|
Triasowy mięsak, czyli praprzodkowie żółwi też chorowali na nowotwory
Paulina Łopatniuk
| 2019-02-16
|
Rekonstrukcja Eunotosaurus africanus; Nobu Tamura, Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Dwieście czterdzieści milionów lat to szmat czasu. Być może pamiętacie jeszcze ze szkoły taki termin jak “trias”. To najstarszy z okresów ery mezozoicznej (pamiętacie? kreda, jura, trias?) – OK, wiem, to wcale nie brzmi przyjaźniej. Hmmm. Może więc inaczej. Nieco ponad ćwierć miliarda lat temu, po wielkim wymieraniu permskim, po tym jak wymarła lwia część wcześniejszej fauny morskiej (w tym trylobity, trylobity na pewno kojarzycie), po tym jak wyginęło wiele gatunków wczesnych kręgowców lądowych i olbrzymie bogactwo ówczesnych owadów (mówi się o tym czasie jako o jedynym w dotychczasowej historii wielkim wymieraniu owadów), zaczęły stopniowo wyłaniać się nowe grupy zwierząt i rozkwitać grupy wcześniej mniej “aktywne”. Między innymi rozwinęła się grupa, pośród której wyróżnia się przodków dzisiejszych żółwi.
Rekonstrukcja Eunotosaurus africanus; Smokeybjb, Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Dziwne to były – z naszego punku widzenia – gadziny. Pozbawione “skorup” nijak jeszcze swoich potomków i potomkiń na pierwszy rzut oka nie przypominały, bardziej zapewne kojarząc się z czymś na kształt nieco pokracznej jaszczurki. Jeszcze jakąś dekadę temu za najstarsze “prażółwie” uważano rodzaj Odontochelys (znalezisko z 2008 roku, pochodzące sprzed 220 milionów lat), z czasem obraz żółwiej ewolucji uzupełnił nieco wcześniejszy, sięgający jeszcze permu Eunotosaurus africanus.
Pozostałości “prażółwia” z rodzaju Odontochelys; pekińskie muzeum historii naturalnej; Ghedoghedo, Wikipedia; CC BY-SA 4.0
Pozbawione “skorup”, napisałam, jednak to pewne uproszczenie. Otóż były to już zwierzęta z zaczątkami pancerza. Wiecie jak wygląda pancerz żółwia? Grzbietowa jego część, karapaks, powstaje z przekształconych w kostne płyty żeber i wyrostków ościstych kręgów, plastron, czyli dolną, brzuszną część pancerza, stanowi zmodyfikowany obojczyk i żebra brzuszne. Jak się pewnie domyślacie, kluczowa jest tu ewolucyjna kolejność wykształcania się tych części, nie był to bowiem najprawdopodobniej proces jednoczasowy. U najstarszych krewnych dzisiejszych żółwi karapaksu jeszcze nie dojrzymy (choć możemy już zaobserwować nieco poszerzone żebra na przykład), można za to doszukiwać się wczesnego plastronu, tu zresztą możecie obejrzeć animację dotyczącą żółwiej ewolucji, bo też bynajmniej nie temu chcę poświęcić całą notkę (to fascynujące zagadnienie, ale jednak nie do końca moja dziedzina, stąd też ryzyko niedociągnięć i błędów, których wolałabym uniknąć). Kolejne etapy rozwoju żółwich przodków wspominam po to tylko, by dojść do Pappochelys rosinae, przedstawiciela tej pokracznej częściowo jedynie opancerzonej hałastry, który dostarczył nam tytułowego znaleziska. Prasa trąbi w końcu o żółwiu, a zwierzątko mało wszak dzisiejszego żółwia przypomina. Po co macie się dziwić.
Rekonstrukcja Pappochelys rosinae; Rainer Schoch, Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Rodzaj Pappochelys to kolejne jaszczurkowate z wyglądu stworzenie z częściowo opancerzonym (choć jeszcze nie pełnym plastronem) brzuchem i spłaszczonymi płytkowato żebrami. Starsze niż zębaty (współczesne żółwie uzębione zasadniczo nie są) Odontochelys, choć ustępujące wiekiem eunotozaurowi. I ten oto gad sprzed dwustu czterdziestu milionów lat, jak się okazuje, chorował. Wiemy, że starożytne gady chorowały. W zeszłym roku opisywałam wszak pozostałości gruźlicy u morskiego gada zaliczanego do jaszczuropłetwych starszego o kilka milionów lat od naszego żółwiego krewniaka. Wiemy też (wbrew altmedowym zapewnieniom czyniącym z nowotworów chorobę współczesną i ściśle związaną z człowiekiem), że zdarzało im się chorować na nowotwory, zarówno łagodne, jak i złośliwe, choć, siłą rzeczy, dysponujemy dość ograniczonym materiałem badawczym skupiającym się na guzach kostnych. Nic nowego zatem, a jednak wcale nie błahostka. Ten konkretny przypadek jest dużo starszy niż większość (choć nie wszystkie) dotąd obserwowanych prehistorycznych nowotworów złośliwych, jest też najstarszym przypadkiem obserwowanym u zwierzęcia zaliczanego do owodniowców (ten pojedynczy wcześniejszy przypadek opisano u płaza, płazy zaś nie wytwarzają błon płodowych), choć to już może nieco mniej istotny i na pewno mniej spektakularny rekord. I nie, powiedzmy to sobie od razu, bo to błąd w mediach powszechny. To nie rak. Raki to rzeczywiście nowotwory złośliwe (wyłącznie – jeśli zmiana jest łagodna, nie jest rakiem), ale pochodzenia nabłonkowego. Nie ma czegoś takiego, jak rak kości – jeśli rak się w kościach pojawia, to jako przerzut. A tu mamy do czynienia z nowotworem kostnym właśnie i to nowotworem kostnym, który już się na patologach pojawiał, również zresztą w kontekście historycznym, choć duuuuużo świeższym, bo osiemnastowiecznym – to jakby wczoraj w końcu w porównaniu z obecnym okazem. Jak zatem nazwiemy nowotwór złośliwy rozwijający się w kościach? Różnie, bo też i jest takich guzów więcej, zazwyczaj jednak będzie to – pomińmy nowotwory hematologiczne, czyli np. szpiczaka mnogiego – jakaś odmiana mięsaka (tak – z grubsza i w pewnym uproszczeniu – nazywamy nowotwory złośliwe rozwijające się z różnych odmian tkanki łącznej, poza krwią). Najprawdopodobniej kostniakomięsak zwany też mięsakiem kościopochodnym, osteosarcoma.
Osteosarcoma nie jest oczywiście zmianą spotykaną wyłącznie historycznie. To najczęstszy nowotwór złośliwy wywodzący się bezpośrednio z tkanki kostnej. Nie ogranicza się wcale do H. sapiens, ale to dla was nie nowina – guz co jakiś czas pojawia się pośród codziennych fotografii na fanpejdżu patologów i niekiedy są to zdjęcia innych dotkniętych nim kręgowców – parę tygodni temu na przykład gościł tam psi kostniakomięsak, w literaturze zaś bez większych trudności można wyszukać przykłady tej odmiany mięsaka notowanej nie tylko u ssaków, ale też u ptaków, gadów czy ryb, a podręczniki weterynaryjne wspominają także o płazich przypadkach.
U ludzi mięsaki kościopochodne szczególnie chętnie występują w młodości – mówi się przede wszystkim o grupie wiekowej 10-25 lat, u młodszych dzieci prym wiodą inne nowotwory, ryzyko zaś ponownie zaczyna rosnąć po czterdziestce (grubo po czterdziestce zresztą – mówi się o przełomie szóstej i siódmej dekady życia jako o kolejnym szczycie popularności), tu już często wiążąc się z pewnymi czynnikami ryzyka, m.in. z opisaną już w dziewiętnastym wieku chorobą Pageta,
z dysplazją włóknistą kości czy innymi schorzeniami, z ekspozycją na promieniowanie lub pewne związki chemiczne, z ciałami obcymi (literatura wspomina niekiedy o możliwości rozwoju guza w miejscu implantów ortopedycznych) wreszcie. Zasadniczo jednak większość przypadków tego akurat nowotworu nie wymaga szczególnych chorób czy wcześniejszych zmian i okoliczności mimo iż znamy pewne czynniki genetyczne mogące sprzyjać jego powstawaniu. Najczęściej kostniakomięsak w swej typowej postaci u ludzi młodych zajmuje okolice przynasadowe kości długich (zwłaszcza kości udowej i piszczelowej w okolicy kolana), w mniejszym stopniu i raczej u starszych atakując kości płaskie (te w obrębie czaszki, łopatkę, miednicę). Rośnie sobie, zaczynając zazwyczaj od środka, od okolicy kanału szpikowego, stopniowo naciekając i niszcząc warstwę korową kości, unosząc i przerywając okostną (co manifestuje się charakterystycznym radiologicznie obrazem tzw. trójkąta Codmana) i w końcu zajmując okoliczne tkanki miękkie i przerzutując. Przyjmuje różne postacie zależnie od stopnia w jakim komórki guza produkują poszczególne składowe tkanki kostnej i chrzęstnej, jedną z najbardziej znanych i kojarzonych – bo też i efektownych wizualnie – form będą jednak guzy wytwarzające nawarstwiające się skupiska kostnych igieł (możecie się też w opisach zetknąć ze “spikulami”). Rzecz już na pierwszy rzut oka wydaje się bolesna i jest to intuicja słuszna. Za podstawowy objaw kostniakomięsaka uchodzą – nie w tej tylko bynajmniej postaci – stopniowo narastające dolegliwości bólowe, silniejsze podobno w nocy, oraz towarzyszące zmianie obrzęki zajętej okolicy.
Nie ma powodów, by podejrzewać, że dolegliwości bólowe będą znacząco mniejsze u innych niż człowiek kręgowców, w końcu nawet u ryb czucie bólu jest przyzwoicie udokumentowane, stąd wypada zapewne współczuć wspomnianemu prehistorycznemu żółwiemu krewniakowi. Kostniakomięsak zaatakował w jego przypadku – dość tradycyjnie, po ludzkich i psich guzach wnioskując – kość udową. Igiełkowaty wzrost (choć mniej ewidentny niż na fotografiach wyżej, czas nie był dla naszego guza aż tak łaskawy) i typowy, idący od kanału sposób zajęcia kości ułatwił ekipie badawczej diagnozę, zmniejszając ewentualne wątpliwości. W przypadku guzów kości – nawet tych zupełnie współczesnych – ocena radiologiczna to integralna część rozpoznania – preparaty w ogóle nie powinny na patologię trafiać bez kompletu danych (w tym zdjęć) radiologicznych. Niby drobiazg, jednak znalezisko ciekawe. Pamiętajcie – gdy ktoś zacznie wam opowiadać, jak to nowotwory złośliwe to wytwór współczesnej cywilizacji, nie musicie się ograniczać do odparowania jej czy jemu przypadkami sprzed tysiącleci, macie pod ręką też takie sprzed setek milionów lat.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura:
Triassic Cancer—Osteosarcoma in a 240-Million-Year-Old Stem-Turtle. Y Haridy, F Witzmann, P Asbach, RR Schoch, N Fröbisch, BM Rothschild; JAMA Oncology 2019; published online February 7, 2019 Transitional fossils and the origin of turtles. TR Lyson, GS Bever, B-AS Bhullar, WG Joyce, JA Gauthier; Biology Letters 2010;6(6):830-3 Evolutionary Origin of the Turtle Shell. TR Lyson, GS Bever, TM Scheyer, AY Hsiang, JA Gauthier; Current Biology 2013;23:1113-19 Fossorial Origin of the Turtle Shell. TR Lyson, BS Rubidge, TM Scheyer, K de Queiroz, ER Schachner, RM Smith, J Botha-Brink, GS Bever; Current Biology 2016;26(14):1887-94 Osteology of the Middle Triassic stem-turtle Pappochelys rosinae and the early evolution of the turtle skeleton. RR Schoch, H-D Sues; Journal of Systematic Palaeontology 2018;16(11):927-965 Kostniakomięsak u psów. R Sapierzyński; Życie Weterynaryjne 2017;92(8):562-71
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1476 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre? |
|
Ridley |
|
2022-03-03 |
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin |
|
i Priyen Pillay |
|
2022-03-01 |
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści? |
|
Boudry |
|
2022-02-21 |
O figach i osach |
|
Júnior |
|
2022-02-18 |
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce |
|
Coyne |
|
2022-02-14 |
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji |
|
Gakpo |
|
2022-02-08 |
Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny |
|
Coyne |
|
2022-02-07 |
Biotechnologia podnosi plony wysokobiałkowego afrykańskiego pochrzynu |
|
Wetaya |
|
2022-02-04 |
Spadanie w przepaść |
|
Turski |
|
2022-01-27 |
Czy koniki morskie coś nam mówią o LGBT? Błąd naturalistyczny popełniony przez Sussex Wildlife Trust |
|
Coyne |
|
2022-01-25 |
Ojczyznę wolną (od GMO) zachowują pany |
|
Koraszewski |
|
2022-01-22 |
Namawianie roślin, żeby podjęły ryzyko |
|
Karavolias |
|
2022-01-20 |
Czy uczenie się metodą prób i błędów jest „nauką”? |
|
Coyne |
|
2022-01-14 |
Czy gaz i energia jądrowa są “zielone” |
|
Novella |
|
2022-01-12 |
Ptasia grypa w czasach ludzkiej zarazy |
|
Collins |
|
2022-01-11 |
Rasa jest kontinuum. Płeć jest cholernie binarna |
|
Dawkins |
|
2022-01-10 |
Komiczne krzyki o klimatycznej Apokalipsie –— 50 lat nieuzasadnionego siania paniki |
|
Lomborg |
|
2022-01-06 |
Gnidy, o których PIS ci nie powie |
|
Koraszewski |
|
2022-01-05 |
Niebezpieczeństwo upolitycznienia nauki |
|
Krylov |
|
2022-01-01 |
Specjalne przesłanie do muzułmanów na całym świecie |
|
Pandavar |
|
2021-12-28 |
Nowe badania pokazują, że kraje rozwijające się płacą wysoką cenę za ograniczanie upraw roślin GMO |
|
Maina |
|
2021-12-25 |
Jajo, które wywołało sensację |
|
Koraszewski |
|
2021-12-24 |
Pięć powodów zakończenia debaty o GMO |
|
Evanea |
|
2021-12-16 |
Richard Dawkins pisze do “przyjaciół nauki i rozumu” w Nowej Zelandii |
|
Coyne |
|
2021-12-14 |
Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem |
|
Agaba |
|
2021-12-13 |
Nigeria wzywa Afrykę, by szła w jej ślady w sprawie GM wspięgi wężowatej |
|
Opoku Gakpo |
|
2021-12-09 |
Małe nietoperze idą do przedszkola |
|
Koraszewski |
|
2021-12-06 |
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji |
|
Agaba |
|
2021-12-02 |
Uprawy GMO zredukowały zatrucia farmerów pestycydami |
|
Maina |
|
2021-11-27 |
Czy genetyka może pomóc wyeliminować nierówność? |
|
Coyne |
|
2021-11-26 |
Matematyka i prawdziwa historia katastrofy klimatycznej |
|
Lomborg |
|
2021-11-24 |
Nigeria daje zielone światło kukurydzy GMO |
|
Conrow |
|
2021-11-22 |
Ugandyjscy studenci nalegają na powszechne stosowanie biotechnologii i uchwalenie prawa o biobezpieczeństwie |
|
Agaba |
|
2021-11-17 |
Organiczny eksperyment Sri Lanki |
|
Novella |
|
2021-11-16 |
Ruanda skwapliwie przyjmuje biotechnologię poprzez ekspansję OFAB |
|
Meeme |
|
2021-11-12 |
Sprzeciw wobec anulowania Huxleya |
|
Coyne |
|
2021-11-05 |
Farmerka z Kenii zbiera obfity plon z bawełny GM |
|
Meeme |
|
2021-11-04 |
Czarni uczeni i nauka o rasizmie |
|
Koraszewski |
|
2021-11-03 |
Kłusownictwo narzuca na słonie dobór w kierunku ewolucji słoni bez ciosów |
|
Coyne |
|
2021-11-01 |
Marnujemy naszą wielką szansę na edytowanie genów |
|
Ridely |
|
2021-10-29 |
“Czarne tygrysy” w małym indyjskim rezerwacie sugerują losowy dryf genetyczny |
|
Coyne |
|
2021-10-26 |
Wytwarzanie białek w roślinach przez rolnictwo molekularne |
|
Novella |
|
2021-10-20 |
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha? |
|
Barnett |
|
2021-10-13 |
Nigeryjscy farmerzy nie mogą się doczekać wystarczających ilości GM nasion wspięgi wężowatej |
|
Gakpo |
|
2021-10-12 |
Dobór płciowy versus dobór naturalny: na przykładzie chrząszczy |
|
Coyne |
|
2021-10-08 |
Edytowanie genów kluczem do ulepszenia podstawowych upraw w Afryce |
|
Abugu |
|
2021-10-01 |
Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów |
|
Conrow |
|
2021-09-23 |
O Jezu, wskrzeszają mamuta! |
|
Koraszewski |
|
2021-09-17 |
Wszystkie antyizraelskie wiadomości zasługują na publikację |
|
Bard |
|
2021-09-04 |
Tożsamość etniczna i rasa |
|
Coyne |
|
2021-08-30 |
Środowiskowcy mylili się – nie stoimy przed apokalipsą owadów |
|
Ridley |
|
2021-08-13 |
Czy znaleziono najstarszy dowód na istnienie zwierzęcia? Nowa gąbko-podobna skamieniałość liczy 890 milionów lat |
|
Coyne |
|
2021-08-11 |
Psy rozumieją ludzi |
|
Novella |
|
2021-08-06 |
Nowy start nauki o życiu w epoce genu |
|
Ridley |
|
2021-08-05 |
Użycie ognia przez homininy: przykład szybkiej ewolucji kulturowej? |
|
Coyne |
|
2021-08-04 |
Historia pandemii jest historią zaprzeczania |
|
Jackoby |
|
2021-07-27 |
Nieuchwytny neuron babci |
|
Novella |
|
2021-07-22 |
Cierpienie i pytanie, czy przestaniemy jeść mięso |
|
Koraszewski |
|
2021-07-14 |
Czy nadchodzi hydroponika? |
|
Novella |
|
2021-07-13 |
Raport Unii Europejskiej o glifosacie |
|
Novella |
|
2021-07-10 |
Dlaczego ideologii nie należy mieszać z nauką |
|
Coyne |
|
2021-06-30 |
Nagonka na Izrael grasuje w stowarzyszeniach nauk ścisłych, medycyny i edukacji |
|
Chesler |
|
2021-06-24 |
Szczęśliwi pracoholicy |
|
Witkowski |
|
2021-06-03 |
Propaganda w wykonaniu nauczycieli akademickich |
|
Chesler |
|
2021-06-02 |
Ewolucja wielokomórkowości |
|
Novella |
|
2021-05-07 |
Polityczna polaryzacja jest przesadzona |
|
Novella |
|
2021-05-04 |
Wrotki były kiedyś sztandarową grupą istot bez seksu, a teraz sądzi się, że ukradkiem odstawiają szybkie numerki |
|
Coyne |
|
2021-04-22 |
Błędna historia antykolonializmu |
|
Tupy |
|
2021-04-21 |
Mayflower wyrusza w podróż raz jeszcze |
|
Koraszewski |
|
2021-04-19 |
Genetyczny przełącznik CRISPR |
|
Novella |
|
2021-04-16 |
Wielkie zdarzenie oksydacyjne |
|
Novela |
|
2021-04-09 |
Kiedy panika klimatyczna zlewa się z kulturą anulowania |
|
Lomborg |
|
2021-04-06 |
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy? |
|
Albert Cheng i Ian Kingsbury |
|
2021-04-05 |
Nieoczekiwana historia i cudowny sukces szczepionek |
|
Ridley |
|
2021-03-31 |
Innowacja jest geograficznie zlokalizowanym i chwilowym zjawiskiem |
|
Ridley |
|
2021-03-29 |
Czy gąbki są najbliższymi krewnymi pozostałych zwierząt? |
|
Coyne |
|
2021-03-26 |
Kilka lekcji z rosyjskiej rewolucji. Jak kuszący radykalny nihilizm prowadzi do ekstremizmu |
|
Geifman |
|
2021-03-22 |
Wracamy do raju? |
|
Łukaszewski |
|
2021-03-18 |
Ślimakowi morskiemu odrasta tułów z odciętej głowy, czyli “autotomia z kleptoplastią” |
|
Coyne |
|
2021-03-15 |
Ewolucyjne korzyści udawania ofiary |
|
Clark |
|
2021-03-11 |
Ludzie i wymieranie megafauny |
|
Novella |
|
2021-03-10 |
Banany edytowane przez CRISPR |
|
Novella |
|
2021-03-02 |
Nikczemne grzyby naśladują kwiaty trawy, by ułatwić własne rozmnażanie się |
|
Coyne |
|
2021-02-26 |
Co zabiło megafaunę Ameryki Północnej? |
|
Novella |
|
2021-02-25 |
Stresy i nowe szczepy wirusa |
|
Ridley |
|
2021-02-12 |
EWOLUCJA wirusa Covid-19 |
|
Coyne |
|
2021-02-10 |
Czy „toksyczna kobiecość” jest główną przyczyną bojów o społeczną sprawiedliwość? |
|
Coyne |
|
2021-02-08 |
Najmniejszy gad (i owodniowiec) świata: BARDZO mały kameleon |
|
Coyne |
|
2021-02-05 |
Dlaczego kocimiętka i matatabi doprowadzają koty do szaleństwa? Grupa badaczy mówi, że te rośliny mogą chronić je przed komarami |
|
Coyne |
|
2021-02-02 |
Bądźcie sceptyczni wobec wideo pokazujących “skutki uboczne” szczepionki |
|
Novella |
|
2021-01-28 |
Szaleństwo odnawialnej energii |
|
Ridley |
|
2021-01-23 |
Głębia ludzkiej historii |
|
Novella |
|
2021-01-19 |
Dlaczego szczepionki mRNA mogą zrewolucjonizować medycynę? |
|
Ridley |
|
2021-01-02 |
Szczepionka mRNA na koronawirusa: świadectwo ludzkiej pomysłowości i mocy nauki |
|
Coyne |
|
2021-01-01 |
Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu |
|
Arora |
|
2020-12-31 |
Centrala muszek owocowych: Bloomington Drosophila Stock Center |
|
Coyne |
|
2020-12-29 |
Pierwszy raport o używaniu narzędzi przez pszczoły: rodzimy gatunek używa grudek łajna, by odeprzeć drapieżne szerszenie |
|
Coyne |
|
2020-12-23 |
Nie – żadne chi nie istnieje |
|
Novella |
|
2020-12-21 |
Moc nauki dostarczyła najlepszej możliwej wiadomości w tym koszmarnym roku |
|
Ridley |
|
2020-12-18 |
Szczątkowa cecha ptaków, która mogła być funkcjonalna u przodków: zdalne wyczuwanie drgań dziobem (nadal czynne u kiwi) |
|
Coyne |
|
2020-12-16 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |