|
Triasowy mięsak, czyli praprzodkowie żółwi też chorowali na nowotwory
Paulina Łopatniuk
| 2019-02-16
|
Rekonstrukcja Eunotosaurus africanus; Nobu Tamura, Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Dwieście czterdzieści milionów lat to szmat czasu. Być może pamiętacie jeszcze ze szkoły taki termin jak “trias”. To najstarszy z okresów ery mezozoicznej (pamiętacie? kreda, jura, trias?) – OK, wiem, to wcale nie brzmi przyjaźniej. Hmmm. Może więc inaczej. Nieco ponad ćwierć miliarda lat temu, po wielkim wymieraniu permskim, po tym jak wymarła lwia część wcześniejszej fauny morskiej (w tym trylobity, trylobity na pewno kojarzycie), po tym jak wyginęło wiele gatunków wczesnych kręgowców lądowych i olbrzymie bogactwo ówczesnych owadów (mówi się o tym czasie jako o jedynym w dotychczasowej historii wielkim wymieraniu owadów), zaczęły stopniowo wyłaniać się nowe grupy zwierząt i rozkwitać grupy wcześniej mniej “aktywne”. Między innymi rozwinęła się grupa, pośród której wyróżnia się przodków dzisiejszych żółwi.
Rekonstrukcja Eunotosaurus africanus; Smokeybjb, Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Dziwne to były – z naszego punku widzenia – gadziny. Pozbawione “skorup” nijak jeszcze swoich potomków i potomkiń na pierwszy rzut oka nie przypominały, bardziej zapewne kojarząc się z czymś na kształt nieco pokracznej jaszczurki. Jeszcze jakąś dekadę temu za najstarsze “prażółwie” uważano rodzaj Odontochelys (znalezisko z 2008 roku, pochodzące sprzed 220 milionów lat), z czasem obraz żółwiej ewolucji uzupełnił nieco wcześniejszy, sięgający jeszcze permu Eunotosaurus africanus.
Pozostałości “prażółwia” z rodzaju Odontochelys; pekińskie muzeum historii naturalnej; Ghedoghedo, Wikipedia; CC BY-SA 4.0
Pozbawione “skorup”, napisałam, jednak to pewne uproszczenie. Otóż były to już zwierzęta z zaczątkami pancerza. Wiecie jak wygląda pancerz żółwia? Grzbietowa jego część, karapaks, powstaje z przekształconych w kostne płyty żeber i wyrostków ościstych kręgów, plastron, czyli dolną, brzuszną część pancerza, stanowi zmodyfikowany obojczyk i żebra brzuszne. Jak się pewnie domyślacie, kluczowa jest tu ewolucyjna kolejność wykształcania się tych części, nie był to bowiem najprawdopodobniej proces jednoczasowy. U najstarszych krewnych dzisiejszych żółwi karapaksu jeszcze nie dojrzymy (choć możemy już zaobserwować nieco poszerzone żebra na przykład), można za to doszukiwać się wczesnego plastronu, tu zresztą możecie obejrzeć animację dotyczącą żółwiej ewolucji, bo też bynajmniej nie temu chcę poświęcić całą notkę (to fascynujące zagadnienie, ale jednak nie do końca moja dziedzina, stąd też ryzyko niedociągnięć i błędów, których wolałabym uniknąć). Kolejne etapy rozwoju żółwich przodków wspominam po to tylko, by dojść do Pappochelys rosinae, przedstawiciela tej pokracznej częściowo jedynie opancerzonej hałastry, który dostarczył nam tytułowego znaleziska. Prasa trąbi w końcu o żółwiu, a zwierzątko mało wszak dzisiejszego żółwia przypomina. Po co macie się dziwić.
Rekonstrukcja Pappochelys rosinae; Rainer Schoch, Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Rodzaj Pappochelys to kolejne jaszczurkowate z wyglądu stworzenie z częściowo opancerzonym (choć jeszcze nie pełnym plastronem) brzuchem i spłaszczonymi płytkowato żebrami. Starsze niż zębaty (współczesne żółwie uzębione zasadniczo nie są) Odontochelys, choć ustępujące wiekiem eunotozaurowi. I ten oto gad sprzed dwustu czterdziestu milionów lat, jak się okazuje, chorował. Wiemy, że starożytne gady chorowały. W zeszłym roku opisywałam wszak pozostałości gruźlicy u morskiego gada zaliczanego do jaszczuropłetwych starszego o kilka milionów lat od naszego żółwiego krewniaka. Wiemy też (wbrew altmedowym zapewnieniom czyniącym z nowotworów chorobę współczesną i ściśle związaną z człowiekiem), że zdarzało im się chorować na nowotwory, zarówno łagodne, jak i złośliwe, choć, siłą rzeczy, dysponujemy dość ograniczonym materiałem badawczym skupiającym się na guzach kostnych. Nic nowego zatem, a jednak wcale nie błahostka. Ten konkretny przypadek jest dużo starszy niż większość (choć nie wszystkie) dotąd obserwowanych prehistorycznych nowotworów złośliwych, jest też najstarszym przypadkiem obserwowanym u zwierzęcia zaliczanego do owodniowców (ten pojedynczy wcześniejszy przypadek opisano u płaza, płazy zaś nie wytwarzają błon płodowych), choć to już może nieco mniej istotny i na pewno mniej spektakularny rekord. I nie, powiedzmy to sobie od razu, bo to błąd w mediach powszechny. To nie rak. Raki to rzeczywiście nowotwory złośliwe (wyłącznie – jeśli zmiana jest łagodna, nie jest rakiem), ale pochodzenia nabłonkowego. Nie ma czegoś takiego, jak rak kości – jeśli rak się w kościach pojawia, to jako przerzut. A tu mamy do czynienia z nowotworem kostnym właśnie i to nowotworem kostnym, który już się na patologach pojawiał, również zresztą w kontekście historycznym, choć duuuuużo świeższym, bo osiemnastowiecznym – to jakby wczoraj w końcu w porównaniu z obecnym okazem. Jak zatem nazwiemy nowotwór złośliwy rozwijający się w kościach? Różnie, bo też i jest takich guzów więcej, zazwyczaj jednak będzie to – pomińmy nowotwory hematologiczne, czyli np. szpiczaka mnogiego – jakaś odmiana mięsaka (tak – z grubsza i w pewnym uproszczeniu – nazywamy nowotwory złośliwe rozwijające się z różnych odmian tkanki łącznej, poza krwią). Najprawdopodobniej kostniakomięsak zwany też mięsakiem kościopochodnym, osteosarcoma.
Osteosarcoma nie jest oczywiście zmianą spotykaną wyłącznie historycznie. To najczęstszy nowotwór złośliwy wywodzący się bezpośrednio z tkanki kostnej. Nie ogranicza się wcale do H. sapiens, ale to dla was nie nowina – guz co jakiś czas pojawia się pośród codziennych fotografii na fanpejdżu patologów i niekiedy są to zdjęcia innych dotkniętych nim kręgowców – parę tygodni temu na przykład gościł tam psi kostniakomięsak, w literaturze zaś bez większych trudności można wyszukać przykłady tej odmiany mięsaka notowanej nie tylko u ssaków, ale też u ptaków, gadów czy ryb, a podręczniki weterynaryjne wspominają także o płazich przypadkach.
U ludzi mięsaki kościopochodne szczególnie chętnie występują w młodości – mówi się przede wszystkim o grupie wiekowej 10-25 lat, u młodszych dzieci prym wiodą inne nowotwory, ryzyko zaś ponownie zaczyna rosnąć po czterdziestce (grubo po czterdziestce zresztą – mówi się o przełomie szóstej i siódmej dekady życia jako o kolejnym szczycie popularności), tu już często wiążąc się z pewnymi czynnikami ryzyka, m.in. z opisaną już w dziewiętnastym wieku chorobą Pageta,
z dysplazją włóknistą kości czy innymi schorzeniami, z ekspozycją na promieniowanie lub pewne związki chemiczne, z ciałami obcymi (literatura wspomina niekiedy o możliwości rozwoju guza w miejscu implantów ortopedycznych) wreszcie. Zasadniczo jednak większość przypadków tego akurat nowotworu nie wymaga szczególnych chorób czy wcześniejszych zmian i okoliczności mimo iż znamy pewne czynniki genetyczne mogące sprzyjać jego powstawaniu. Najczęściej kostniakomięsak w swej typowej postaci u ludzi młodych zajmuje okolice przynasadowe kości długich (zwłaszcza kości udowej i piszczelowej w okolicy kolana), w mniejszym stopniu i raczej u starszych atakując kości płaskie (te w obrębie czaszki, łopatkę, miednicę). Rośnie sobie, zaczynając zazwyczaj od środka, od okolicy kanału szpikowego, stopniowo naciekając i niszcząc warstwę korową kości, unosząc i przerywając okostną (co manifestuje się charakterystycznym radiologicznie obrazem tzw. trójkąta Codmana) i w końcu zajmując okoliczne tkanki miękkie i przerzutując. Przyjmuje różne postacie zależnie od stopnia w jakim komórki guza produkują poszczególne składowe tkanki kostnej i chrzęstnej, jedną z najbardziej znanych i kojarzonych – bo też i efektownych wizualnie – form będą jednak guzy wytwarzające nawarstwiające się skupiska kostnych igieł (możecie się też w opisach zetknąć ze “spikulami”). Rzecz już na pierwszy rzut oka wydaje się bolesna i jest to intuicja słuszna. Za podstawowy objaw kostniakomięsaka uchodzą – nie w tej tylko bynajmniej postaci – stopniowo narastające dolegliwości bólowe, silniejsze podobno w nocy, oraz towarzyszące zmianie obrzęki zajętej okolicy.
Nie ma powodów, by podejrzewać, że dolegliwości bólowe będą znacząco mniejsze u innych niż człowiek kręgowców, w końcu nawet u ryb czucie bólu jest przyzwoicie udokumentowane, stąd wypada zapewne współczuć wspomnianemu prehistorycznemu żółwiemu krewniakowi. Kostniakomięsak zaatakował w jego przypadku – dość tradycyjnie, po ludzkich i psich guzach wnioskując – kość udową. Igiełkowaty wzrost (choć mniej ewidentny niż na fotografiach wyżej, czas nie był dla naszego guza aż tak łaskawy) i typowy, idący od kanału sposób zajęcia kości ułatwił ekipie badawczej diagnozę, zmniejszając ewentualne wątpliwości. W przypadku guzów kości – nawet tych zupełnie współczesnych – ocena radiologiczna to integralna część rozpoznania – preparaty w ogóle nie powinny na patologię trafiać bez kompletu danych (w tym zdjęć) radiologicznych. Niby drobiazg, jednak znalezisko ciekawe. Pamiętajcie – gdy ktoś zacznie wam opowiadać, jak to nowotwory złośliwe to wytwór współczesnej cywilizacji, nie musicie się ograniczać do odparowania jej czy jemu przypadkami sprzed tysiącleci, macie pod ręką też takie sprzed setek milionów lat.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura:
Triassic Cancer—Osteosarcoma in a 240-Million-Year-Old Stem-Turtle. Y Haridy, F Witzmann, P Asbach, RR Schoch, N Fröbisch, BM Rothschild; JAMA Oncology 2019; published online February 7, 2019 Transitional fossils and the origin of turtles. TR Lyson, GS Bever, B-AS Bhullar, WG Joyce, JA Gauthier; Biology Letters 2010;6(6):830-3 Evolutionary Origin of the Turtle Shell. TR Lyson, GS Bever, TM Scheyer, AY Hsiang, JA Gauthier; Current Biology 2013;23:1113-19 Fossorial Origin of the Turtle Shell. TR Lyson, BS Rubidge, TM Scheyer, K de Queiroz, ER Schachner, RM Smith, J Botha-Brink, GS Bever; Current Biology 2016;26(14):1887-94 Osteology of the Middle Triassic stem-turtle Pappochelys rosinae and the early evolution of the turtle skeleton. RR Schoch, H-D Sues; Journal of Systematic Palaeontology 2018;16(11):927-965 Kostniakomięsak u psów. R Sapierzyński; Życie Weterynaryjne 2017;92(8):562-71
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1474 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Bąkojady czyszczą nosorożce |
|
Coyne |
|
2023-01-18 |
Mózg używa geometrii hiperbolicznej |
|
Novella |
|
2023-01-16 |
O wspaniały nowy świecie |
|
Tonhasca Júnior |
|
2023-01-12 |
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej |
|
Jacoby |
|
2023-01-09 |
Po co badać przestrzeń kosmiczną? |
|
Jacoby |
|
2023-01-04 |
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park |
|
Coyne |
|
2023-01-03 |
Świetny artykuł o epigenetyce |
|
Coyne |
|
2022-12-30 |
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-12-28 |
Rzecz o splątaniu nauki i wiary |
|
Koraszewski |
|
2022-12-26 |
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA |
|
Coyne |
|
2022-12-19 |
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie |
|
Landes |
|
2022-12-16 |
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-12-14 |
Ewolucja nie idzie prostą drogą |
|
Novella |
|
2022-12-08 |
Geny i języki |
|
Novella |
|
2022-11-26 |
Uporczywa obecność religijnego mitu |
|
Winegard |
|
2022-11-24 |
Znaleziono skrytkę posągów z brązu |
|
Novella |
|
2022-11-23 |
W oparach zrównoważonej ignorancji |
|
Koraszewski |
|
2022-11-21 |
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne |
|
Maina |
|
2022-11-17 |
List otwarty do wszystkich oszołomów |
|
Novella |
|
2022-11-03 |
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-27 |
Czy mizoandria może być zakaźna? |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-24 |
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi |
|
Coyne |
|
2022-10-22 |
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-21 |
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach |
|
Mansour |
|
2022-10-19 |
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu |
|
Maina |
|
2022-10-18 |
Pangenom jedwabnika morwowego |
|
Novella |
|
2022-10-14 |
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii? |
|
Coyne |
|
2022-10-13 |
Nieokrzesani goście |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-11 |
Niezrozumienie równości |
|
Winegard |
|
2022-10-07 |
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami |
|
Lomborg |
|
2022-10-06 |
Gorzko-słodki, uzależniający lek |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-30 |
Przeciwko autentyczności |
|
Winegard |
|
2022-09-27 |
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury) |
|
Coyne |
|
2022-09-22 |
Mózgi neandertalczyków |
|
Novella |
|
2022-09-20 |
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-15 |
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię |
|
Coyne |
|
2022-09-14 |
Upadek czasopisma “Nature” |
|
Winegard |
|
2022-09-08 |
Instynkt macierzyński i “New York Times” |
|
Coyne |
|
2022-09-07 |
Ćmy ze złym public relations |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-05 |
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju |
|
Gakpo |
|
2022-09-02 |
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń |
|
Coyne |
|
2022-09-01 |
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy |
|
Júnior |
|
2022-08-29 |
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego? |
|
Coyne |
|
2022-08-26 |
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii |
|
Maina |
|
2022-08-25 |
Niekochane, ale czasem pożyteczne |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-08-23 |
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka |
|
Coyne |
|
2022-08-19 |
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość |
|
Coyne |
|
2022-08-16 |
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem |
|
Bhogal |
|
2022-08-10 |
Kot Mehitabel pisze w “Science” |
|
Coyne |
|
2022-08-09 |
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow |
|
i Anna Kryłow |
|
2022-08-06 |
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej |
|
Coyne |
|
2022-08-05 |
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm |
|
|
|
2022-08-03 |
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy? |
|
Coyne |
|
2022-08-02 |
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność |
|
Karavolias |
|
2022-08-01 |
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii |
|
i Nkechi Isaak |
|
2022-07-30 |
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia? |
|
Coyne |
|
2022-07-28 |
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem |
|
Coyne |
|
2022-07-25 |
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów |
|
|
|
2022-07-18 |
Carl Sagan i wolność wątpienia |
|
Jacoby |
|
2022-07-18 |
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego |
|
Coyne |
|
2022-07-16 |
Dieta mieszana misiów i innych |
|
Júnior |
|
2022-07-14 |
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie |
|
Coyne |
|
2022-07-11 |
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników |
|
|
|
2022-07-08 |
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera |
|
Novella |
|
2022-07-07 |
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi |
|
Coyne |
|
2022-07-06 |
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową” |
|
Coyne |
|
2022-07-05 |
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała |
|
Coyne |
|
2022-07-04 |
Niech Moc będzie z pszczołą |
|
Júnior |
|
2022-06-28 |
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem |
|
Lomborg |
|
2022-06-25 |
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy |
|
Novella |
|
2022-06-22 |
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę |
|
Maina |
|
2022-06-15 |
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin |
|
Júnior |
|
2022-06-11 |
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych |
|
Muhumuza |
|
2022-06-09 |
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej |
|
Koraszewski |
|
2022-06-06 |
Jak nasze wspomnienia są powiązane |
|
Novella |
|
2022-06-04 |
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów |
|
Novella |
|
2022-06-02 |
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów” |
|
Júnior |
|
2022-05-31 |
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych |
|
|
|
2022-05-28 |
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata” |
|
Gakpo |
|
2022-05-26 |
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica? |
|
Karavolias |
|
2022-05-23 |
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem |
|
Júnior |
|
2022-05-20 |
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna |
|
Coyne |
|
2022-05-18 |
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne |
|
Coyne |
|
2022-05-16 |
Trutnie i inni fruwający panowie |
|
Junior |
|
2022-05-13 |
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później |
|
Winegard |
|
2022-05-10 |
Życie kwitnące po śmierci |
|
Junior |
|
2022-05-05 |
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów |
|
|
|
2022-04-30 |
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii |
|
Conrow |
|
2022-04-28 |
Słowa w wosku zapisane |
|
Tonhasca Junior |
|
2022-04-26 |
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań |
|
Koraszewski |
|
2022-04-25 |
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście |
|
Karavolias |
|
2022-04-20 |
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie |
|
Baffour-Awuah |
|
2022-04-16 |
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa |
|
Paranjape |
|
2022-04-11 |
Metamorfozy |
|
Júnior |
|
2022-04-09 |
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać |
|
Ongu |
|
2022-04-07 |
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO |
|
Conrow |
|
2022-04-07 |
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem |
|
Ridley |
|
2022-04-02 |
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze |
|
Ridley |
|
2022-03-22 |
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre? |
|
Ridley |
|
2022-03-03 |
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin |
|
i Priyen Pillay |
|
2022-03-01 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |