|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1475 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Dlaczego kod genetyczny nie jest uniwersalny |
|
Cobb |
|
2014-10-06 |
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat |
|
Cobb |
|
2014-04-28 |
Twoja wewnętrzna mucha |
|
Cobb |
|
2014-01-22 |
Ćma gynandromorf wychodzi na światło dzienne - opowiada historię o nauce |
|
Cobb |
|
2015-09-15 |
Seksizm w nauce: czy Watson i Crick naprawdę ukradli dane Rosalind Franklin? |
|
Cobb |
|
2015-07-07 |
Uroczy wykres, który opowiada naszą historię |
|
Cobb |
|
2017-10-17 |
12 podstawowych punktów biologii ewolucyjnej |
|
Cobb |
|
2016-03-02 |
Świat RNA |
|
Cobb |
|
2014-11-27 |
Jak karakara wygrywa z osami |
|
Cobb |
|
2013-12-29 |
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka |
|
Cobb |
|
2014-03-21 |
Dlaczego powinny nas fascynować liczące 100 tysięcy lat ludzkie zęby z Chin? |
|
Cobb |
|
2015-10-30 |
DNA: zoptymalizowany kod źródłowy? |
|
Cobb |
|
2015-11-30 |
Urodziny Rosalind Franklin! |
|
Cobb |
|
2020-07-31 |
Wszystkiego najlepszego w dniu 60. urodzin, centralny dogmacie! |
|
Cobb |
|
2017-10-04 |
Dziwaczne, wysysające krew czerwie jurajskie |
|
Cobb |
|
2014-06-28 |
Geny neandertalskie są wszędzie |
|
Cobb |
|
2015-10-23 |
Technologia pomaga w kryzysach wodnych na całym globie |
|
Cohen |
|
2019-04-02 |
Ptasia grypa w czasach ludzkiej zarazy |
|
Collins |
|
2022-01-11 |
Oszaleć na punkcie nietoperzy w czasach korony i politykierstwa |
|
Collins |
|
2020-07-25 |
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii |
|
Conrow |
|
2022-04-28 |
Nigeria daje zielone światło kukurydzy GMO |
|
Conrow |
|
2021-11-22 |
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO |
|
Conrow |
|
2022-04-07 |
Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów |
|
Conrow |
|
2021-09-23 |
Selektywnie stosowana koncepcja tabula rasa i ideologicznie motywowane nieporozumienia |
|
Cory Clark |
|
2019-05-09 |
Dlaczego zwierzęta są urocze? |
|
Coyne |
|
2014-12-30 |
Trzecia droga ewolucji? Nie sądzę |
|
Coyne |
|
2015-03-05 |
Lekcja ewolucji: specjacja w akcji! |
|
Coyne |
|
2015-01-12 |
Moda na kopanie nauki |
|
Coyne |
|
2014-02-03 |
Niezwykłe pasikoniki naśladujące liście, u których samce i samice są różnych kolorów |
|
Coyne |
|
2017-01-24 |
Francis Crick był niesamowitym geniuszem |
|
Coyne |
|
2015-04-02 |
Ogon ćmy i nietoperze |
|
Coyne |
|
2015-02-23 |
Skąd bóbr? To są szczuroskoczki, a nie wiewiórki! |
|
Coyne |
|
2017-04-11 |
Dan Brown - akomodacjonista |
|
Coyne |
|
2015-01-31 |
Ideologiczna opozycja wobec prawdy biologicznej |
|
Coyne |
|
2016-12-28 |
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess” |
|
Coyne |
|
2014-02-22 |
Kolejny gatunek wron używa narzędzi |
|
Coyne |
|
2016-10-06 |
Seks paproci i kreacjoniści |
|
Coyne |
|
2015-03-27 |
Mistyfikacja Sokala: dwadzieścia lat później |
|
Coyne |
|
2017-01-13 |
Dobór naturalny w naszym gatunku na przestrzeni ostatnich dwóch tysiącleci |
|
Coyne |
|
2016-10-22 |
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach |
|
Coyne |
|
2013-12-26 |
Pisklę przypominające wyglądem i zachowaniem trującą gąsienicę |
|
Coyne |
|
2014-12-18 |
Czy rozum jest “większy niż nauka”? Kiepska próba deprecjonowania nauki |
|
Coyne |
|
2015-04-28 |
Ewolucyjny poziom ludzkiej przemocy |
|
Coyne |
|
2016-10-14 |
Ciąg dalszy sporu o dobór grupowy |
|
Coyne |
|
2015-04-22 |
Eureka! Sprytne wrony to odkryły |
|
Coyne |
|
2014-04-07 |
Koniec humanistyki? |
|
Coyne |
|
2014-01-15 |
Nowe skamieniałości: najwcześniejszy na świecie znany ptak |
|
Coyne |
|
2015-05-12 |
Facet od nauki przeciwko GMO |
|
Coyne |
|
2014-11-12 |
Najstarsze organizmy: 3,7 miliarda lat? |
|
Coyne |
|
2016-09-13 |
Montezuma i jego flirty |
|
Coyne |
|
2014-05-11 |
Specjacja hybryd może być rzadka |
|
Coyne |
|
2016-10-29 |
Trawa w uchu. Ale po co? |
|
Coyne |
|
2014-07-09 |
Koszmar kreacjonisty: ewolucja w działaniu |
|
Coyne |
|
2016-09-21 |
Nowy, opierzony i czteroskrzydły dinosaur |
|
Coyne |
|
2014-07-23 |
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia |
|
Coyne |
|
2014-05-15 |
Czy człowiek musiał wyewoluować? |
|
Coyne |
|
2015-05-15 |
Selektywne używanie narzędzi wśród mrówek |
|
Coyne |
|
2017-01-17 |
Adam i Ewa: dwoje, czy więcej niż dwoje przodków? |
|
Coyne |
|
2017-01-07 |
Historia porostów i człowieka, który ją skorygował |
|
Coyne |
|
2017-01-26 |
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków |
|
Coyne |
|
2014-01-04 |
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu |
|
Coyne |
|
2013-12-22 |
Homo floresiensis, hominin “hobbit”, w Internecie |
|
Coyne |
|
2016-11-25 |
Modliszka storczykowa: czy upodabnia się do storczyka? |
|
Coyne |
|
2015-03-13 |
Cuda genetyki: arbuz bez pestek |
|
Coyne |
|
2014-08-25 |
Pająk upodabnia się do ptasich odchodów |
|
Coyne |
|
2014-06-17 |
Ewolucja i Bóg |
|
Coyne |
|
2014-01-29 |
Intelektualne danie dnia The Big Think |
|
Coyne |
|
2014-03-04 |
Tajemnica pasków zebry rozwiązana – a przynajmniej tak mówią naukowcy |
|
Coyne |
|
2017-01-31 |
Mimikra chemiczna u mszyc |
|
Coyne |
|
2015-02-19 |
Jak często geny przeskakują między gatunkami? |
|
Coyne |
|
2015-04-18 |
Marnie napisany artykuł o uroczym gryzoniu |
|
Coyne |
|
2014-07-03 |
Ślepa salamandra z Teksasu ma nerw wzrokowy, ale nie ma prawdziwych oczu |
|
Coyne |
|
2016-10-11 |
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie! |
|
Coyne |
|
2014-01-25 |
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji |
|
Coyne |
|
2013-12-30 |
OLBRZYMI owad wodny (i kilka innych) |
|
Coyne |
|
2014-07-28 |
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach |
|
Coyne |
|
2014-04-26 |
Dobór krewniaczy pozostaje wartościowym narzędziem |
|
Coyne |
|
2015-04-06 |
Najstarsza jak dotąd identyfikacja medycyny sądowej |
|
Coyne |
|
2014-12-10 |
Pradawnym płazom odrastały kończyny |
|
Coyne |
|
2014-09-29 |
Dymorfizm płciowy i ideologia |
|
Coyne |
|
2014-12-01 |
Bajka o kaczkach karolinkach |
|
Coyne |
|
2016-12-16 |
Grantowie na Galápagos i ich hybrydowe gatunki |
|
Coyne |
|
2014-08-18 |
Czy humaniści boją się nauki? |
|
Coyne |
|
2014-02-07 |
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza |
|
Coyne |
|
2014-05-03 |
Nowy opierzony dinozaur sugeruje, że większość dinozaurów miała pióra |
|
Coyne |
|
2014-08-03 |
Dowody ewolucji: wideo i nieco dłuższy wywód |
|
Coyne |
|
2014-10-22 |
O pochodzeniu dobra i zła |
|
Coyne |
|
2014-02-05 |
Genetyka kocich łat |
|
Coyne |
|
2014-11-26 |
Wierzący nagradzani za życia |
|
Coyne |
|
2014-12-21 |
Lucy mogła umrzeć spadając z drzewa |
|
Coyne |
|
2016-09-07 |
Opierzony ogon dinozaura w bursztynie! |
|
Coyne |
|
2016-12-19 |
Nowa i dziwaczna, zmieniająca kształt żaba |
|
Coyne |
|
2015-04-10 |
Z nowego artykuły wynika, że istnieje nie jeden, a cztery gatunki żyraf, nie jestem jednak pewien |
|
Coyne |
|
2016-09-27 |
John van Wyhe obala mity o Darwinie |
|
Coyne |
|
2016-11-09 |
Ewolucja, ptaki i kwiaty |
|
Coyne |
|
2014-06-02 |
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie |
|
Coyne |
|
2014-01-10 |
Najstarsze żyjące organizmy |
|
Coyne |
|
2014-04-03 |
Użycie ognia przez homininy: przykład szybkiej ewolucji kulturowej? |
|
Coyne |
|
2021-08-04 |
Cztery prawa biologii ewolucyjnej |
|
Coyne |
|
2015-10-13 |
Znaleziono najstarszego “bilaterian”: odkryto podobne do robaka stworzenie wraz z jego skamieniałymi śladami |
|
Coyne |
|
2020-04-16 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |