheca; http://www.vetbook.org/wiki/dog/index.php/Prototheca_spp


Zmiany skórne na nosie wywołane przez Prototheca zopfii; objęta infekcją śluzówka nosa powodowała dodatkowo problemy oddechowe; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25814431
Zmiany skórne na nosie wywołane przez Prototheca zopfii; objęta infekcją śluzówka nosa powodowała dodatkowo problemy oddechowe; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25814431

Od 1964 roku, jak wspomniałam, wiemy, że te konkretne glony mogą wywoływać choroby u ludzi. Nieco dłużej zdajemy sobie sprawę z ich chorobotwórczości dla zwierząt – w latach czterdziestych badaczom udało się wywołać zakażenia u zwierząt laboratoryjnych, a już w roku 1952 opisano udział Prototheca w rozwoju zapalenia wymienia u bydła, nie tylko krowy jednak, jak się zapewne domyślacie, bywają atakowane przez glony. Z infekcją glonową można zetknąć się zarówno u psa, kota, kozy czy konia, jak i wśród zwierząt dziko żyjących (np. u jeleni czy nietoperzy). I o ile u bydła prototekoza objawia się najczęściej właśnie wspomnianym zapaleniem wymienia (nie tylko, oczywiście, jednak właśnie tę formę choroby dostępna literatura opisuje jako najpowszechniejszą postać prototekozy zwierząt w ogóle), o tyle u reszty opisuje się różne jej postacie. U kotów najczęściej pojawiają się zmiany skórne, niekiedy zahaczające o śluzówki. U psów rzecz wygląda gorzej. Owszem, zakażenia skórne bywają opisywane, dalece częściej jednak mamy do czynienia z infekcjami układowymi. Co mam na myśli? Cóż, glonowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może brzmieć zaskakująco, jednak zdecydowanie nie jest czymś, co można by lekceważyć. W zakażeniach uogólnionych komórki Prototheca (u psów zwykle Prototheca wickerhamii lub Prototheca zopfii) mogą także pojawiać się we krwi. W przypadku bakterii czy grzybów mówilibyśmy w podobnej sytuacji o bakteriemii lub fungemii, w sytuacji, gdy agresorami są glony, użyjemy terminu algemia. Często też prototekoza u psów przyczynia się do ostrych zakażeń gałki ocznej objawiających się nawet nagłą ślepotą. Nierzadkim powikłaniem w przewlekłych przypadkach prototekozy ocznej może być odklejenie siatkówki. Zresztą glony mogą zaatakować tak naprawdę dowolne narządy – objawy mogą dotyczyć przewodu pokarmowego, czy dróg moczowych (do poziomu ostrej niewydolności nerek włącznie), ale zetknąć się można także ze zmianami kostnymi czy ogniskami w mięśniu sercowym. Bardzo uniwersalny glon i niezwykle wszechstronny zabójca.


Prototekoza skórna u człowieka; Facultad de Medicina, Universidad de Los Andes, Venezuela; http://www.saber.ula.ve/tropical/contenido/capitulo15/capitulo65/contenidocapitulo-en.html
Prototekoza skórna u człowieka; Facultad de Medicina, Universidad de Los Andes, Venezuela; http://www.saber.ula.ve/tropical/contenido/capitulo15/capitulo65/contenidocapitulo-en.html

U człowieka przynajmniej połowa przypadków prototekozy to infekcje skórne. Poza dolegliwościami skórnymi prototekoza może objawiać się jako zmiany okołostawowe (zwłaszcza zapalenie kaletki maziowej wyrostka łokciowego, zazwyczaj po urazach łokcia) lub – i to są przypadki naprawdę groźne, choć na szczęście niezbyt częste (około dziesięciu do kilkunastu procent zakażeń glonami) – jako infekcje uogólnione. Przy czym należy wspomnieć, że to ostatnie dotyczy jednak przede wszystkim pacjentów z obniżoną odpornością, czy to ze względu na chorobę nowotworową, czy po przeszczepach, czy też z powodu AIDS lub cukrzycy bądź innych schorzeń przewlekłych; zakażenia mogą też komplikować mniejsze czy większe zabiegi inwazyjne i towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym. Infekują ludzi niezależnie od płci i wieku. Pierwszym polskim przypadkiem było obciążone wodogłowiem sześciomiesięczne niemowlę przyjęte na Oddział Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie z objawami neuroinfekcji i wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Zakażenia u dzieci są rzadkie, jednakże – mimo opisanych dotąd zaledwie kilkunastu takich sytuacji, notuje się wśród nich przypadki śmiertelne, opisuje też rozsiane infekcje, do których doszło mimo, iż nie wykryto żadnych dodatkowych czynników mogących upośledzać odporność.


“Glonowe” owrzodzenie grzbietu stopy powikłane zapaleniem tkanek głębszych; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2628239/
“Glonowe” owrzodzenie grzbietu stopy powikłane zapaleniem tkanek głębszych; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2628239/


Obraz mikroskopowy glonów Prototheca w tkankach; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2628239/
Obraz mikroskopowy glonów Prototheca w tkankach; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2628239/

Poznawszy spektrum zmian wywołanych infekcją glonową u psów, możecie się domyślać, czego spodziewać się u ludzkich pacjentów. Algemia zatem, czyli szalejące we krwi glony. A od algemii tylko krok do sepsy, czyli posocznicy, z ogólnoustrojową reakcją zapalną. Jak wam się podoba koncepcja sepsy glonowej? Jeśli nie bardzo, to całkiem słusznie. Zakażenia układowe Prototheca miewają paskudne konsekwencje, tym bardziej że ze względu na swą rzadkość niejednokrotnie okazują się szczególnie trudne do rozpoznania i mylone zwłaszcza z infekcjami grzybiczymi (tak, pod tym względem wiele się od dziewiętnastego wieku nie zmieniło – na pierwszy rzut oka nadal łatwo wziąć nasze glony za grzyby). Pamiętacie, że u psów glony atakowały oczy? U ludzi również mogą powodować stany zapalne gałki ocznej. Nie, nie “od tarcia”, ale w wyniku rozprzestrzeniania się patogenu po całym organizmie (choć nie tylko). Mogą też wywołać zapalenie otrzewnej, atakować wątrobę i drogi żółciowe czy płuca, uszkadzać drogi moczowe. Warto o prototekozie pamiętać, bo choć rzadka, potrafi zaskoczyć – w końcu nikt nie spodziewa się prototekozy, tak jak nikt nie spodziewa się hiszpańskiej inkwizycji :)


Tym pozytywnym akcentem można by w sumie zakończyć rozważania o glonach, które mogą zabić, gdyby nie jedno małe “ale”. Wspomniałam na samym początku tekstu, że zasadniczo Prototheca to jedyne glony, które uważamy za chorobotwórcze, podkreślając jednocześnie, że od tego “jedynie” istnieją pewne wyjątki. Wyjątki miały być efektowne. Moim skromnym zdaniem są.


Rozsiana chlorelloza u owcy; A- ogniska w wątrobie, B – jelito oraz naczynia i węzły chłonne krezki; C – węzeł chłonny okolicy wnęki wątroby; D – obraz mikroskopowy mikroorganizmów w wątrobie; CC-BY; http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0103-84782014000701253&script=sci_arttext
Rozsiana chlorelloza u owcy; A- ogniska w wątrobie, B – jelito oraz naczynia i węzły chłonne krezki; C – węzeł chłonny okolicy wnęki wątroby; D – obraz mikroskopowy mikroorganizmów w wątrobie; CC-BY; http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0103-84782014000701253&;script=sci_arttext

Jak wam się podoba kolor narządów (owczych) na powyższych zdjęciach? Nie, ani węzły chłonne, ani wątroba nie są zazwyczaj u owiec zielone. Takie nietypowe wybarwienie jest efektem infekcji. Glonowej, a jakże. Ale głównym bohaterem tej historii nie jest już żaden z gatunków Prototheca. Prototheca nie miały chlorofilu, tymczasem soczysta zieleń prezentowana powyżej z obecnością chlorofilu właśnie się wiąże. Pierwszy przypadek chlorellozy (tak, chodzi właśnie o poczciwe zaliczane do zielenic chlorelle rodem ze szkolnych podręczników) opisano w 1973 roku u jagnięcia. Od tego czasu pojawiały się opisy rzeczonej nie tylko u różnych gatunków ssaków (głównie roślinożernych, ale nie tylko) ale też i u ryb oraz gadów. I – na pewno już na to wpadliście/wpadłyście – u człowieka.


Chlorellowe zapalenie otrzewnej u krów; wstawki i ilustracja po prawej – obraz mikroskopowy, w tym mała wstawka po lewej – niewybarwiona komórka chlorelli; http://vet.sagepub.com/content/early/2012/06/11/0300985812450722.full
Chlorellowe zapalenie otrzewnej u krów; wstawki i ilustracja po prawej – obraz mikroskopowy, w tym mała wstawka po lewej – niewybarwiona komórka chlorelli; http://vet.sagepub.com/content/early/2012/06/11/0300985812450722.full

Oczywiście, jak prototekoza była rzadka, tak chlorelloza jest rzadka wyjątkowo. Przypadki zakażeń u człowieka zaobserwowano dotąd dwa, w tym najświeższy w zeszłym roku, ale skoro mamy już dwa raporty, czemu by nie spodziewać się kolejnych? Może to właśnie u kogoś z was kąpiel w rzece spowoduje chlorellowe zapalenie skóry bądź stawu? Jeśli już chorować, to tak, by trafić do literatury naukowej i stać się częścią historii medycyny :)


(Przypominam tylko, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku)


Literatura:

Prototheca spp. i prototekozy u zwierząt. H Lassa, E Malinowski; Życie Weterynaryjne 2007;82(1):31-4

Human Protothecosis. C Lass-Flörl, A Mayr; Clinical Microbiology Reviews 2007;20(2):230-42

Glony z rodzaju Prototheca jako przyczyna chorób ludzi i zwierząt (cz.1). H Krukowski; Diagnosta laboratoryjny 2012;3(28):11-13

Unusual Fungal and Pseudofungal Infections of Humans. MA Pfaller, DJ Diekema; Journal of Clinical Microbiology 2005;43(4):1495-1504

Algal Meningoencephalitis due to Prototheca spp. in a Dog. A Le Roux, S Gumber, RW Bauer, N Rademacher, L Gaschen; Case Reports in Veterinary Medicine 2013; Art. ID 474731

Association of Prototheca species and protothecosis in man and animals. I Tuney, A Sukatar; Reviews in medical microbiology 2006;17:77-82

Protothecosis in a dog. AR Vince, C Pinard, AT Ogilvie, EO Tan, ACG Abrams-Ogg; Canadian Veterinary Journal 2014;55(10):950-54

Prototheca wickerhamii as a cause of neuroinfection in a child with congenital hydrocephalus. First case of human protothecosis in Poland. I Żak, T Jagielski, S Kwiatkowski, J Bielecki; Diagnostic Microbiology and Infectious Disease 2012;74(2):186-9

Cutaneous Protothecosis. PB Hillesheim, S Bahrami; Archives of Pathology and Laboratory Medicine 2011;135:941-44

Case Report: Protothecal Tenosynovitis. JS Lee, GH Moon, NY Lee, KR Peck; Clinical Orthopaedics and Related Research 2008;466(12):3143-46

Lymphadenitis of cattle due to infection with green algae. RJ Rogers, MD Connole, J Norton, A Thomas, PW Ladds, J Dickson; Journal of Comparative Pathology 1980;90(1):1-9

Case Reports: Disseminated Chlorellosis in a Dog. RR Quigley, KE Knowles, GC Johnson; Veterinary Pathology 2009;46(3):439-43

Infecção disseminada por Chlorella sp. em um ovino. (Disseminated infection by Chlorella sp. in a sheep). EF Lima, LÂ Maia, EM de Nascimento, AF Medeiros Dantas, F Riet-Correa; Ciência Rural 2014;44(7)

Chlorella Infection in a Sheep in Mexico and Minireview of Published Reports from Humans and Domestic Animals. R Ramírez-Romero, LE Rodríguez-Tovar, AM Nevárez-Garza, A López; Mycopathologia 2010;169(6):461-66

First case of Chlorella wound infection in a human in Australia. J Hart, L Mooney, I Arthur, TJJ Inglis, R Murray; New Microbes and New Infections 2014;2(4):132-33

 



Paulina Łopatniuk

Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce. (Wszystkie publikowane tu teksty Pauliny Łopatniuk ukazują się najpierw na jej blogu.)

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. symbioza glonów z koralowcami mieczysławski 2015-09-05


Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk