Wieszak jest symbolem w Polsce dużo mniej oczywistym, niźli w Stanach Zjednoczonych. Podobno w Polsce na myśl o nielegalnej niebezpiecznej aborcji przed oczyma stają raczej szydełka czy druty do robótek (tak, takie do “robienia na drutach”) – trudno mi rzecz zweryfikować, u nas zresztą historia legalizacji aborcji toczyła się nieco inaczej niż w USA, ale i w Polsce w końcu wieszaki wyszły na ulice.

Oczywiście, i w Stanach, i w innych krajach z utrudnionym dostępem do aborcji wieszaki nigdy nie były jedynym przyrządem, który zdesperowanym kobietom pomagał przerwać ciążę, której nie mogły zakończyć legalnie, choć to one przetrwały w wyobraźni i pamięci społeczeństwa.

Kiedy wspomniałam w domu o potrzebie przypomnienia szerszej publiczności co ma wieszak wspólnego z aborcją, usłyszałam, że super, tyle że to robota dla historyków raczej. Nic bardziej mylnego. Szybki rzut oka do baz artykułów medycznych, et voilà!

Rok 2009. Kobieta, lat 24, 21 tydzień ciąży. Przyjęta do szpitala po (nieudanej) próbie przerwania ciąży przy pomocy wieszaka właśnie. Cechy infekcji, rana w dnie macicy, litr krwi w jamie brzusznej. Mimo podania antybiotyków u pacjentki rozwinęła się sepsa i zapalenie błon płodowych z następującym obumarciem ciąży. Niezbędne okazało się usunięcie macicy z przydatkami. Wyjątkowy przypadek? (Mówimy w końcu o Stanach Zjednoczonych, nie o wiosce w Ghanie.) Ależ skąd.

Cofnijmy się o parę lat. 1993. Szesnastolatka w mniej więcej dwumiesięcznej ciąży, której nie było stać na zabieg w przyzwoitych warunkach. Znów wieszak. Następnego dnia trafiła na oddział z cechami narastającej infekcji i wyciekiem ropnym z pochwy. Na szczęście antybiotyki pomogły uniknąć trwałych konsekwencji. To może jednak raczej historia, skoro sięgamy wstecz? Gdzieżby. Rok 2015. Tennessee. Stan, w którym przepisy czynią przerwanie ciąży relatywnie trudnym. Anna Yocca (lat 31) użyła wieszaka, próbując przerwać ciążę. Przewieziona do szpitala z powodu coraz intensywniejszego krwawienia przeżyła, owszem, nastąpił też przedwczesny poród, a Annę oskarżono o próbę morderstwa.

Jeśli myślicie, że to dramatycznie przypadki, cóż, dużo drastyczniejsze wciąż mają miejsce w wielu miejscach na świecie, na dużo drastyczniejsze można było się natknąć w USA przed słynną legalizującą aborcję (choć dopuszczającą – narastające w ostatnich latach – rozmaite wewnątrzstanowe ograniczenia w jej dostępności) sprawą Roe versus Wade, przed rokiem 1973. W samym tylko 1972 zanotowano 39 zgonów (około 30 zgonów na 100 000 procedur) z powodu nielegalnej aborcji, liczby powikłań trudno się doszukać.

Waldo L. Fielding, ginekolog w wieku na tyle zaawansowanym by pamiętać czasy sprzed Roe v. Wade, kilka lat temu dzielił się w prasie swymi wspomnieniami z lat czterdziestych i pięćdziesiątych:

Dobrze nam znanym symbolem nielegalnych aborcji jest niesławny wieszak. I choć jest on – i owszem – symbolem, bynajmniej nie jest rzeczą mityczną. W czasach moich praktyk w Nowym Jorku wiele kobiet docierało do szpitala z wieszakiem wciąż jeszcze na miejscu. Ktokolwiek umieścił go w drogach rodnych – być może same pacjentki – nie był w stanie usunąć go po tym, gdy ten utknął w szyjce macicy.

Nie mieliśmy dostępu do USG, tomografii komputerowej czy innych obecnie dostępnych technik radiologicznych. Kobietę znieczulano, a kiedy usuwaliśmy metalowy przedmiot, wstrzymywaliśmy oddech, nie mogąc ocenić czy wieszak nie przebił ściany macicy, wbijając się do jamy brzusznej.

(…) Najgorszym przypadkiem, jaki pamiętam, takim, z jakim – miejmy nadzieję – nikt inny nie będzie musiał się stykać, był przypadek pielęgniarki przyjętej z czymś, co wydawało się być częściowo “urodzonym” sznurem pępowinowym. Gdy tylko ją zbadaliśmy, zorientowaliśmy się, że to, co braliśmy za pępowinę, było tak naprawdę fragmentem jelita zaczepionym i naderwanym przez – czymkolwiek ono nie było – narzędzie, które miało służyć do przeprowadzenia aborcji. Sześć godzin zajęło nam usuwanie objętej procesem zapalnym macicy i jajników oraz naprawa tej pozostałej części jelita, którą jeszcze dało się uratować.

Felding jest niestety optymistą. Może w Stanach, gdzie kliniki ginekologiczne, w których można usunąć ciążę, są jeszcze –  mimo narastających obostrzeń i kosztów – dostępne, podobne sytuacje stały się przykrym (jednym z wielu zresztą) wspomnieniem, jednak na świecie nadal się zdarzają – ot, podobnie chociażby wyglądał zanotowany przez European Journal of Contraception & Reproductive Health Care w 2013 roku przypadek 28-letniej Nigeryjki, która po nielegalnym przerwaniu 12-tygodniowej ciąży w prywatnej klinice trafiła do szpitala z wypadającą z dróg rodnych martwiczo zmienioną pętlą jelitową.

Co się właściwie dzieje, gdy ciężarna używa wieszaka? Zakładając, że przez samą pochwę drut przejdzie bez większych trudności, pierwszą poważniejszą przeszkodę napotka na etapie ujścia zewnętrznego szyjki macicy (parę słów o anatomii macicy znajdziecie w notce o raku szyjki macicy). Nie jest ono szerokie, ale drut powinien przejść. O ile kobieta dobrze wyceluje i nie rozerwie sobie sklepienia pochwy. O ile drut nie uszkodzi samej szyjki, dotrze do jamy macicy. Tyle że i tu niewyszkolone dłonie i nieprzystosowany do tej funkcji instrument nie-do-końca-chirurgiczny może poranić bądź przebić ścianę narządu. A tuż obok przecież mamy jelita. By nie wspomnieć o przez cały czas trwania procedury narażonych na uszkodzenie tętnicach, przy naruszeniu których bez szybkiej interwencji lekarskiej ciężarna może się wykrwawić. Bólu związanego z perforacją jelita może nie uznać za wystarczająco poważny, by szukać pomocy medycznej, jednak bez niej prawdopodobnie umrze. Tu niezbędna będzie interwencja chirurgiczna – trzeba będzie usunąć martwiczo zmienione części jelita, pozbyć się ropy, zapanować nad zapaleniem otrzewnej. Niewykluczone, że także usunąć macicę. Jeśli przy odrobinie szczęścia kobieta nic nie uszkodzi i nie przedziurawi, nadal wieszak (tudzież inny sprzęt domowy) – pamiętajmy – nie jest raczej narzędziem sterylnym. Zakażenie następujące po zawleczeniu do macicy drobnoustrojów (nie mówiąc już o związanym z tym niebezpieczeństwie wystąpienia dalszych tego następstw, w tym posocznicy) to najczęstsze powikłanie aborcji w ogóle, o ile jednak legalne procedury związane są z nader niewielkim ryzykiem powikłań, nie można tego powiedzieć o aborcjach nielegalnych, zwłaszcza przeprowadzanych tak drastycznymi metodami.

Oczywiście podobne powikłania nie są domeną aborcji chałupniczej i własnoręcznej li i jedynie. To pochodna całego przemysłu nielegalnej aborcji – brak dostępu do odpowiednich specjalistów każe kobietom szukać pomocy u osób gorzej (bądź wcale) wykwalifikowanych. Medycy bez umiejętności czy doświadczenia i biorący się za aborcyjną działalność niemedycy potrafią dokonać szkód wcale niekoniecznie mniejszych. Rozerwane macice, jelita, pęcherze moczowe – obrazy bywają drastyczne. Kobiety wykrwawiają się i umierają z powodu zakażeń i ich powikłań. I to nierzadko – ot, samych perforacji jelit spotyka się w niektórych ośrodkach nawet po kilka rocznie. Znamienny jest przykład 29-latki z Pakistanu, której podczas zabiegu w nielegalnej klinice nie tylko przedziurawiono macicę i rozerwano jelito cienkie, ale też wraz z zawartością macicy usunięto większość jelita cienkiego, pozostawiając zaledwie około pół metra.

I nie, ten post nie ma was do niczego przekonywać. Patolodzy mają swoją opinię i swoje przemyślenia na temat aborcji i starają się was nazbyt często ani nazbyt intensywnie nimi nie epatować, skupiając się na dostarczaniu informacji. Pozostając jednak przy swoich opiniach – jakie by one nie były, pamiętajcie (choćby przy okazji kolejnych szykujących się w najbliższym czasie manifestacji) czym dla sprawy dostępności i legalności aborcji jest wieszak.

Pamiętajcie też, że zakaz aborcji nie oznacza, że aborcji się nie wykonuje. Oznacza tylko, że obok dostępnej dla co majętniejszych kobiet turystyki aborcyjnej czy niekoniecznie bezpiecznego lokalnego podziemia aborcyjnego, zaprzyjaźnionych medyków, którzy wypiszą receptę na mizoprostol tudzież mniej czy bardziej szemranych stronek internetowych, które udostępnią go (oby rzeczywiście mizoprostol, oby w dobrej dawce i oby w bezpiecznym jeszcze dla podobnych medykamentów czasie) bez recepty, zawsze pozostaną kobiety na tyle zdesperowane, by ryzykować zdrowie i życie przy pomocy takiego wieszaka chociażby.

Szacuje się, że rocznie z powodu nielegalnej aborcji umiera ok. 70 000 kobiet (niektóre źródła mówią nawet o 80-100 000). Powikłań nawet nie próbuje się liczyć. We wspomnianym na początku Salwadorze wg WHO umiera 11% kobiet i dziewczynek, które przechodzą nielegalną aborcję. Jednocześnie przyczyną 57% zgonów wśród ciężarnych do 19 roku życia jest tam samobójstwo. Lepiej, by Polska nie stała się Salwadorem Europy.

(Przypominam tylko, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)

Literatura:

The Back Alley Revisited: Sepsis after Attempted Self-Induced Abortion. TA Saultes, D Devita, JD Heiner; Western Journal of Emergency Medicine 2009;10(4):278-280

Unsafe abortion: the silent scourge. DA Grimes; British Medical Bulletin 2003;67:99-113

Reemergence of self-induced abortions. B Honigman, G Davila, J Petersen; The Journal of Emergency Medicine 1993;11(1):105-12

Clandestine abortion causing uterine perforation and bowel infarction in a rural area: a case report and brief review. CB Sama, LN Aminde, FF Angwafo III; BMC Research Notes 2016;9:98

Severe Intraabdominal Trauma In Illegal Abortion: A Case Report. G Gole, U Santpur, R Kaul; The Internet Journal of Gynecology and Obstetrics 2012; 16(3)

Bowel perforation secondary to illegally induced abortion: a tertiary hospital experience in Tanzania. JB Mabula, PL Chalya, MD Mchembe, A Kihunrwa, A Massinde, AB Chandika, JM Gilyoma; World Journal of Emergency Surgery 2012;7:29

Bowel injury following induced abortion. RS Jhobta, AK Attri, A Jhobta; International Journal of Gynecology & Obstetrics 2007;96(1):24-7

The horror of unsafe abortion: case report of a life threatening complication in a 29-year old woman. KZ Naqvi, M Nedhi; Patient Safety in Surgery 2013;7:33

Unsafe Abortion: Unnecessary Maternal Mortality. LB Haddad, NM Nour; Reviews in Obstetrics & Gynecology 2009;2(2):122-126

Multiple visceral injuries suffered during an illegal induced abortion – A case report. GO Akaba, BI Adeka, PI Odolekwu; The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care 2013;18(4):319-21