Moce sprawcze globalnego znikania

Czy wiecie, że w okresie pozawakacyjnym w Barcelonie słychać rybitwy, wydające dźwięki identyczne jak te zasłyszane  nad Bałtykiem? To było jedno z moich pierwszych dość szokujących, ale szczęśliwych emigranckich odkryć w Katalonii :  rybitwa na pohybel nowym technologiom komunikacyjnym, które zamiast scalać świat atomizują go i fragmentaryzują.

Bo przecież, jak mi wytłumaczyli już na miejscu katalońscy  eksperci ze świata animalsów, rybitwa to jest największy włóczykij. Może pokonywać nawet kilkadziesiąt tysięcy kilometrów na długich dystansach. Na przykład lecąc z Gdyni, albo  z Nowej Zelandii wprost do miasta Gaudiego. I myślę, że jeśli uchodźcy na świecie jeszcze nie mają  herbu  to koniecznie powinni wpisać w swoje godło właśnie rybitwę. Chyba, że wpiszą drona.

                              IGNORANCJA W MIEJSCE PREMEDYTACJI

Z czasem proces znikania kojarzyć się musi bardziej z ignorancją niż z premedytacją.  Bo na przykład  zderzenie swoistego ekoterroryzmu z wizją ocalenia globu przed przegrzaniem skutkuje  takimi surrealnymi obrazami jak znikające z dróg samochody napędzane ropą na rzecz aut z wybuchającymi na autostradach bateriami elektrycznymi. Przy czym w tych właśnie sferach zielonej polityki i zielonego biznesu tematem tabu jest katorżnicza praca dzieci wydobywających rzadkie metale niezbędne do produkcji owych baterii.  Internauci podnoszą alarm. Ale która bańka informacyjna ze świata głównego nurtu mediów słucha pojedynczych internautów? Na FB pisze np. 16 grudnia 2021 r. Andrzej Gąsiorowski:  

Niemcy żegnają elektrownię jądrową Grohnde, która zostanie za chwilę zamknięta. W miejsce tego niewielkiego, sprawnego i wydajnego obiektu (i pięciu innych, które zlikwiduje niemiecki rząd), powstaną tysiące wiatraków i elektrownie gazowe. Obłęd schyłkowego antropocenu. Widziałem na własne oczy i gwarantuję, mało jest smutniejszych i bardziej bezsensowych widoków. W dawnych czasach można było powiedzieć - poeta pamięta. Dziś nie ma takiej pewności. 

Tyle o znikających krajobrazach. Wróćmy do opowieści o znikających  ludziach.

W epoce bardziej współczesnej kandydatów do zniknięcia wybiera się już selektywnie, punktowo, pojedynczo, w sposób bardziej wyrafinowany. Przykłady to Poczobut na Białorusi czy Nawalny w Rosji. Pojedynczo, czyli nie tak jak w Auschwitz czy w Nagasaki. Jednak skutek psychologiczny zniknięcia ma być odczuty w skali masowej podobnie jak przy atakach jądrowych. W ten sposób znikają także starannie wybrani ludzie ze swymi nazwiskami z filmowych plansz końcowych, ale znikają także całkowicie dosłownie i bezpowrotnie, tak jak Popiełuszko, a wcześniej Przemyk i Antonowicz…

Są także na świecie ofiary mowy nienawiści. W Polsce tak znani, jak  Paweł Adamowicz. Ale są też zapewne jeszcze inni, mniej znani. Więc bezimienni.

Największym, ponadczasowym sojusznikiem znikania jest przemilczenie, przynoszące - per saldo - identyczne skutki jak zapomnienie lub - mówiąc bardziej eufemistycznie - jak  „przeoczenie”. W przypadku systemowego przemilczania konkretni ludzie i ich dzieła traktowani są jak powietrze co najmniej do czasu narodzin dwóch, trzech kolejnych pokoleń. To daje gwarancję, że zniknięcie okaże się trwałe. Tymczasem w polsko-katolickim kręgu kulturowym bez względu na status społeczny obywateli i bez względu na ich wykształcenie jako fatalny należy ocenić bezrefleksyjny obyczaj dobrowolnego poddawania się znikaniu, polegający na szybkim rezygnowaniu z poważnej walki o przekazy, testamenty, przesłania i zapisy umarłych.  Oto więc - na przykład - umiera nad Wisłą wyjątkowy pisarz i myśliciel Marcin Król. W Internecie trwa więc rekordowe, gigantyczne wzmożenie i wyścigi celebrytów z „wyrazami” (cóż za idiotyczne i puste słowo:  „wyrazy” w tymi kontekście) współczucia i „najgłębszego”, nieprzeciętnego żalu. Tak dzieje się dokładnie w czasie i w przestrzeni między aktem śmierci a wiecznym spoczynkiem („ wieczny spoczynek” - cóż za mało obiecujące bo pieczętujące stagnację kolejne puste słowo…) na cmentarzu. Zaraz po cmentarzu, czyli po ostatniej wrzuconej na świeżo usypany kopczyk szufli grabarza, czy też zaraz po ostatniej kropli wody święconej wylanej przez katolickiego proboszcza na tę świeżo usypaną mogiłę, zapada wokół nieboszczyka głucha cisza. Cisza na amen. Zupełnie odwrotnie niż u Katalończyków czy Francuzów, którzy w chwili odejścia Kogoś Takiego natychmiast wydają jego dzieła wszystkie, a co najmniej dzieła wybrane. W każdym razie u nas  w ślad za badaniami Biblioteki Narodowej wykazującymi  najwyższy wśród Europejczyków analfabetyzm Polaków - za sprawą stylu rozstań ze swymi umarłymi choćby w epoce pandemii -  dzieło znikania całej cywilizacji nad Wisłą zostaje dopełnione.     
                                          

                                  POD ZNAKIEM GAUDIEGO

Rybitwa, młodzieńczy flaming czy zahibernowana żaba manifestują w naturze i kulturze katalońskiej żywiołowe, ponadczasowe trwanie. W Barcelonie, zwłaszcza gdy nie ma tam tłumu turystów, czyli mniej więcej od początku października do końca marca, uwielbiam gadać z rybitwami - tymi  bezczelnymi, roszczeniowymi ptakami, wyjadającymi mi z ręki, znienacka, ostatni okruch bagietki. Lubię więc gadać z nieustannie wygłodzonymi ptakami, snuć się  wzdłuż opustoszałej plaży i kopać czubkiem buta wyrzucone na brzeg po wczorajszym sztormie kawałki bambusa. A w ślad za tym rysować na pustej plaży abstrakcyjne figury. I obserwować - krzyżując moje spojrzenie ze spojrzeniem rybitwy - nieokiełznane, wyłamujące z formy szaleństwo fal Morza Śródziemnego. A wszystko to w blasku marcowego, ale już bardzo ciepłego popołudniowego światła. A potem przez La Rambla, które podobnie jak sopocki Monciak traktuję jako zaledwie opakowanie lub etykietę miasta, wchodzę do wnętrza Barcelony. I trafiam - wlokąc się do celu chaotycznym slalomem kilometrami -  najpierw na plac budowy bazyliki Sagrada Familia. 

Plac budowy bazyliki Sagrada Familia. (Zdjęcie strona internetowa „Antonio Gaudi”)

Przysiadam potem chętnie na dłużej także w pobliżu innych budowli wymyślonych przez Gaudiego. I widzę w tej architekturze duchowość niejako przefiltrowaną przez całą Katalonię w tutejszych kształtach i kolorach: a więc szczyty pirenejskie, wraz z ich skalną fakturą i strukturą i zatopionymi weń wielokolorowymi rudami metali, groty podwodne i podziemne, całą tutejszą faunę powietrzną i morską, gwiaździste niebo albo rozsłonecznione kopuły kilkusetletnich drzew. Patrząc na zakleszczone w ramionach dźwigów smukłe okna bazyliki i widzę w tych oknach nieregularne kształty, monumentalne jasne prześwity między górskimi masywami. Do tego dostrzegam w budowanej bazylice całe sekwencje wodnych odbić i cieni, wraz z wydłużaniem lub zwężaniem proporcji w zależności od aktualnego kąta nachylenia światła. A do tego porozrzucane tu i ówdzie zahibernowane żaby. Żaden algorytm zastosowany hipotetycznie w realizacji takiego  konkretnego dzieła nie był by zdolny zastąpić konceptu Gaudiego. Żaden.

-  Zobaczysz. Im dłużej pomieszkasz w Katalonii, tym bardziej architektura Gaudiego wydawać ci się będzie mniej dziwaczna, a bardziej realistyczna, bardzo ściśle związana z katalońską materią, ale zarazem skierowana ku nieskończoności, czyli niepodlegająca jakiemuś unicestwianiu czy znikaniu. Tak to odbierzesz bez względu na to czy czujesz się ateistą, agnostykiem czy człowiekiem religijnym - tak przewidywał Roger Lautier, kataloński aptekarz z miasta Saint Laurent de Cerdans niedługo po tym, gdy rozpocząłem życie i pracę w Galerii Poray. I teraz po latach okazuje się, że Roger miał rację… Bo tu cała natura katalońska rzeczywiście jest dla architektury pierwowzorem. Żeby więc dzisiaj wymyślić dla współczesnych ludzi jakiś algorytm wobec budowanej w Barcelonie bazyliki Gaudiego trzeba by poznać kody genetyczne rybitwy i niedźwiedzia, mikrokosmos podwodnego świata wraz ze stylami bytowania żywych fenomenów zanurzonych pod wodą, strukturę i paletę barw skał pirenejskich, trzeba by znaleźć kod dla górskich, rwących potoków, dla zatopionych muszli, dla obyczajów ślimaków i zahibernowanych żab, dla natury światła katalońskiego, wreszcie trzeba by znać rzeczywisty kontrast między obrysem masywu górskiego a całym nieboskłonem. To jest dla technologa niewykonalne ani dziś ani jutro. A w każdym razie przed końcem świata.                                                         

U Gaudiego rybitwie towarzyszy zahibernowana żaba, motyl albo lekko spłoszony młodzieńczy, kataloński flaming, co podpowiada takie a nie inne poprowadzenie linii charakterystycznej dla Gaudiego. Opływowość kształtu zaobserwowanego w naturze narzuca artyście taki właśnie a nie inny rysunek architektoniczny.

 W kształcie budowanej bazyliki jest przed wszystkim zawarty fenomen artysty mistyka, który zmarł dawno temu, ale jego dzieło architektoniczne, podobnie jak atakowany z wielu kierunków i pod różnymi pretekstami język kataloński wciąż jest w stanie realizacji (nie kończącego się odnawiania).

Tak Gaudi sobie zamierzył i tak też się dzieje, bez względu na tragiczne okoliczności śmiertelnego potrącenia artysty przez tramwaj. Odnajduję w biografii tego dobrowolnie izolującego się  dziwaka i trochę pustelnika, wielką artystyczną i filozoficzną strategię obronną wobec widma znikania świata historycznego i politycznego wraz z horrorem zgotowanym Katalończykom przez Hiszpanów, które to widmo wybuchając gwałtownie w wieku XX przeżywa swoje apogeum w wieku XXI. Odnajduję strategię Gaudiego nie czekając na rozstrzygnięcia sztucznej inteligencji.

                        ZNIKANIE POD PRZYMUSEM I ZNIKANIE UPRAGNIONE            

Strefa między Azją a Europą, w której siłą rzeczy znaleźliśmy się -  my Żydzi, Ukraińcy, Białorusini, my - Rosjanie ale też i my - Polacy i Katalończycy naraża zwłaszcza w XX w. ludzi na znikanie tego co naturalne, na rzecz tego co sztucznie zaprogramowane. Przy czym rzeczywista groza narosła, wraz z toczącymi się do dziś, więc nie dokończonymi przez ludzkość debatami etycznymi wokół choćby celowych i kierunkowych ataków na Drezno, Hiroszimę czy Nagasaki. Zarazem ludzkość oraz etyka są w swoich dziejach bezradne wobec sterowanego  atomizowania wybranych grup społecznych albo na przykład wobec sztucznie budowanego zastępczego rodzicielstwa, poprzedzonego na masową skalę odbieraniem dzieci rodzicom ze względów ideologicznych (Franco !). Ludzie odcinani od swych naturalnych wspólnot i środowisk - znikają w łagrach i w komorach gazowych albo też przenosi się ich, wyrywając wraz z korzeniami całe wsie i miasta, ponad granicami państw i kontynentów. Na terytorium dzisiejszej Polski tak znikają kuzyni Kaszubów - Słowińcy albo tak znikają Mazurzy. Znikają Hucułowie ze świata Stanisława Vincenza, tak wreszcie znikają Łemkowie w ramach akcji „Wisła”. Wszyscy znikają ze świata żywych raczej irracjonalnie. A czasem znikają irracjonalnie do sześcianu.

W dziejach świata niektórzy giną na rogu najbliższej ulicy. Innych dosłownie wymazuje się z archiwalnych przekazów metodą ręcznego retuszu. Tu mistrzami byli  Lenin i Stalin wymazując z fotografii swoich rywali, np. Trockiego i znajdując po wielu, wielu latach naśladowców na polach audiowizualnych nie tylko w Gdańsku, ale także w bardzo różnych krajach świata, także w tych nazywanych nieco na wyrost „demokracjami liberalnymi”.

Nie tylko więc w czasach Rosji bolszewickiej, również całkiem współcześnie „redaktorzy” fotografujący uzyskują nad fotografowanymi władzę absolutną, bo to przecież on, fotografujący,  decyduje kto zasłużył na istnienie, a kto powinien zniknąć. Tak wykoncypowana i wyrafinowana strategia wykluczania i powodowania zniknięć zniewala pokojowo, bez rozlewu krwi, bez widzialnej  przemocy. Wszystko zgodnie z teoriami nowoczesnego autorytaryzmu i totalitaryzmu  systemowo zastosowanymi np. przez reżimy Kaczyńskiego czy Orbana przypisujące nadzwyczajne znaczenie narzędziom komunikacji medialnej. Przemoc w białych rękawiczkach:  psycho i socjocjotechniczna, bez widzialnej „przemocowej” metody jest tutaj zastosowana ze skutkiem analogicznym psychologicznie do epoki ataków bronią jądrową czy biologiczną, do epoki komór gazowych, gułagów. Wszędzie bowiem chodzi o ten sam skutek. Czyli o wywołanie swoistego stuporu umysłowego, bierności, abnegacji albo o wywołanie strachu i totalne obezwładnienie wraz z utratą poczucia jakiejkolwiek sprawczości. Może też chodzić o dwójmyślenie, w którym ofiary plątają się i blokują się wewnątrz własnego umysłu.

                                                            *

Los człowieka przemocą zniewolonego wraz ze wszystkimi skutkami wnikliwie literacko opisał w „Innym świecie”  Herlinga Grudziński, zaś w filozofii szeroko i wieloaspektowo Leszek Kołakowski. Obaj stawiają czytelnikowi poważne wyzwanie rozpoznania zagrożeń  kultury europejskiej poprzez myśl i praktykę totalitarną występującą w różnych maskach i przebraniach: filozoficznych, religijnych, politycznych. Tak widziany los zniewalanego mieszkańca wolnej Europy i całego świata jest losem odwrotnie proporcjonalnym do losu  wolnej rybitwy albo nawet losu żaby w stanie hibernacji.

Wiele  i wielu z nas ma swoje osobiste asocjacje związane ze znikaniem. 

Dla mnie przykładem takiego znikania (niejako rozpuszczania się w koniunkturach polityczno-historycznych) jest asocjacja Tomasza Fiałkowskiego związana z Ernstem Barlachem zawarta na jego osobistym profilu FB. Pisze tam Fiałkowski, przybliżając swego bohatera: Ernst Barlach (1870–1938), niemiecki rzeźbiarz, malarz i pisarz, ekspresjonista. Umarł pod rządami nazistów jako artysta wyklęty - jego książki palono, jego prace plastyczne znalazły się na wystawie "Sztuki zdegenerowanej". Najsłynniejsze jego dzieło - "Unoszący się anioł", pomnik pamięci ofiar I wojny umieszczony w 1927 roku w gotyckiej katedrze w Güstrow, gdzie Barlach mieszkał przez kilkanaście ostatnich lat życia - zostało na rok przed śmiercią autora usunięte i przetopione. Ocalała replika zawisła po II wojnie w kościele Antonitów w Kolonii, na jej podstawie sporządzono potem odlew, który trafił znów do Güstrow. Anioł ma rysy twarzy Käthe Kollwitz.

Znikanie  w polskich dziejach odbywa systemowo np. poprzez sowiecki Katyń czy poprzez mniej znaną powszechnie hitlerowską Akcję „AB”, jak nazywano proceder celowego wyniszczania inteligencji polskiej. Głównymi kandydatami do zniknięcia byli tu powstańcy śląscy i wielkopolscy, nauczyciele, księża i sędziowie, szczególnie aktywni działacze polityczni i społeczni. W ramach tej akcji w r.40  strzałem w tył głowy, w lesie pod Apolonką koło Częstochowy pozbawiło życia Gestapo mojego dziadka Dominika - senatora i dyrektora gimnazjum im.R.Traugutta w Częstochowie. Jeden z jego rodzonych braci, czyli mój hipotetyczny stryj Stanisław  - nauczyciel, został wykończony w Dachau także w r.40, a dwa lata  potem w tymże Dachau - jeszcze jeden z dwóch braci Dominika, a wraz za tym kolejny z moich hipotetycznych stryjów, czyli ksiądz Marian, zagłodzony i zamęczony na śmierć. O dziadku Gestapo napisało lakonicznie: „należy do inteligencji polskiej i musi zniknąć”.  Przed wykonaniem uśmiercającego strzału - czego są świadectwa - dziadek głośno wykrzyknął „Polska zwycięży!”.

Polska jednak nie zwyciężyła, zważywszy choćby na losy ojca. Po wojnie światowej wrogowie ludu nie poddający się reżimowemu modelowaniu umysłów najpierw są torturowani, tak jak wspomniany mój rodzony ojciec, oskarżony w procesie  tzw „ bandy Warszyca”, a potem najczęściej znikają  bezpowrotnie za bramami UB-owskich kazamatów.

Właściwie ta presja domagająca się oczyszczania własnego przedpola z wrogów czyli w praktyce doprowadzenia do znikania wrogów z horyzontu jest ponadczasowa i w pewnym sensie uniwersalna.

Znikanie na przestrzeni dziejów odbywa się dosłownie, poprzez wykrwawianie, tak jak w Powstaniu Warszawskim albo poprzez śmierć symboliczną  -  gdzie ludziom tak jak bohaterowi wspomnianego wyżej Tomasza Fijałkowskiego odbiera się imiona, pali się ich książki na stosie, niszczy się ich nuty, rękopisy albo dzieła malarskie a nawet likwiduje się ich groby.

Fenomenem są ludzie ukrywający się, w tym Żydzi, sami pragnący zniknąć, co - na bardzo konkretnym przykładzie -  przejmująco opisuje w swej bardzo obszernej książce „Kryjówka” Holenderka Corrie Ten Boom. Po tym, jak naziści najechali Holandię w 1940 roku, holenderska zegarmistrzyni Corrie Ten Boom i cała jej chrześcijańska rodzina postanowili zbudować sekretny pokój w swoim domu w Rotterdamie. Pokój znajdował się w sypialni Corrie za specjalną ścianą i mógł pomieścić jednorazowo 6 osób. Zainstalowano tam system wentylacyjny dla znikających mieszkańców. W domu słychać było brzęczek, który ostrzegał uchodźców, aby jak najszybciej weszli do pokoju podczas kontroli bezpieczeństwa w okolicy.

Przez cztery lata używali tego pokoju, aby ukryć Żydów i ocalić ich przed Holokaustem.

Rodzina Ten Boom przyjmowała możliwie najwięcej żydowskich uchodźców. Pomagała im zniknąć z pola widzenia Gestapo dopóki nie mogli zostać przewiezieni w bezpieczne miejsce.

Do momentu gdy holenderski szmalcownik poinformował Gestapo o kryjówce w 1944 roku,  uratowali ponad 800 osób. (Źródło FB Rabino Yisroel Bernath: „Osher Shalom”)

Pytanie w jakim kształcie mielibyśmy świat i czy w ogóle także ten historyczny świat by nie zniknął, gdyby postaciom z przeszłości dać do ręki całkiem współczesne narzędzia technologiczne czyli oddać go we władanie znanym nam już z dziejów hipotetycznym twórcom sztucznej inteligencji ? I gdyby tak tworzenie algorytmów zlecić właśnie im, nagle wskrzeszonym utylitarnie, wedle współczesnych potrzeb? I jaki były by w końcu ostateczny los nie tylko ich samych, ale przede wszystkim los głównych adresatów tej operacji, czyli np. narodów małych i dużych, w zależności od tego kto usiądzie za sterami: Hunowie czy Rzymianie? Kaligula czy Kasjusz Cherea? Mehmed II czy Konstantyn Wielki? Mozart czy Salieri ? Płatonow, Zubow czy Katarzyna Wielka? Osama bin Laden czy Joe Biden? …

Na przestrzeni dziejów nowożytnych w sferze zniknięć nagłych brylowały lub brylują w świecie Chiny i Daleki Wschód, Bliski Wschód razem z gwałtownie potęgującym się Hamasem, czyli w praktyce z dżihadem oraz ISIS tłumaczonym jako Państwo Islamskie, Afryką, Ameryką Południową, Niemcami hitlerowskimi, Rosją, Włochami Mussoliniego i oczywiście Hiszpanią, zwłaszcza w czasach generała Franco. Ale wciąż przybywają ich następcy i naśladowcy. W ten sposób znikają nie tylko ludzie, ale znikają nawet całe ludzkie populacje. Nie ulega chyba wątpliwości, że w dziele globalnego znikania oprócz stale wrastających arsenałów jądrowych i biologicznych to covid, razem ze swymi mutacjami okazuje się jedną z kluczowych przyczyn odchodzenia ludzi z tego świata nagle i niespodziewanie i uwalniania ze swoistego nadmiaru przeludnionej planety. Już 11 stycznia 2022 roku w samej tylko Polsce naliczono oficjalnie sto tysięcy zgonów. Nie ma przy tym  klucza wyraźnego klucza dlaczego akurat odeszli ci, a nie inni?

Wciąż jeszcze otwarta dla globalnego procesu -   bez ostatecznego przesądzenia o finalnym dokonaniu totalnego znikania - pozostawać będzie w dającej się przewidzieć przyszłości  sztuczna inteligencja a wraz z nią wszelkie technologie śledcze, takie choćby jak Pegasus - bez wnikania w tej chwili w etyczną stronę zagadnienia. Pytanie co w tej sprawie można świadomie zrobić dobrego?

Jakże się dziwić globalnemu znikaniu, skoro proces znikania wspiera organizacja tak powszechnie chlubiąca się obroną ludzkiej, godności i podmiotowości jak Organizacja Narodów Zjednoczonych? Problem ONZ którą przecież powołano by ze znikaniem wałczyła, nie jest na świecie analizowany przez media głównego nurtu. Temat podejmują jednak niszowe, poważne blogi, portale internetowe i pojedynczy internauci. Zacytujmy tu jeden z nich:

Karsten Høegh Brønnum

28 grudnia 2021 o 13:17

Grono odbiorców: Publiczne

W miejscu, w którym wkraczamy w kolejny rok, wypada się ekscytować organizacją, która ma wprowadzić pokój i harmonię na świecie: ONZ.

Oto kilka najważniejszych wydarzeń wokół ONZ, z roku który minął:

● Jeden z niewielu krajów, które nadal legalizują trzymanie niewolników, Mauretania, została pochwalona przez ONZ za obronę praw człowieka.

● Na prośbę Arabii Saudyjskiej ONZ zawiesiła śledztwo w sprawie zorganizowanej akcji Saudyjskiej podejrzewanej o ludobójstwo w Jemenie.

●Białoruś pod wodzą dyktatora Aleksandra Łukaszenki otrzymała mandat w Komisji Narodów Zjednoczonych w Komisji ds. Zapobiegania Przestępczości.

● Rada Praw Człowieka ONZ skupia obecnie głównie dyktatury, w tym takie jak Katar, Kamerun, Erytrea, Kazachstan, Somalia, Chiny, Kuba, Pakistan, Libia i Wenezuela. Wiele krajów starało się o wejście do rady, ale uznano je za niegodne, w tym Finlandię, Luksemburg i Stany Zjednoczone.

● Specjalna misja ONZ do Wenezueli oskarża Zachód o to, że jest przyczyną upadku kraju, a nie dyktatora Nicolasa Maduro. Ta specjalna transmisja pochodziła z Białorusi.

●ONZ potępiło Izrael 14 razy w 2021. Reszta 175 krajów świata otrzymała łącznie 5 potępień. Kraje takie jak Chiny, Białoruś i Arabia Saudyjska nie otrzymały potępienia.

● Światowa Organizacja Zdrowia WHO powołała Syrię jako członka swojego zarządu.

● Rada Praw Człowieka ONZ UNHCR nie zdecydowała się krytykować talibów i odmówiła udzielenia pomocy ofiarom talibów w Afganistanie.

● Zwolniono z pracy sygnalistę, który ujawnił, że ONZ potajemnie poinformowało Chiny o nazwiskach anonimowych chińskich dysydentów.

● Rada Ekonomiczno-Społeczna Organizacji Narodów Zjednoczonych powołała Iran do Komisji Ochrony Praw Kobiet, Komisji ds. Statusu Kobiet.

Szczęśliwego 2022.

Znikanie cywilizacji ludzkich i zastępowanie ich bezforemnymi, ale prostymi strukturalnie substytutami widać wyraźnie poprzez kontrast między miastami leżącymi w ramach tej samej jednostki administracyjnej w Południowej Francji: np. Oksytanii. Z jednej strony mamy bowiem w Oksytanii wokół pirenejskie gminy, miasta katalońskie wraz z rozpaczliwymi wysiłkami autochtonów ocalenia tam bogatej, wielowątkowej i wielowiekowej  kultury (łącznie z katalońskim językiem). Z drugiej strony mamy na przykład uchodźczą Tuluzę. Uchodźczą i w dużej mierze właśnie monokulturową. Tuluzę, jako miejsce amorficzne i znikające w oczach, w kształcie jakże odległym od miasta tworzącego niegdyś genotyp cywilizacyjny Francji i Europy i to we wszelkich wymiarach: gospodarki, sztuki, edukacji, zdrowia, ekologii. Tuluza to egzemplifikacja znikania poddanego głównie paradygmatom pseudoekonomicznym, podobnie jak fragmenty Górnego Śląska w epoce PRL. Dla przykładu: takie są Katowice czy Bytom w PRL, Essen w RFN, wreszcie Tuluza we Francji (mimo, że za sprawą Vichy nie tknięta wojennym toporem). To przykład miast cywilizacyjnie rozwodnionych i trudno już dostrzegalnych właśnie w wymiarze kulturowym gołym okiem.

W różowej (z powodu ceglanych fasad) Tuluzie związki Francji z kulturą śródziemnomorską, judeochrześcijańską i europejską odczytać jeszcze można w muzeum Musée des Augustin i przede wszystkim w bazylice św. Saturnina.

W wymiarze religijnym ton coraz mocniej nadają tutaj wyznawcy islamu, a także współcześni demonstranci uliczni afirmujący Strefę Gazy na przekór „okupantom z Izraela”. Poza tym króluje tutaj czysta konsumpcja, ostatnio nieco ograniczona, bo jednak ludzie w skali masowej nawet w Tuluzie biednieją, mimo, że wielu z nich zarabia ponadprzeciętnie za sprawą ulokowania tu Airbusa. W okresie świątecznym beneficjenci miejskich ofert żyją głównie słynnym na świecie zespołem rugby oraz zachwycają się gigantycznym Jarmarkiem "Bożonarodzeniowym" zbudowanym w mieście przez Chińczyków. Żeby jednak wejść na ten Jarmark muszę, podobnie jak każdy człowiek od trzeciego roku życia wzwyż, poddać się obligatoryjnie szczegółowej kontroli pirotechnicznej.

W sumie tylko w Wigilię Bożego Narodzenia wiele tysięcy ludzi napływa  na ten chiński  Jarmark „bożonarodzeniowy” połączony z Festiwalem Świateł. W okresie świątecznym napływają tu ludzie wciąż kolejnymi falami z miasta. Niegdyś była w Tuluzie - w bazylice Saturnina -  szopka z maleńkim Jezuskiem, Maryją, Józefem i osiołkiem. Dziś są ogromne, plastikowe chińskie dinozaury. Coś znika, coś innego pojawia się w zamian.   

Tymczasem  do miasta od lat napływa rosnąca i coraz gorzej kontrolowana fala imigrantów, głównie arabskich, wraz z ich ambicjami budowy w tym mieście szariatu. Zagrożenie terroryzmem rośnie systematycznie.

W Tuluzie czuję się szczęśliwie w sferze jedynie symbolicznej, poprzez pracę wyobraźni i poprzez głównie lektury. Z radością - mijając dwuosobowy antyterrorystyczny patrol policji z karabinami gotowymi do strzału -  odkupuję od ulicznego, upalonego ziołem domokrążcy dzieła wszystkie Flauberta za jedyne dwadzieścia euro!

Uporczywie wpatruję się w niebo, by w okrągłej obręczy słonecznej dostrzec coś w rodzaju smogu. Dolegliwości sprzyjające znikaniu Tuluzy potęguje rzecz stanowiąca dziś największe wyzwanie większości światowych metropolii: właśnie potęgujący się smog i zanieczyszczenie atmosfery. Smog identyfikowany przez naukę, jednak niechętnie uchwytny przez politykę jako PM 10.

Największym problemem wytwarzanym przez PM 10 są cząsteczki na tyle małe, że można je wdychać do najgłębszych części płuc. Cząstki te mają średnicę mniejszą niż dziesięć mikronów, czyli jednej siódmej grubości ludzkiego włosa. PM10 są mieszaniną materiałów, które mogą obejmować dym, sadzę, pył, sól, kwasy i metale. Cząstki stałe tworzą się również, gdy gazy emitowane z pojazdów silnikowych i przemysłu przechodzą reakcje chemiczne w atmosferze. PM10 jest widoczny wzrokowo jako mgła, którą uważamy za smog.

Metropolie globalne i lokalne to dla mnie przykład tego, co jest chociaż  tego jeszcze widać, ale czego nie widać dokładnie w takim  znaczeniu, jakie mu nadaje kontrowersyjny i prowokacyjny  amerykański film „Nie patrz w górę” (2021) ze studentką astronomii Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence) i jej profesorem Randallem Mindy (Leonardo DiCaprio). Po obrzeżach galaktyki krąży kometa, która wkrótce uderzy i rozwali glob ziemski. Ale kogóż to może  obchodzić w świecie, w którym obecna w najważniejszych mediach ludzka pamięć nie przekracza dystansu jednego tygodnia? To jest historia w obliczu nadchodzącej katastrofy ale też metafora ludzkiego losu wobec globalnego znikania. Niczego tu przecież nie widać, skoro nie chce się zobaczyć. To tak jak nie chce się zobaczyć totalnego i niewidocznego gołym okiem zanieczyszczenia powietrza. W tej mierze jedne światowe metropolie ścigają się z innymi metropoliami. I pobijają światowe rekordy…

Tymczasem wszystkie rybitwy asystujące kutrom płynącym w górę rzek nie tylko w Chinach czy Indiach, ale także od strony  Atlantyku lub Morza Śródziemnego wydają się znikać z horyzontu, dusząc się  niepostrzeżenie, gdy statki płynące sieciami kanałów  są już na wysokości nie tylko chińskich molochów, ale także właśnie Garonny w Tuluzie czy Sekwany w Paryżu.

Bo też nikt nie ma dziś specjalnego interesu politycznego, by tworzyć jakiś szczególne algorytmy chroniące swobodę ruchu rybitwy i kategorycznie nie tolerujące zabójczego dla płuc, jednak nie dostrzegalnego gołym okiem PM 10.

I tak się właśnie kończy świat.

*"Tekst ukazał się pierwotnie w marcowym,  w 42 numerze Kwartalnika Artystycznego "Bliza"

Paweł Zbierski, urodzony z w Gdańsku, reżyser, scenarzysta i malarz. Wieloletni dziennikarz TVP, dobrowolnie odszedł z tej instytucji za prezesury Jacka Kurskiego. Emigrant. Współzałożyciel w Paryżu firmy Fontaine Media oraz Stowarzyszenia My w Europie. Wspólnie z Aleksandrą Fontaine otworzył działający od r. 2018  w Saint Laurent de Cerdans, na terytorium Francji  Dom Sztuki  „Galeria Poray”