W Ugandzie pęki bananów mogłyby dostarczyć posiłki dla ubogich rodzin, gdyby były odpornej, transgenicznej odmiany – tego rodzaju, która jest już dostępna i zamknięta w ośrodku badawczym tego kraju.
“Nie umiem nawet zacząć wyobrażać sobie, jak zareagowaliby kanadyjscy farmerzy, gdyby musieli ścinać pola pszenicy z powodu jej choroby, kiedy istnieje rozwiązanie dla tego problemu” – tak brzmiały słowa Nicka Saika, kiedy zobaczył bezradnego farmera w Ugandzie, niosącego banany z chorobą BXW, spowodowaną przez bakterię Xanthomonas campestris, które zerwał z ośmiomiesięcznego drzewa bananowego.
Saik był w Afryce, żeby nakręcić część filmu dokumentalnego zatytułowanego “Know GMO” [
Poznaj GMO]. Spotykał się i prowadził wywiady z farmerami uprawiającymi banany i maniok, z naukowcami i członkami parlamentu – tymi, którzy szukali rozwiązania ich wspólnych problemów, choroby grożącej podstawowym roślinom jadalnym w Afryce. Przeciwko istniejącemu, transgenicznemu rozwiązaniu walczą aktywiści przeciwni GMO mimo korzyści, jakich dostarcza ta technologia.
Film dokumentalny “Poznaj GMO”
Know GMO jest właśnie nakręcanym filmem dokumentalnym, którego celem jest przedstawienie “optymistycznej dyskusji o żywności”, by uciszyć wrzawę i otworzyć umysły na fakty, o których mówią naukowcy na całym świecie. Robert Saik, kierownik projektu filmowego, wygłosił wykład TEDx, “Pushing Boundaries in Agriculture, w którym przedstawił wyzwania i postęp w rolnictwie i technologii w ostatnich dziesięcioleciach i mówił o wkładzie technologii w wyżywienie rosnącej populacji świata. Wspomniał o nawozach sztucznych i pestycydach, które prowadziły do Zielonej Rewolucji i radykalnie podniosły produkcję żywności.
Dla Saika inżynieria genetyczna jest kontynuacją tego, co naukowcy robili wcześniej, i sądzi on, że jest ona kluczem do rozwiązania globalnych problemów głodu i niedożywienia. Przemyślany tytuł tego filmu dobrze odzwierciedla kontrowersje wokół GMO. Żaden pogląd lub fakt przedstawiany dla poparcia GMO nie powinien być przyjmowany tylko na wiarę; czy jest to „Know GMO” czy „No GMO”, trzeba wysłuchać faktów naukowych, by móc podjąć przemyślaną decyzję.
Kiedy poszedłem do jednego z naukowców pracujących nad transgenicznym bananem i powiedziałem mu, że z Kanady przyjeżdża ekipa, która nakręca film “Know GMO” i której reżyser chce zrobić w nim wywiad, był sceptyczny. „Czego chcą ci ludzie. Nie mam dla nich czasu”.
Wyjaśniłem, że tytuł brzmi “Know GMO”, a nie “No GMO” i że chcą zadać mu pytania o jego pracę włącznie z problemami, które można rozwiązać przy użyciu inżynierii genetycznej jako narzędzia ulepszania roślin uprawnych. Rozmaite wywiady umożliwią im pokazanie faktów naukowych, problemów w rolnictwie i produkcji żywności, jakim mogą zaradzić, oraz przeciwstawić się kampaniom szerzącym strach i panikę, w których aktywiści twierdzą, że żywność z GMO powoduje bezpłodność kobiet i raka. Film skupi się na naukowcach, których zadaniem jest pomoc farmerom w przeciwstawieniu się rzeczywistym problemom oraz na informowaniu społeczeństwa o emocjonalnie naładowanych taktykach siania strachu, jakich używają ich przeciwnicy.
Nick Saik o filmie dokumentalnym “Know GMO”
Nick, reżyser, powiedział, że celem “Know GMO” jest opowiedzenie historii nowoczesnego rolnictwa z nowej perspektywy. Szybko dodał, że nie jest „anty” czemukolwiek; raczej jest „za”: za żywnością, za uprawami organicznymi, za GMO i za regulacjami tam, gdzie to konieczne. Przypisuje swoje zaangażowanie potrzebie uwolnienia ludzi od strachu przed żywnością. Nick sądzi, że większość filmów dokumentalnych o żywności koncentruje się na szerzeniu strachu, ponieważ strach dobrze się sprzedaje. „Know GMO” skoncentruje się na faktach i poglądach naukowców, decydentów, konsumentów oraz dowodach z farm, od Hawajów do Ugandy i Kenii.
27-letni reżyser powiedział, że śledzi kwestie rolnictwa od czasu, kiedy miał 13 lat. Pragnienie zrozumienia problemów związanych z rolnictwem i żywnością zaszczepił mu ojciec, Robert Saik, dyrektor wykonawczy Agri-trend. Nick mówi, że Robert, który kieruje także projektem filmu, jest pasjonatem rolnictwa i odegrał dużą rolę w zapewnieniu, że ten film dokumentalny przedstawi globalnej publiczności głosy naukowców z laboratoriów i farmerów z pól papaja na Hawajach i ogrodów bananowych w Ugandzie. Dostarczy odpowiedzi na plakaty noszone przez siejących strach aktywistów na ulicach wielu miast zachodnich i dostarczy informacji wielu konsumentom złapanych w pajęczynę strachu.
Nic nie pokazuje lepiej pasji Nicka niż fakt, że bezpośrednio po ślubie zrezygnował z miesiąca miodowego i przyjechał ze swoją świeżo poślubioną żoną, Toni, do Afryki, by filmować, jak nowoczesna biotechnologia pomaga rozwiązać problemy farmerów w tej części świata. Ekipa, w skład której wchodzą Scott Culbertson i Bill Paris z Hawajów, ma ponad 20 lat doświadczenia filmowego.
Jakie są problemy uprawiania podstawowej żywności, dla których technologia GMO oferuje potencjalne rozwiązanie? Bakteryjna choroba BXW zaraża farmy bananowe w Ugandzie, likwidując dochody i pozbawiając ludzi głównego źródła węglowodanów; choroba brunatnych bruzd manioku niszczy inne główne źródło węglowodanów. Modyfikowane genetycznie banany i maniok, które są odporne na te choroby, są zamknięte w obiektach badawczych Ugandy z powodu działań niewielkiej, ale hałaśliwej mniejszości, uzbrojonej w broń strachu. Zagłusza ona głosy rozsądku, których siła i nadzieja leży w faktach naukowych, dowiedzionych przez lata, że żywność GMO jest bezpieczna, a rygorystyczne testy bezpieczeństwa, przez jaką musi przejść, czynią ją jeszcze bezpieczniejszą.
Analogia z Nilem
Kiedy goście przyjeżdżają do Ugandy, popularnym miejscem odwiedzin jest źródło Nilu, najdłuższej rzeki świata, które jest o 2 godziny jazdy samochodem od Kampali. Ekipa „Know GMO” to właśnie zrobiła. Uganda nie używa wód Nilu do nawadniania, ale to pomaga w nawadnianiu pól w Egipcie. Kilka lat wcześniej Nick był w Sudanie nad Nilem i tam natknął się na wymachujących bronią zbirów, którzy kazali mu założyć ręce na głowie i patrzeć w dół. Nick wspomina, że myślał, iż ostatnią rzeczą, jaką będzie widział zanim go zabiją, będą własne palce u nóg. Zaczął kojarzyć Nil z kłopotami.
W Ugandzie, gdzie Nil zaczyna podróż na północ, Nick i jego ekipa popłynęli łodzią; wszystko było spokojne, nad głowami latały barwnie upierzone ptaki. Nie było problemów. Jasne jest, że problemem nie jest rzeka, ale ludzie żyjący nad Nilem. Dotyczy to również debaty wirującej wokół technologii inżynierii genetycznej, technologii rekombinowanego DNA. Można nazywać to majsterkowaniem, odgrywaniem Boga lub czymkolwiek, ale ta technologia nie jest niebezpieczna tak jak jest stosowana obecnie - i może być odpowiedzią na problemy zagrażające środkom utrzymania farmerów uprawiających banany w Mpigi, gdzie pojechał Saik. Ta sama technologia może pomóc uratować zbiory manioku przed chorobą brunatnych bruzd, która powoduje do 100% utraty plonów w preferowanych przez farmerów, nie transgenicznych odmianach. Inżynieria genetyczna jest narzędziem używanym do wprowadzenia odporności do odmian farmerów, zachowując smak i inne cechy manioku, których zachowaniem zainteresowani są farmerzy – niemniej blokuje się ją.
Choć wody Nilu mogą nie mieć znaczenia przy nawadnianiu w Ugandzie, bo ma inne źródła wody i wystarczające opady deszczu, dla Egipcjan wody Nilu znaczą wszystko. Tak samo jest z nowoczesną biotechnologią; może nie mieć sensu dla tych, którzy mają kłopoty z powodu zbyt wielkich możliwości wyboru, ale dla farmerów afrykańskich, których podstawowa żywność i środki utrzymania są zagrożone, bo konwencjonalne i organiczne metody nie potrafią poradzić sobie z ich problemami, biotechnologia staje się koniecznością, nie zaś tylko tematem dyskusji uprzywilejowanej klasy na Zachodzie.
Know GMO-documentary filming in Africa challenges anti-GM scare campaign
Genetic Literacy Project, 5 października 2015
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
