Sieć migracji ludzi z Afryki jest dość splątana. Oczywiście ewoluowaliśmy w Afryce, oddzielając się od linii prowadzącej do bonobo i szympansów około 5-6 milionów lat temu. Pierwszym Homo, który opuścił Afrykę, był prawdopodobnie Homo erectus, który mógł opuścić Afrykę około 1,75 miliona lat temu, a następnie rozprzestrzenić się aż do wschodniej Azji w okresie do 1,5 miliona lat temu. Następnie wymarli z nieznanych przyczyn. (Wszystko to jest niepewne i może ulec zmianie po przyszłych badaniach.)
Nasi przodkowie również odłączyli się od linii, która później ponownie rozdzieliła się, w różnych okresach szacowanych na od 500 000 do 200 000 lat temu. Linia ta rozdzieliła się na siostrzane podgatunki neandertalczyków i denisowian (uważam je za podgatunki Homo sapiens), a być może na maleńki gatunek H. floresiensis, który żył na indonezyjskiej wyspie Flores (datowanie jest tutaj niepewne).
Przyjęło się uważać, że wszystkie te podgatunki i gatunki wyginęły, aż „współczesny” Homo sapiens dokonał Wielkiego Wyjścia do Eurazji około 50 000-60 000 lat temu, kontynuując kolonizację świata. Teraz, jak donosi Carl Zimmer w „New York Times” (kliknij na link poniżej lub znajdź zarchiwizowany artykuł tutaj), istnieje coraz więcej dowodów na to, że współczesny H. sapiens mógł opuścić Afrykę znacznie wcześniej: około 250 000 lat temu. To znacząca rewizja wiedzy o naszej migracji z Afryki.
Fragmenty jego artykułu:
Kilka nowych badań, w tym jedno opublikowane w czwartek, twierdzi, że oś czasu była błędna. Według nowych danych, kilka fal współczesnych ludzi zaczęło opuszczać kontynent około 250 000 lat temu.
„To nie była pojedyncza migracja z Afryki – powiedziała Sarah Tishkoff, genetyk z University of Pennsylvania. - Było wiele migracji z Afryki w różnych okresach czasu”.
Dr Tishkoff twierdzi, że te wcześniejsze migracje były do tej pory pomijane, ponieważ ludzie, którzy się przemieszczali, nie pozostawili po sobie wyraźnych skamieniałości, które potwierdzałyby ich istnienie, a żyjący ludzie nie odziedziczyli ich DNA.
A oto dowód na to, że współczesny H. sapiens opuścił Afrykę znacznie wcześniej, niż nam się wydaje:
Zespół dr Pääbo odkrył również, że żyjący nie-Afrykanie mają fragmenty neandertalskiego DNA, oznakę bardzo dawnego krzyżowania się. W maju zespół badaczy oszacował, że neandertalczycy i ludzie współcześni krzyżowali się w krótkim okresie czasu, między 47 000 a 40 000 lat temu.
Ale część neandertalskiego DNA nie pasuje do tego zgrabnego obrazka. Na przykład neandertalski chromosom Y jest bardziej podobny do chromosomu Y występującego u żyjących ludzi niż do reszty neandertalskiego genomu.
W 2020 roku naukowcy przedstawili wyjaśnienie: neandertalscy mężczyźni odziedziczyli nowy chromosom Y od ludzi między 370 000 a 100 000 lat temu. Ale miałoby to sens tylko wtedy, gdyby fala Afrykanów opuściła kontynent znacznie wcześniej, niż sądzili naukowcy.
Naukowcy niedawno znaleźli dowody na istnienie takiej wczesnej fali w genomach żyjących Afrykanów.
Dr Tishkoff i jej współpracownicy porównali genom 122 000-letniej skamieniałości neandertalczyka z genomami 180 osób z 12 populacji w Afryce. Poprzednie badania nie wykazały śladów DNA neandertalczyka w genomach afrykańskich. Jednak grupa dr Tishkoff wykryła maleńkie fragmenty DNA przypominające neandertalskie DNA rozrzucone po wszystkich 12 badanych przez nich populacjach.
Kiedy zbadali rozmiar i sekwencję tych fragmentów genetycznych, doszli do wniosku, że neandertalczycy odziedziczyli je po wczesnych Afrykanach. Oznaczało to, że wczesna fala Afrykanów rozprzestrzeniła się na Europę lub Azję około 250 000 lat temu i krzyżowała się z neandertalczykami.
Wniosek może być poprawny nie tylko w zależności od datowania chromosomu Y i innych fragmentów DNA, ale także od daty migracji linii neandertalczyków/denisowian z Afryki. Gdyby na przykład linia neandertalczyków wymieniła geny z nowoczesną linią H. sapiens w Afryce między 370 000 a 250 000 lat temu, a NASTĘPNIE linia neandertalczyków wyemigrowała do Europy, nie musielibyśmy powoływać się na wcześniejszą migrację ludzi współczesnych z Afryki. Ufam, że datowanie migracji neandertalczyków z Afryki (około 600 000 lat temu) jest wystarczająco dokładne, i wtedy przywołany przeze mnie scenariusz nie miałby miejsca. Ale o ile mogę stwierdzić, data migracji neandertalczyków z Afryki jest kwestionowana. Odrzucę to i przyjmę postawę, że oni wiedzą lepiej, ponieważ Tischkoff i Pääbo są doskonałymi badaczami.
Istnieje również inne badanie sugerujące wczesną migrację z Afryki:
Inna grupa badaczy — kierowana przez Joshuę Akeya, profesora genomiki na Uniwersytecie Princeton — zajęła się tym samym pytaniem, stosując własną metodę statystyczną. Po porównaniu genomów 2000 osób z całego świata z trzema genomami neandertalczyka, doszli do tego samego wniosku.
Jak donieśli w czwartek dr Akey i jego koledzy, współcześni ludzie wyemigrowali z Afryki i krzyżowali się z neandertalczykami między 200 000 a 250 000 lat temu.
Ale zespół dr. Akeya znalazł również dowody na inną wczesną falę. Porównując genomy młodszych i starszych skamieniałości neandertalczyków, doszli do wniosku, że inna grupa ludzi wyemigrowała z Afryki między 120 000 a 100 000 lat temu.
Jak powiedział kiedyś Steve Gould, zawsze przygotowywał się do zajęć na temat ewolucji człowieka, wyrzucając wszystkie notatki z wykładu z poprzedniego roku i pisząc wykład na nowo. Tak szybko zmienia się nasza wiedza, szczególnie teraz, gdy Pääbo i jego współpracownicy zapoczątkowali badania skamieniałego DNA homininów.
Pozostaje jedno pytanie: jeśli współczesny H. sapiens rzeczywiście opuścił Afrykę między 370 000 a 100 000 lat temu, co się z nim stało? Jedno wiemy na pewno z licznych badań DNA, szkieletów i datowania artefaktów: wszyscy ludzie współcześni pochodzą od grupy przodków, którzy opuścili Afrykę około 60 000 lat temu. Co do tego nie ma wątpliwości.
Oznacza to, że ci wcześniejsi migranci nie pozostawili potomków; wyginęli i są ex-hominidami, śpiewającymi w niewidzialnym chórze. Co się stało? Artykuł sugeruje, że „populacje afrykańskie zgromadziły wiedzę kulturową, która doprowadziła je do tworzenia nowych wynalazków, takich jak strzały, i do lepszego przystosowania się do nowych miejsc”. Starszy H. sapiens zostałby wówczas wyparty lub wręcz wybity przez nowych przybyszów. Jak wielu innych rzeczy nie wiemy dlaczego neandertalczycy i denisowianie (lub, zresztą, Homo erectus) wyginęli.
Dobrze, że przestałem prowadzić wykłady na temat ewolucji człowieka (w moim kursie o ewolucji miałem na to tylko 1,5 godziny), bo miałbym problem z nadążaniem za tymi zmianami. Pozostałości ludzkie są nieliczne, a datowanie jest niedoskonałe, więc z pewnością powyższa historia zostanie zrewidowana — poza częścią, w której wszyscy żyjący ludzie to bracia i siostry, którzy wyewoluowali z grupy przodków, którzy opuścili Afrykę kilkadziesiąt tysięcy lat temu.
*********************
Oto „klasyczna” czaszka neandertalczyka z Wikipedii, opisana w następujący sposób:
La Chapelle-aux-Saints 1 („Stary człowiek”) to niemal kompletny męski szkielet neandertalczyka odkryty w La Chapelle-aux-Saints we Francji przez A. i J. Bouyssonie oraz L. Bardona w 1908 roku. W chwili śmierci osobnik ten miał około 40 lat. Był w złym stanie zdrowia, stracił większość zębów i cierpiał na resorpcję kości w żuchwie oraz zaawansowane zapalenie stawów.
Neandertalczycy nie żyli zbyt długo. Biedny facet!
Jerry A. Coyne
Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji. Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis") książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.
