Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 11:15

« Poprzedni Następny »


Psychologia ewolucyjna dla początkujących


Jerry A. Coyne 2023-03-27

Początki – laureaci nagrody Nobla Nikolaas Tinbergen (po lewej) oraz Konrad Lorenz (po prawej), który otrzymał nagrodę Nobla wspólnie z Karlem von Frischerem, za badania nad zachowaniami zwierząt. (Źródło zdjęcia: Wikipedia.)
Początki – laureaci nagrody Nobla Nikolaas Tinbergen (po lewej) oraz Konrad Lorenz (po prawej), który otrzymał nagrodę Nobla wspólnie z Karlem von Frischerem, za badania nad zachowaniami zwierząt. (Źródło zdjęcia: Wikipedia.)

Piszę ten artykuł dla tych, którzy myszkując po mrocznych zakamarkach Internetu, słyszeli wiele razy dyskredytowanie psychologii ewolucyjnej. To są różne toksyczne miejsca, w których słyszy się takie rzeczy: „Podstawowe przesłanki psychologii ewolucyjnej są fałszywe”. Wraz z tym idzie mantra zrodzona z ignorancji: „Psychologia ewolucyjna po prostu wymyśla post factum adaptacyjne wyjaśnienia wszystkich ludzkich zachowań. To tylko gra". Potem wspomną coś w rodzaju ubierania dziewczynek na różowo, bo u naszych przodków kobiety zbierały czerwone jagody.


Tacy ludzie nie nadążają za psychologią ewolucyjną, która jako dyscyplina osiąga dojrzałość. Jasne, była zła psychologia ewolucyjna i zbyt łatwe poleganie na naciąganych wyjaśnieniach. A przecież każdy aspekt ewolucji był nękany przez adaptacjonizm.


Teraz jednak Laith Al-Shawaf, profesor psychologii na University of Colorado w Colorado Springs, napisał cztery odrębne, ale powiązane ze sobą eseje na temat tego, dlaczego musimy poważnie traktować psychologię ewolucyjną. Jednym z głównych punktów tych artykułów jest pokazanie, że psychologia ewolucyjna nie zajmuje się już głównie wymyślaniem wyjaśnień ludzkiego zachowania, ale jest teraz zaangażowana w przewidywanie tego, czego spodziewamy się dowiedzieć o ludzkim zachowaniu przed dokonaniem tych obserwacji. I rzeczywiście, przytacza wiele przypadków, w których psychologia ewolucyjna oświeciła nas w kwestii źródła naszych zachowań. Co więcej, postawił nowe pytania, które same w sobie można przetestować – co jest znakiem postępu nauki.


To jest bogate źródło, więc nie będę podsumowywać tego, co mówią poszczególne eseje, podam tylko link i kilka fragmentów. Chodzi o to, aby dać wam wystarczającą ilość amunicji do przeciwstawienia się tym, którzy zakwalifikowali cały obszar jako bezużyteczny – jako huśtawkę dla figlarnych umysłów.


Pierwszy esej rozwiewa błędne przekonania na temat tej dziedziny; krótki drugi esej powtarza rozróżnienie Mayra między bezpośrednimi wyjaśnieniami zachowań (tj. mechanizmem, który je wytwarza, jak przypływ hormonów) a wyjaśnieniami ostatecznymi (wyjaśnienie ewolucyjne; dlaczego te zachowania się pojawiły); trzeci (i najbardziej treściwy) zawiera mnóstwo przykładów, w których psychologia ewolucyjna dokonała przewidywań a priori, które zostały zweryfikowane, a tym samym dały nowe spostrzeżenia; a ostatni esej, w „Psychology Today”, podsumowuje kilka przykładów zachowań, które nie mają sensu, chyba że (jak powiedział Dobzhansky) „w świetle ewolucji”.


Jak mówi Al-Shawaf, esejów nie musi się czytać w kolejności. Gdybym miał wybrać dwa najważniejsze, to byłby to nr 1 i nr 3, zwłaszcza nr 3, który jest pełen odniesień do opracowań.


Esej 1: Błędne przekonania na temat psychologii ewolucyjnej
: (wszystkie oprócz ostatniego są w „Areo”)

Celem tego eseju nie jest sugerowanie, że ewolucyjne podejścia do psychologii są doskonałe. Nie są i z pewnością jest miejsce na poprawę. Jednak powszechne nieporozumienia omówione w tym eseju utrudniają akceptację tej dziedziny zarówno wśród naukowców, jak i ogółu społeczeństwa. A biorąc pod uwagę, że obawy te są w dużej mierze bezpodstawne, odrzucenie przez wielu ludzi psychologii ewolucyjnej ma niewiele wspólnego z jej faktycznymi zaletami i ograniczeniami, a zamiast tego opiera się na błędnych przekonaniach.


Co być może ważniejsze, te błędne koncepcje hamują postęp psychologii jako całości, ponieważ nauka o umyśle i zachowaniu nie może osiągnąć pełnego potencjału, jeśli ignoruje ewolucję. Po prostu nie da się uciec przed faktem, że nasze mózgi są wytworem ewolucji i że ma to istotne konsekwencje dla tego, jak działają nasze umysły.

Esej 2: Bliższy i ostateczny poziom analizy


Ten punkt obala cytat z pierwszego akapitu:

Dlaczego wyjaśniający podział zjawisk na różne poziomy analizy miałby dotyczyć tylko biologii, a nie psychologii? Podobnie jak serce i wątroba, aspekty umysłu podlegają tym samym czterem pytaniom: jak rozwijają się podczas życia organizmu (ontogeneza  lub  rozwój); jak działają w chwili obecnej (mechanizm); jak ewoluowały w czasie (filogeneza); i dlaczego ewoluowały (funkcja).


Naukowcy od dawna wiedzą, że nie mogą pominąć ani bliższego, ani ostatecznego poziomu analizy, jeśli chcą w pełni zrozumieć narządy naszego ciała. To samo dotyczy naszych  organów umysłowych — jeśli chcemy w pełni zrozumieć, powiedzmy, uwagę, pamięć i emocje — będziemy musieli zająć się tymi aspektami umysłu zarówno na bliższym, jak i ostatecznym poziomie analizy.


Nie oznacza to, że każdy aspekt naszego umysłu ma wyewoluowaną funkcję. Jak powiedzą ci psychologowie ewolucyjni, nasze umysły zawierają mnóstwo  produktów ubocznych (skutków ubocznych), które nie mają funkcji wyewoluowanych. Ale nawet te bezfunkcjonalne produkty uboczne wymagają ostatecznego poziomu analizy: ewoluowały w czasie (więc wymagają analizy filogenetycznej) i są produktami ubocznymi adaptacji, które mają funkcję biologiczną (więc wymagają funkcjonalnego poziomu analizy). Po prostu nie da się obejść wniosku, że ostateczny poziom analizy dotyczy umysłu i jego działania.

Proszę zauważyć, że Al-Shawaf swobodnie przyznaje, że w umyśle i zachowaniu istnieją produkty uboczne: skutki uboczne wyewoluowanych cech, które nie były bezpośrednio faworyzowane przez dobór naturalny. Psychologowie ewolucyjni nie spędzają już czasu na wyszukiwaniu przypadkowych ludzkich zachowań i wymyślaniu powodów, dla których dobór mógł je faworyzować, a następnie poklepywaniu się i mówieniu „dobra robota!”


Esej 3: Przewidywanie nowych odkryć

Częstym refrenem w naukach społecznych jest to, że ewolucyjne hipotezy psychologiczne to „takie sobie historyjki”. Co zdumiewające, zwykle nie przedstawia się żadnych dowodów na poparcie tego twierdzenia - zwykle jest to po prostu oznajmienie. Sedno takiego zarzutu polega na tym, że hipotezy ewolucyjne są wygodnymi narracjami, które badacze snują po fakcie, aby zgadzały się z istniejącymi obserwacjami. Czy to prawda?

Czy podejścia ewolucyjne prowadzą do nowych prognoz? A co z nowymi odkryciami?

W rzeczywistości dowody sugerują, że podejście ewolucyjne generuje dużą liczbę  nowych przewidywań i nowych odkryć dotyczących ludzkiego umysłu. Aby uzasadnić to twierdzenie, odkrycia w tym eseju zostały przewidziane a priori przez rozumowanie ewolucyjne — innymi słowy, przewidywania zostały dokonane przed rozpoczęciem badań. Dlatego nie mogą to być historie post-hoc wymyślone w celu dopasowania do już istniejących danych.

 

Są ich całe tony. Oto przykład jednego z kilku zachowań lub emocji:

Obrzydzenie

Oczywiście nie chodzi tylko o gniew — teorie ewolucji oferują podobną moc predykcyjną w innych obszarach psychologii.


Rozważmy następujące ewolucyjne przewidywania dotyczące obrzydzenia, które wszystkie zostały dokonane a priori: 1) przedmioty stwarzające większe ryzyko infekcji będą silniej wywoływały uczucie obrzydzenia, 2) kobiety będą bardziej odczuwały obrzydzenie w pierwszym trymestrze ciąży w porównaniu do drugiego i trzeciego trymestru, 3) ludzie, którzy dorastają w regionach świata o wyższym poziomie chorób zakaźnych, będą mniej ekstrawertyczni, mniej otwarci na nowe doświadczenia i mniej zainteresowani krótkotrwałym kojarzeniem niż ich rówieśnicy, którzy dorastają w środowisku stosunkowo wolnym od patogenów, 4) międzykulturowe różnice w rozpowszechnieniu patogenu będą przepowiadać międzykulturowe różnice w indywidualizmie-kolektywizmie, 5) osoby z silniejszą skłonnością do krótkotrwałego kojarzenia będą mniej podatne na obrzydzenie, 6) eksperymentalnie wywołane obrzydzenie zmniejszy zainteresowanie krótkotrwałym kojarzeniem, 7) ludzie będą odczuwać mniejsze obrzydzenie do własnego potomstwa i jego odchodów w porównaniu z potomstwem innych, oraz 8) narażenie ludzi na zagrożenie chorobą spowoduje szereg zmian psychologicznych i fizjologicznych, które zmniejszają prawdopodobieństwo infekcji, w tym a) uwolnienie cytokin prozapalnych, b) wycofanie behawioralne, c) czasowe zmniejszenie otwartości na nowe doświadczenia oraz d) zmniejszenie chęci obcowania z ludźmi. Wszystkie te prognozy zostały wygenerowane przed faktem na podstawie rozumowania ewolucyjnego, a następnie wszystkie zostały poparte danymi.


Należy zauważyć, że niektóre z tych odkryć można było prawdopodobnie przewidzieć bez rozumowania ewolucyjnego. Dla innych byłoby to trudniejsze. A dla jeszcze innych byłoby to prawie niemożliwe.


Kluczowe jest jednak to, że w żadnym z tych przykładów wyjaśnienie ewolucyjne nie jest wymyślane post hoc, by zgadzało się z istniejącymi danymi. W każdym przypadku rozumowanie ewolucyjne jest wykorzystywane do generowania nowej hipotezy – a następnie ta hipoteza jest testowana, co prowadzi do nowych odkryć. Innymi słowy, nie idziemy od znanych obserwacji  →  wygodnych wyjaśnień post-hoc — idziemy od rozumowania ewolucyjnego  →  nowych przewidywań a priori, które są testowane, co prowadzi do →  nowych odkryć dotyczących wcześniej nieznanych zjawisk.


Zauważ, jak wyraźnie powyższe dowody stoją w sprzeczności z „tylko historyjkami”. Istotą zarzutu „tylko historyjki” jest idea, że hipotezy ewolucyjne to wiarygodnie brzmiące historie, które badacze wymyślają po fakcie, aby zgadzały się ze znanymi obserwacjami. Ale przykłady w tym eseju – które są dość standardowe – pokazują, że oskarżyciele są żałośnie źle poinformowani. Hipotezy ewolucyjne w psychologii nadstawiają karku, formułując jasne przewidywania a priori, które są następnie testowane i albo odrzucane, albo poparte dowodami.

Esej 4: Wyjaśnienie znanych, ale zagadkowych wyników:

Jak się okazuje, wiele odkryć nauk społecznych i kognitywnych nie ma sensu, chyba że w świetle ewolucji. Na przykład myślenie ewolucyjne pomaga wyjaśnić, dlaczego nasze sny zawierają określone modalności sensoryczne  i dlaczego nasze ciała są podatne na choroby. Bez teorii ewolucji trudno byłoby zrozumieć efekt Coolidge'a u samców. Konkretne preferencje partnera, takie jak  symetria twarzy lub niski głos, wydają się arbitralne i niewytłumaczalne. Ewolucja dostarcza wglądu w tematy z zakresu psychologii i zachowania tak szeroko zakrojone, jak konflikt matczyno-płodowy w łonie matki, konflikt między dziećmi a rodzicami o decyzje małżeńskie dzieci, dlaczego różnice osobowości są dziedziczne, dlaczego psychopatia nie została odfiltrowana z ludzkich populacji, dlaczego pragniemy żywności, która jest dla nas zła, dlaczego zbijanie gorączki może być szkodliwe, dlaczego ostracyzm jest jedną z najbardziej bolesnych rzeczy, jaką można komuś zrobić, dlaczego tajwańskie „małżeństwa niepełnoletnich” są nękane problemami seksualnymi, dlaczego męska agresja osiąga szczyt w wieku nastoletnim i młodym dorosłym, dlaczego ludzie mają „iluzje słuchowe” wobec tonów harmonicznych, ale nie szumu szerokopasmowego, dlaczego mowa pośrednia ma takie a nie inne cechy, dlaczego zaburzenia psychiczne mają te cechy, jakie mają, dlaczego  psychologia koalicji działa tak, jak działa i dlaczego przedmioty niezakaźne czasami wywołują obrzydzenie.


Co najważniejsze, twierdzenie, że ewolucja pomaga wyjaśnić te zjawiska, nie oznacza, że wszystkie one są adaptacjami. Wiele wyjaśnień podanych powyżej ma wyraźnie nieadaptacyjny charakter.


Co równie ważne, proszę nie wpadać w powszechną pułapkę myślenia, że rozumowanie ewolucyjne może służyć jedynie do wyjaśniania znanych faktów, ale nie do przewidywania nowych. Istnieją setki przykładów nowych przewidywań (i odkryć) generowanych przez ewolucyjne podejście do umysłu. Tu opisano kilkadziesiąt.

Jest to więc elementarz psychologii ewolucyjnej. Artykuły są krótkie; Polecam czytać jedną przed snem każdego wieczoru. Posłużą jako pasteurowska szczepionka przeciwko kąsaniu wściekłych psów, które nie mają pojęcia o współczesnej psychologii ewolucyjnej, ale sprzeciwiają się jej z powodów ideologicznych. A podstawy te z pewnością muszą obejmować „postępową” ideę, że zachowanie ludzi jest nieskończenie plastyczne. Niestety, jak pokazał komunistyczny eksperyment, nie jest to prawdą.


Evolutionary psychology for the tyro

Why Evolution Is True, 21 marca 2023

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis") książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk