Najbardziej zabójczy dzień na Ziemi

„New Yorker” opowiada całą historię z wielkimi szczegółami i całość warta jest przeczytania, ale tutaj jest krótka wersja. Obecnie jest jasno ustalone, że 66 milionów lat temu duża asteroida uderzyła w ziemię z szybkością 45 tysięcy mil na godzinę  w pobliżu Zatoki Meksykańskiej tworząc to, co obecnie nazywamy kraterem Chicxulub. Uderzenie wyrzuciło setki ton odłamków w powietrze, na orbitę, a nawet do układu słonecznego. Gorące kamienie spadały z powrotem na Ziemie, powodując pożar większości życia roślinnego, zatruwając atmosferę i blokując światło słoneczne, co wpędziło Ziemię w toksyczne głębokie zimno.  

Trudno wyobrazić sobie, że cokolwiek przeżyło ten dzień oraz kolejne tygodnie i miesiące, ale jakiemuś życiu udało się prześlizgnąć i z czasem wyewoluowało do dzisiejszego zestawu licznych gatunków, włącznie z ludźmi.

Skąd wiemy, że to się zdarzyło? No cóż, każde takie wydarzenie pozostawia po sobie jakieś dowody. Wiemy, że było masowe wymieranie w czasie zwanym granicą K-T (obecnie granica K-Pg [granica kredowo-paleogeńska], ale wielu nadal używa starej nazwy). Im więcej znajdujemy skamieniałości, tym bardziej nagłe wydaje się to wymieranie, chociaż nadal są ludzie, którzy preferują bardziej stopniowy model wymierania.  

W 1980 roku Walter i Louis Alvarez opublikowali pracę, w której opisali warstwę irydu na granicy K-T, sugerującą, że ten rzadki pierwiastek ułożył się warstwą nagle na całej Ziemi z powodu uderzenia asteroidy. Izotop wskazywał także na pochodzenie z asteroidy raczej niż z Ziemi, jak w wyniku masywnego wybuchu wulkanicznego.

Inne dowody olbrzymiego uderzenia obejmują deszcz maleńkich szklanych kulek ze stopionego materiału wyrzuconego w atmosferę. Jest także szokowy kwarc, iryd i nanodiamenty – geologiczny materiał, który może powstać jedynie w wyniku olbrzymiego uderzenia.

Paleontolodzy już wcześniej znajdowali skamieniałości, które wydawały się pozostałościami stworzeń, które zginęły tego właśnie dnia. DePalma znalazł jednak cały ekosystem zachowany w momencie uderzenia. O miejscu powiedział mu lokalny ranczer, a znajduje się ono w Hell Creek w Północnej Dakocie, regionie już znanym ze skamieniałości z kredy. Tam, na przykład odkryto pierwszego Tyrannosaurus Rex.

DePalma zbadał miejsce, które nazywa obecnie Tanis i zorientował się, co znalazł – warstwy osadu z skamieniałościami, bursztynem, kwarcem szokowym i innymi cechami bezpośredniego uderzenia. Ponadto na dnie małych kraterów znalazł szklane kulki o nazwie tektyty. Szklane kulki nadal spadały deszczem, kiedy tworzyły się te osady. Ponadto znalazł ryby tak dobrze zachowane, że mógł zobaczyć małe tektyty osadzone w ich skrzelach. Te ryby zginęły owego dnia.

Miejsce znajduje się w dolinie zalewowej, która w owym czasie miała duże jezioro, wylewające od czasu do czasu po burzy. Było tam więc wiele warstw osadów, które pojawiały się nagle, chwytając migawkowy obraz ekosystemu. Zazwyczaj takie warstwy osadów mogą reprezentować tysiąc lat lub więcej – ale tutaj reprezentowały jeden dzień.

Nowe znalezisko jest warstwą osadu, która nie powstała w wyniku burzy. DePalma i jego współautor sądzą, że kiedy asteroida uderzyła w Chicxulub, spowodowała tsunami, które zalało Amerykę Północną. Woda poniosła ze sobą wszystko, co zawierała i przelała się przez ląd, zabierając rośliny i inny materiał. Część wody wlała się do doliny zalewowej w Hell Creek i zostawiła tam grubą warstwę osadu ze wszystkimi martwymi lub umierającymi zwierzętami.

Osad był kluczowy, ponieważ uwięził stworzenia w miejscu i zachował je w trzech wymiarach. Odłamki od uderzenia, włącznie ze szklanymi kulkami, spadały w ten osad, pozostawiając maleńkie kratery z tektytami na dnie. Czy to nie jest wspaniałe?

To odkrycie zgadza się z modelami tego, co stało się owego dnia i z innymi dowodami w sprawie uderzenia i wymierania K-T. Dostarcza jednak również najlepszego zdjęcia migawkowego owego dnia. Już odkryto nowe gatunki uprzednio nieznane nauce. Mamy jednak również okazję zobaczenia próbki życia, o którym wiemy, że istniało w tym samym czasie. Miejsce zawiera także dowody, jakich mogą użyć naukowcy do testowania komputerowych modeli uderzenia.

Ocenia się, że to jedno miejsce da paleontologom zajęcia na pół wieku.

Te rzadkie odkrycia są nadzwyczajne. Zazwyczaj patrzymy na zapis geologiczny lub kopalny o bardzo małej rozdzielczości – każda maleńka warstwa reprezentuje tysiące lub miliony lat.  Czasami jednak wielkie wydarzenia zostają pochwycone i zachowane. Kiedy, na przykład, wybucha wulkan i kładzie grubą warstwę popiołu, może to zachować jeden dzień w zapisie geologicznym.

Nie słyszałem jednak o niczym podobnym do tego. To było jedno z największych wydarzeń w życiu Ziemi. To wydarzenie jest zapisane na całej Ziemi na różne sposoby. Ale mogą istnieć miejsca, które są w doskonałej odległości od samego znaczącego wydarzenia, by nie zostać całkowicie zniszczone, a także mieć odpowiednie warunki do zachowania tego, co się zdarzyło. DePalma najwyraźniej znalazł jedno z tych „doskonałych miejsc” rejestracji wydarzenia K-T.

Capturing The Most Deadly Day On Earth

1 kwietnia 2019

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska