|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1475 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin |
|
i Priyen Pillay |
|
2022-03-01 |
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści? |
|
Boudry |
|
2022-02-21 |
O figach i osach |
|
Júnior |
|
2022-02-18 |
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce |
|
Coyne |
|
2022-02-14 |
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji |
|
Gakpo |
|
2022-02-08 |
Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny |
|
Coyne |
|
2022-02-07 |
Biotechnologia podnosi plony wysokobiałkowego afrykańskiego pochrzynu |
|
Wetaya |
|
2022-02-04 |
Spadanie w przepaść |
|
Turski |
|
2022-01-27 |
Czy koniki morskie coś nam mówią o LGBT? Błąd naturalistyczny popełniony przez Sussex Wildlife Trust |
|
Coyne |
|
2022-01-25 |
Ojczyznę wolną (od GMO) zachowują pany |
|
Koraszewski |
|
2022-01-22 |
Namawianie roślin, żeby podjęły ryzyko |
|
Karavolias |
|
2022-01-20 |
Czy uczenie się metodą prób i błędów jest „nauką”? |
|
Coyne |
|
2022-01-14 |
Czy gaz i energia jądrowa są “zielone” |
|
Novella |
|
2022-01-12 |
Ptasia grypa w czasach ludzkiej zarazy |
|
Collins |
|
2022-01-11 |
Rasa jest kontinuum. Płeć jest cholernie binarna |
|
Dawkins |
|
2022-01-10 |
Komiczne krzyki o klimatycznej Apokalipsie –— 50 lat nieuzasadnionego siania paniki |
|
Lomborg |
|
2022-01-06 |
Gnidy, o których PIS ci nie powie |
|
Koraszewski |
|
2022-01-05 |
Niebezpieczeństwo upolitycznienia nauki |
|
Krylov |
|
2022-01-01 |
Specjalne przesłanie do muzułmanów na całym świecie |
|
Pandavar |
|
2021-12-28 |
Nowe badania pokazują, że kraje rozwijające się płacą wysoką cenę za ograniczanie upraw roślin GMO |
|
Maina |
|
2021-12-25 |
Jajo, które wywołało sensację |
|
Koraszewski |
|
2021-12-24 |
Pięć powodów zakończenia debaty o GMO |
|
Evanea |
|
2021-12-16 |
Richard Dawkins pisze do “przyjaciół nauki i rozumu” w Nowej Zelandii |
|
Coyne |
|
2021-12-14 |
Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem |
|
Agaba |
|
2021-12-13 |
Nigeria wzywa Afrykę, by szła w jej ślady w sprawie GM wspięgi wężowatej |
|
Opoku Gakpo |
|
2021-12-09 |
Małe nietoperze idą do przedszkola |
|
Koraszewski |
|
2021-12-06 |
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji |
|
Agaba |
|
2021-12-02 |
Uprawy GMO zredukowały zatrucia farmerów pestycydami |
|
Maina |
|
2021-11-27 |
Czy genetyka może pomóc wyeliminować nierówność? |
|
Coyne |
|
2021-11-26 |
Matematyka i prawdziwa historia katastrofy klimatycznej |
|
Lomborg |
|
2021-11-24 |
Nigeria daje zielone światło kukurydzy GMO |
|
Conrow |
|
2021-11-22 |
Ugandyjscy studenci nalegają na powszechne stosowanie biotechnologii i uchwalenie prawa o biobezpieczeństwie |
|
Agaba |
|
2021-11-17 |
Organiczny eksperyment Sri Lanki |
|
Novella |
|
2021-11-16 |
Ruanda skwapliwie przyjmuje biotechnologię poprzez ekspansję OFAB |
|
Meeme |
|
2021-11-12 |
Sprzeciw wobec anulowania Huxleya |
|
Coyne |
|
2021-11-05 |
Farmerka z Kenii zbiera obfity plon z bawełny GM |
|
Meeme |
|
2021-11-04 |
Czarni uczeni i nauka o rasizmie |
|
Koraszewski |
|
2021-11-03 |
Kłusownictwo narzuca na słonie dobór w kierunku ewolucji słoni bez ciosów |
|
Coyne |
|
2021-11-01 |
Marnujemy naszą wielką szansę na edytowanie genów |
|
Ridely |
|
2021-10-29 |
“Czarne tygrysy” w małym indyjskim rezerwacie sugerują losowy dryf genetyczny |
|
Coyne |
|
2021-10-26 |
Wytwarzanie białek w roślinach przez rolnictwo molekularne |
|
Novella |
|
2021-10-20 |
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha? |
|
Barnett |
|
2021-10-13 |
Nigeryjscy farmerzy nie mogą się doczekać wystarczających ilości GM nasion wspięgi wężowatej |
|
Gakpo |
|
2021-10-12 |
Dobór płciowy versus dobór naturalny: na przykładzie chrząszczy |
|
Coyne |
|
2021-10-08 |
Edytowanie genów kluczem do ulepszenia podstawowych upraw w Afryce |
|
Abugu |
|
2021-10-01 |
Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów |
|
Conrow |
|
2021-09-23 |
O Jezu, wskrzeszają mamuta! |
|
Koraszewski |
|
2021-09-17 |
Wszystkie antyizraelskie wiadomości zasługują na publikację |
|
Bard |
|
2021-09-04 |
Tożsamość etniczna i rasa |
|
Coyne |
|
2021-08-30 |
Środowiskowcy mylili się – nie stoimy przed apokalipsą owadów |
|
Ridley |
|
2021-08-13 |
Czy znaleziono najstarszy dowód na istnienie zwierzęcia? Nowa gąbko-podobna skamieniałość liczy 890 milionów lat |
|
Coyne |
|
2021-08-11 |
Psy rozumieją ludzi |
|
Novella |
|
2021-08-06 |
Nowy start nauki o życiu w epoce genu |
|
Ridley |
|
2021-08-05 |
Użycie ognia przez homininy: przykład szybkiej ewolucji kulturowej? |
|
Coyne |
|
2021-08-04 |
Historia pandemii jest historią zaprzeczania |
|
Jackoby |
|
2021-07-27 |
Nieuchwytny neuron babci |
|
Novella |
|
2021-07-22 |
Cierpienie i pytanie, czy przestaniemy jeść mięso |
|
Koraszewski |
|
2021-07-14 |
Czy nadchodzi hydroponika? |
|
Novella |
|
2021-07-13 |
Raport Unii Europejskiej o glifosacie |
|
Novella |
|
2021-07-10 |
Dlaczego ideologii nie należy mieszać z nauką |
|
Coyne |
|
2021-06-30 |
Nagonka na Izrael grasuje w stowarzyszeniach nauk ścisłych, medycyny i edukacji |
|
Chesler |
|
2021-06-24 |
Szczęśliwi pracoholicy |
|
Witkowski |
|
2021-06-03 |
Propaganda w wykonaniu nauczycieli akademickich |
|
Chesler |
|
2021-06-02 |
Ewolucja wielokomórkowości |
|
Novella |
|
2021-05-07 |
Polityczna polaryzacja jest przesadzona |
|
Novella |
|
2021-05-04 |
Wrotki były kiedyś sztandarową grupą istot bez seksu, a teraz sądzi się, że ukradkiem odstawiają szybkie numerki |
|
Coyne |
|
2021-04-22 |
Błędna historia antykolonializmu |
|
Tupy |
|
2021-04-21 |
Mayflower wyrusza w podróż raz jeszcze |
|
Koraszewski |
|
2021-04-19 |
Genetyczny przełącznik CRISPR |
|
Novella |
|
2021-04-16 |
Wielkie zdarzenie oksydacyjne |
|
Novela |
|
2021-04-09 |
Kiedy panika klimatyczna zlewa się z kulturą anulowania |
|
Lomborg |
|
2021-04-06 |
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy? |
|
Albert Cheng i Ian Kingsbury |
|
2021-04-05 |
Nieoczekiwana historia i cudowny sukces szczepionek |
|
Ridley |
|
2021-03-31 |
Innowacja jest geograficznie zlokalizowanym i chwilowym zjawiskiem |
|
Ridley |
|
2021-03-29 |
Czy gąbki są najbliższymi krewnymi pozostałych zwierząt? |
|
Coyne |
|
2021-03-26 |
Kilka lekcji z rosyjskiej rewolucji. Jak kuszący radykalny nihilizm prowadzi do ekstremizmu |
|
Geifman |
|
2021-03-22 |
Wracamy do raju? |
|
Łukaszewski |
|
2021-03-18 |
Ślimakowi morskiemu odrasta tułów z odciętej głowy, czyli “autotomia z kleptoplastią” |
|
Coyne |
|
2021-03-15 |
Ewolucyjne korzyści udawania ofiary |
|
Clark |
|
2021-03-11 |
Ludzie i wymieranie megafauny |
|
Novella |
|
2021-03-10 |
Banany edytowane przez CRISPR |
|
Novella |
|
2021-03-02 |
Nikczemne grzyby naśladują kwiaty trawy, by ułatwić własne rozmnażanie się |
|
Coyne |
|
2021-02-26 |
Co zabiło megafaunę Ameryki Północnej? |
|
Novella |
|
2021-02-25 |
Stresy i nowe szczepy wirusa |
|
Ridley |
|
2021-02-12 |
EWOLUCJA wirusa Covid-19 |
|
Coyne |
|
2021-02-10 |
Czy „toksyczna kobiecość” jest główną przyczyną bojów o społeczną sprawiedliwość? |
|
Coyne |
|
2021-02-08 |
Najmniejszy gad (i owodniowiec) świata: BARDZO mały kameleon |
|
Coyne |
|
2021-02-05 |
Dlaczego kocimiętka i matatabi doprowadzają koty do szaleństwa? Grupa badaczy mówi, że te rośliny mogą chronić je przed komarami |
|
Coyne |
|
2021-02-02 |
Bądźcie sceptyczni wobec wideo pokazujących “skutki uboczne” szczepionki |
|
Novella |
|
2021-01-28 |
Szaleństwo odnawialnej energii |
|
Ridley |
|
2021-01-23 |
Głębia ludzkiej historii |
|
Novella |
|
2021-01-19 |
Dlaczego szczepionki mRNA mogą zrewolucjonizować medycynę? |
|
Ridley |
|
2021-01-02 |
Szczepionka mRNA na koronawirusa: świadectwo ludzkiej pomysłowości i mocy nauki |
|
Coyne |
|
2021-01-01 |
Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu |
|
Arora |
|
2020-12-31 |
Centrala muszek owocowych: Bloomington Drosophila Stock Center |
|
Coyne |
|
2020-12-29 |
Pierwszy raport o używaniu narzędzi przez pszczoły: rodzimy gatunek używa grudek łajna, by odeprzeć drapieżne szerszenie |
|
Coyne |
|
2020-12-23 |
Nie – żadne chi nie istnieje |
|
Novella |
|
2020-12-21 |
Moc nauki dostarczyła najlepszej możliwej wiadomości w tym koszmarnym roku |
|
Ridley |
|
2020-12-18 |
Szczątkowa cecha ptaków, która mogła być funkcjonalna u przodków: zdalne wyczuwanie drgań dziobem (nadal czynne u kiwi) |
|
Coyne |
|
2020-12-16 |
Paradoks wielce niedoskonałego dobra |
|
Koraszewski |
|
2020-12-11 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |