|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1470 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Po co badać przestrzeń kosmiczną? |
|
Jacoby |
|
2023-01-04 |
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park |
|
Coyne |
|
2023-01-03 |
Świetny artykuł o epigenetyce |
|
Coyne |
|
2022-12-30 |
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-12-28 |
Rzecz o splątaniu nauki i wiary |
|
Koraszewski |
|
2022-12-26 |
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA |
|
Coyne |
|
2022-12-19 |
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie |
|
Landes |
|
2022-12-16 |
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-12-14 |
Ewolucja nie idzie prostą drogą |
|
Novella |
|
2022-12-08 |
Geny i języki |
|
Novella |
|
2022-11-26 |
Uporczywa obecność religijnego mitu |
|
Winegard |
|
2022-11-24 |
Znaleziono skrytkę posągów z brązu |
|
Novella |
|
2022-11-23 |
W oparach zrównoważonej ignorancji |
|
Koraszewski |
|
2022-11-21 |
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne |
|
Maina |
|
2022-11-17 |
List otwarty do wszystkich oszołomów |
|
Novella |
|
2022-11-03 |
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-27 |
Czy mizoandria może być zakaźna? |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-24 |
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi |
|
Coyne |
|
2022-10-22 |
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-21 |
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach |
|
Mansour |
|
2022-10-19 |
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu |
|
Maina |
|
2022-10-18 |
Pangenom jedwabnika morwowego |
|
Novella |
|
2022-10-14 |
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii? |
|
Coyne |
|
2022-10-13 |
Nieokrzesani goście |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-10-11 |
Niezrozumienie równości |
|
Winegard |
|
2022-10-07 |
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami |
|
Lomborg |
|
2022-10-06 |
Gorzko-słodki, uzależniający lek |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-30 |
Przeciwko autentyczności |
|
Winegard |
|
2022-09-27 |
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury) |
|
Coyne |
|
2022-09-22 |
Mózgi neandertalczyków |
|
Novella |
|
2022-09-20 |
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-15 |
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię |
|
Coyne |
|
2022-09-14 |
Upadek czasopisma “Nature” |
|
Winegard |
|
2022-09-08 |
Instynkt macierzyński i “New York Times” |
|
Coyne |
|
2022-09-07 |
Ćmy ze złym public relations |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-09-05 |
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju |
|
Gakpo |
|
2022-09-02 |
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń |
|
Coyne |
|
2022-09-01 |
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy |
|
Júnior |
|
2022-08-29 |
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego? |
|
Coyne |
|
2022-08-26 |
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii |
|
Maina |
|
2022-08-25 |
Niekochane, ale czasem pożyteczne |
|
Tonhasca Júnior |
|
2022-08-23 |
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka |
|
Coyne |
|
2022-08-19 |
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość |
|
Coyne |
|
2022-08-16 |
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem |
|
Bhogal |
|
2022-08-10 |
Kot Mehitabel pisze w “Science” |
|
Coyne |
|
2022-08-09 |
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow |
|
i Anna Kryłow |
|
2022-08-06 |
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej |
|
Coyne |
|
2022-08-05 |
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm |
|
|
|
2022-08-03 |
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy? |
|
Coyne |
|
2022-08-02 |
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność |
|
Karavolias |
|
2022-08-01 |
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii |
|
i Nkechi Isaak |
|
2022-07-30 |
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia? |
|
Coyne |
|
2022-07-28 |
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem |
|
Coyne |
|
2022-07-25 |
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów |
|
|
|
2022-07-18 |
Carl Sagan i wolność wątpienia |
|
Jacoby |
|
2022-07-18 |
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego |
|
Coyne |
|
2022-07-16 |
Dieta mieszana misiów i innych |
|
Júnior |
|
2022-07-14 |
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie |
|
Coyne |
|
2022-07-11 |
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników |
|
|
|
2022-07-08 |
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera |
|
Novella |
|
2022-07-07 |
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi |
|
Coyne |
|
2022-07-06 |
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową” |
|
Coyne |
|
2022-07-05 |
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała |
|
Coyne |
|
2022-07-04 |
Niech Moc będzie z pszczołą |
|
Júnior |
|
2022-06-28 |
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem |
|
Lomborg |
|
2022-06-25 |
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy |
|
Novella |
|
2022-06-22 |
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę |
|
Maina |
|
2022-06-15 |
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin |
|
Júnior |
|
2022-06-11 |
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych |
|
Muhumuza |
|
2022-06-09 |
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej |
|
Koraszewski |
|
2022-06-06 |
Jak nasze wspomnienia są powiązane |
|
Novella |
|
2022-06-04 |
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów |
|
Novella |
|
2022-06-02 |
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów” |
|
Júnior |
|
2022-05-31 |
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych |
|
|
|
2022-05-28 |
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata” |
|
Gakpo |
|
2022-05-26 |
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica? |
|
Karavolias |
|
2022-05-23 |
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem |
|
Júnior |
|
2022-05-20 |
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna |
|
Coyne |
|
2022-05-18 |
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne |
|
Coyne |
|
2022-05-16 |
Trutnie i inni fruwający panowie |
|
Junior |
|
2022-05-13 |
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później |
|
Winegard |
|
2022-05-10 |
Życie kwitnące po śmierci |
|
Junior |
|
2022-05-05 |
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów |
|
|
|
2022-04-30 |
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii |
|
Conrow |
|
2022-04-28 |
Słowa w wosku zapisane |
|
Tonhasca Junior |
|
2022-04-26 |
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań |
|
Koraszewski |
|
2022-04-25 |
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście |
|
Karavolias |
|
2022-04-20 |
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie |
|
Baffour-Awuah |
|
2022-04-16 |
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa |
|
Paranjape |
|
2022-04-11 |
Metamorfozy |
|
Júnior |
|
2022-04-09 |
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać |
|
Ongu |
|
2022-04-07 |
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO |
|
Conrow |
|
2022-04-07 |
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem |
|
Ridley |
|
2022-04-02 |
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze |
|
Ridley |
|
2022-03-22 |
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre? |
|
Ridley |
|
2022-03-03 |
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin |
|
i Priyen Pillay |
|
2022-03-01 |
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści? |
|
Boudry |
|
2022-02-21 |
O figach i osach |
|
Júnior |
|
2022-02-18 |
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce |
|
Coyne |
|
2022-02-14 |
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji |
|
Gakpo |
|
2022-02-08 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |