Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 03:53

« Poprzedni Następny »


Innowacji nie można wymusić, ale można je zdławić


Matt Ridley 2020-05-26


Aby rozwiązać problemy XXI wieku innowatorzy potrzebują wolności eksperymentowania bez ciężaru nadmiernych regulacji i nadużywania własności intelektualnej przez prywatne firmy.


Pandemia COVID-19 ujawnia, że dalece nie jest prawą, że żyjemy w epoce nieustannych zmian technologicznych. Zaniedbywaliśmy innowacje właśnie w tych dziedzinach, w których potrzebujemy ich najbardziej. Kiedy stanęliśmy przed XVII- wieczną zarazą, pozostały nam tylko XVII-wieczne reakcje kwarantanny i zamykania teatrów.


Powszechnie mówi się dzisiaj, że innowacje nabierają tempa, ale podobnie jak wiele innych obiegowych mądrości, nie jest to prawdą. Z pewnością jedne innowacje nabierają tempa, ale inne spowalniają. Weźmy samą szybkość. Za mojego życia (ponad 60 lat) widziałem niewiele ulepszeń w zwiększaniu przeciętnej szybkości podróży, lub nie widziałem wręcz żadnych. Zatłoczenie na drogach i lotniskach w wielu wypadkach zwiększyło czas podróży między dwoma punktami. Nowoczesny samolot pasażerski z jego silnikami turbowentylatorowymi i mniej skośnymi skrzydłami jest zaprojektowany do oszczędzania paliwa przez lot wolniejszy od Boeinga 707 w latach 1960. Rekord najszybszego samolotu załogowego, 7274 kilometrów na godzinę, ustanowił  samolot rakietowy X-15 w 1967 roku i nadal nie jest on pobity. Boeingi 747 po pół wieku nadal latają. Concorde, jedyny naddźwiękowy samolot pasażerski, przeszedł do historii.


Ponadto w ostatnich dziesięcioleciach innowacje w wielu dziedzinach zatrzymały się lub były odrzucane. Nie ma planów nowego reaktora jądrowego. Europa skutecznie odrzuciła genetyczne modyfikacje roślin uprawnych. Przypływ nowych lekarstw zmalał do małej strużki. Wiele miast zakazało aplikacji o dzieleniu pojazdów. Jak powiedział inwestor Peter Thiel, obecnie innowacje są głównie zjawiskiem cyfrowym, ponieważ bity są słabo regulowane, a atomy surowo. Ze wszystkich stron słychać argumenty, że innowacja zagraża miejscom pracy, środowisku, prywatności i demokracji.


Bezpośrednie znaczenie dla obecnej sytuacji ma fakt, że rozwój szczepionek poniewierał się w XXI wieku jako sieroca technologia, niezachęcana przez rządy i ignorowana przez prywatny sektor. Nowe szczepionki są rzadko kiedy zyskowne. Zanim firma wypracuje szczepionkę na nową epidemię, najgorsze może już minąć. W zeszłym roku Wayne Koff, prezes Human Vaccines Project, ostrzegał, że świat jest marnie przygotowany na pandemię, ponieważ stworzenie szczepionki jest „kosztownym, powolnym i pracochłonnym procesem, kosztującym miliardy dolarów, trwającym dziesięciolecia, z mniej niż 10% sukcesów”. 


Nie chodzi tylko o szczepionki. W całej gospodarce za wyjątkiem przemysłu cyfrowego Zachód doświadcza posuchy innowacji. „Wieczną wichurę twórczej destrukcji” austriackiego ekonomisty, Josepha Schumpetera zastąpił łagodny powiew dążenia do zysku. W dwóch niedawno wydanych książkach przedstawiono argumenty, że wielkie firmy w błogiej zmowie z wielkim rządem coraz bardziej unikają zmiany, chronione przed konkurentami przez regulacje i prawa własności intelektualnej. W The Captured Economy (2017), Brink Lindsey i Steven M. Teles pokazują, iż powodem tego, że dochody nie wzrastały a możliwości ruchliwości społecznej wysychały nie było zbyt dużo innowacji, ale zbyt mało. W The Innovation Illusion (2016), Fredrik Erixon i Bjorn Weigel argumentują, że zachodnie gospodarki „rozwinęły niemal obsesję na punkcie ostrożności, której po prostu nie można ożenić z kulturą eksperymentowania”.  


Innowacje polegają na wolności eksperymentowania i próbowania nowych rzeczy, co wymaga rozsądnej regulacji, która jest zezwalająca, zachęcająca i szybka w wydawaniu decyzji. Zdecydowanie najpewniejszym sposobem na ponowne odkrycie szybkiego wzrostu gospodarczego, kiedy przeminie pandemia, będzie zbadanie regulacyjnych opóźnień i przeszkód, które teraz szybko zawieszono, by pomóc innowatorom urządzeń medycznych i terapii, oraz sprawdzenie, czy takie reformy można zastosować także do innych części gospodarki.


Wielką przeszkodą innowacji jest powolne tempo licencjonowania. W badaniu z 2012 roku odkryto, że urządzenie medyczne potrzebuje 21 miesięcy w USA na przejście procesu regulacyjnego od podania o pozwolenie na dopuszczenie do używania do wprowadzenia na rynek, a 70 miesięcy w Niemczech. W konkretnym wypadku wszczepialnego rozrusznika serca Stratos zabrało to 14 miesięcy w USA, 40 miesięcy we Francji i 70 miesięcy we Włoszech.  


Nie ma nic nowego w oporze przeciwko innowacjom. W 1662 roku William Petty, pionierski ekonomista, profesor medycyny i inwestor ziemski, lamentował, że „biedny wynalazca biegnie między chłoszczącymi szeregami wszystkich nadąsanych mądrali” i wszyscy starają się powstrzymać go przed sukcesem. W swoim czasie król Karol II, lobbowany przez przemysł piwowarski, próbował zakazać nowości: picia kawy, ponieważ powodowało to fałszywe wiadomości. „Jeśli chodzi o kawę, herbatę i czekoladę – oznajmił król – nie wiem o niczym dobrym, co czynią; jedyne miejsca, gdzie są sprzedawane, są dogodne dla ludzi do spotkań, siedzenia pół dnia i debatowania z wszystkimi kompanami o sprawach państwa, mówiąc o wiadomościach i zahaczając o kłamstwa”.


Dorożkarze w Londynie z wściekłością potępiali wprowadzenie parasoli oferujących osłonę przemoczonym deszczem przechodniom. Margaryna była przez dziesięciolecia przedmiotem kampanii oszczerstw ze strony przemysłu mleczarskiego. Związki muzyków opóźniły nadawanie nagranej muzyki przez radio. Przez wiele lat Horse Association of America prowadziło zaciekłą walkę przeciwko traktorowi, a firmy rozwożące naturalny lód straszyły ludzi panikarskimi historiami o niebezpieczeństwach lodówek. Możecie się śmiać, ale to samo dzieje się dzisiaj: istniejące interesy różnych grup, nadmiernie ostrożne organy nadzorujące i dążący do zysku właściciele patentów łączą się, by sprzeciwiać się lub opóźniać każdą innowację.


Zaskakujące jest to, że nie ma żadnych dowodów, że patenty są pomocne, nie mówiąc już o tym, że mogłyby być konieczne, w zachęcaniu do innowacji. W badaniu z 2002 roku Josh Lerner, ekonomista z Harvard Business School, przyjrzał się 177 wypadkom wzmocnienia polityki patentowej w 60 krajach na przestrzeni ponad stulecia i stwierdził, że „ta polityka nie była bodźcem dla innowacji”. James Watt, Samuel Morse, Guglielmo Marconi, bracia Wright i wielu innych zmarnowali najlepsze lata swojego życia w sądach, broniąc swojej własności intelektualnej, kiedy mogli zajmować się  tworzeniem nowych urządzeń.


Wygaśnięcie patentów często powoduje wybuch innowacji, jak to było z drukiem 3-D, gdzie niedawne wygaśnięcie trzech kluczowych patentów dało znaczące ulepszenia i spadek ceny. Historyk Anton Howes z Royal Society of Arts w Londynie pisze, że francuski rząd kupił patent na fotografię od Louisa Daguerre’a w 1839 roku, rozpętując falę kreatywnych innowacji. Dr Howes pisze: „Kiedy staramy się walczyć z koronawirusem (i każdą przyszłą pandemią), powinniśmy może rozważyć, które patenty – na leki przeciwwirusowe, szczepionki, respiratory i inne wyposażenie – można wykupić, by usunąć… wąskie gardła dla innowacji”.  


Czym jest innowacja i jak najlepiej do niej zachęcać? Politycy na ogół zakładają, że jest rezultatem tego, że mądrzy ludzie mają mądre pomysły w swoich wieżach z kości słoniowej. Nauka jest jednak równie często owocem, jak rezultatem technologii, a wynalazek różni się od innowacji. Dla zilustrowania tej różnicy Charles Townes, który otrzymał Nagrodę Nobla w fizyce za laser w 1964 roku, lubił opowiadać historyjkę o bobrze i króliku patrzącym na tamę wodną Hoover. “Nie, nie zbudowałem tego sam – mówi bóbr. – Ale oparta jest na moim pomyśle”. Odkrywcy i wynalazcy często uważają, że otrzymują zbyt mało chwały lub zysków z dobrego pomysłu, zapominając, ile wysiłków było potrzeba, żeby zamienić ten pomysł w działającą, cenowo przystępną innowację, która rzeczywiście przynosi ludziom korzyści.


Thomas Edison rozumiał lepiej niż ktokolwiek, że próby i błędy są kluczem do zamiany wynalazku w użyteczną innowację. Przy tworzeniu ogniwa niklowo-żelazowego jego pracownicy przeprowadzili 500 tysięcy eksperymentów. Znane jest jego powiedzenie, że tworzenie nowej technologii wymaga 1% inspiracji i 99% potu. Jeff Bezos mówi to samo: „Kiedy się mylisz, możesz zostać nieco zraniony, ale kiedy jesteś powolny, może cię to zabić. Jeśli możesz zwiększyć liczbę eksperymentów, jakie wypróbowujesz, z setki do tysiąca, radykalnie wzrasta liczba innowacji, jakie tworzysz”. Okazuje się, że nieustanne majsterkowanie, by stworzyć i ulepszyć produkt, jest znacznie ważniejsze od chronienia tego, co już stworzyłeś. 


Zamiast nagłych momentów “Eureka” innowacja jest niemal zawsze stopniowym procesem, który postępuje przyrostowymi krokami. To jest sport zespołowy: nie ma jednego człowieka, któremu można przypisać wynalezienie komputera lub Internetu. Wprowadzenie karłowatej pszenicy, która zrewolucjonizowała azjatyckie rolnictwo w latach 1960 i pokonała klęski głodowe, było wynikiem starań Manzoora Bajwy w Pakistanie i M.S. Swaminathana w Indiach. Pomysł wzięli jednak od Normana Borlauga w Meksyku, który wziął go od Burtona Baylesa, który wziął go od Orville’a Vogela, który wziął go od Cecila Salmona, który wziął go od Gonjirô Inazuki w Japonii, który wziął go od…w tym punkcie ślad zanika.


Kiedy innowacja raz zostaje wprowadzona, jest tak niepowstrzymana, że wydaje się nieunikniona: 21 różnych ludzi niezależnie od siebie miało pomysł na żarówkę. Wielu ludzi poza założycielami Google wymyśliło wyszukiwarki w latach 1990. Niemniej, paradoksalnie, nie sposób przewidzieć innowacji. Niemal nikt nie przewidział użyteczności i zyskowności wyszukiwarek. Pierwsza połowa XX wieku przyniosła radykalne zmiany w transporcie, druga połowa w komunikacji. Ta zmian nie była wynikiem polityki: innowacje trudno wymusić.  


Biorąc pod uwagę tę nieprzewidywalność, politycy powinni przemyśleć na nowo bodźce dla innowacji. Jedną opcją jest rozszerzenie nagród, żeby zastąpić granty, subsydia i patenty. Słynna brytyjska Longitude Prize, oferowana w 1714 roku za dokładne mierzenie długości geograficznej na morzu, spowodowała rozwiązanie z nieoczekiwanego kierunku: dokładne i solidne zegary produkowane przez skromnego zegarmistrza, Johna Harrisona. Podobne szczęśliwe trafy zdarzają się dzisiaj. W jednym badaniu forum on line o nazwie Innocentive, gdzie organizacje mogą nagradzać uzyskane społecznościowo rozwiązania problemów, stwierdzono, że „im dalej centralny problem był od dziedziny ekspertyzy dostarczających rozwiązanie, tym większe prawdopodobieństwo, że rozwiążą go”. Teflon, Kevlar i Post-it Note są przykładami użytecznych rzeczy stworzonych przez ludzi, którzy szukali czegoś zupełnie innego.  

Laureat Nagrody Nobla w ekonomii, Michael Kremer, przedstawił koncepcję nazwaną Advance Market Commitment, która dopasowuje nagrody jako bodźce do innowacji. W 2007 roku Gates Foundation przeznaczyła 1,5 miliarda dolarów na fundusz nagród, by znaleźć szczepionkę na pneumokoki do stosowania w rozwijających się krajach, na której nie może zarobić żadna firma farmaceutyczna. Zamiast jednak po prostu wygrać określoną sumę za osiągnięcie tego celu, firmy dostały zapewnienie, że jeśli im się uda, otrzymają kontrakt, który przez 10 lat będzie im gwarantował dobrą cenę. Pieniądze te praktycznie uzupełniały  sumę otrzymaną od firm farmaceutycznych za każdą sprzedaną szczepionkę. Wynikiem tej aukcji były trzy dobre szczepionki kosztujące 2 dolary za dawkę, które podano 150 milionom dzieci, ratując życie 700 tysiącom ludzi. 


Świat odniósłby korzyści z większej liczby innowacji i nie muszą być one w wysokiej technologii. Popatrzmy na jeden niezwykły produkt, który w ostatnich dziesięcioleciach uratował miliony ludzi przed malarią: nasycone środkiem owadobójczym siatki przeciwko komarom. 


W czerwcu 1983 roku w zachodnioafrykańskim kraju, Burkina Faso, grupa francuskich i wietnamskich naukowców razem z afrykańskimi kolegami rozpoczęła eksperyment. Zainstalowali siatki przeciwko komarom w 36 chatach specjalnie wyposażonych w pułapki na komary. Połowę siatek nasycono środkiem owadobójczym permetryną i połowa miała dziury, by symulować normalne zużycie w codziennym życiu. Przez pięć miesięcy wolontariusze spali w tych chatach, a wszystkie komary, które wlatywały lub próbowały wylecieć były zbierane, żywe i martwe. Wyniki pokazały, że obecność siatek z permetryną, niezależnie od tego, czy były całe, czy podarte, redukowała liczbę komarów wpadających do chaty o około 70% i podnosiły wskaźnik komarów, które opuszczały chatę z 25% do 97%.    


Ten prosty, staranny eksperyment okazał się przełomem w opanowywaniu malarii w Afryce. Z wsparciem Gates Foundation, impregnowane siatki nad łóżkami zaczęto używać na szeroką skalę w 2003 roku i w tym właśnie roku malaria zaczęła maleć. Według niedawnego badania opublikowanego w „Nature”, impregnowane środkiem owadobójczym siatki odpowiadają za uratowanie życia 70% z sześciu milionów ludzi, których w ostatnich latach uratowano przed malarią, co jest dwukrotnie więcej niż przeciwmalaryczne leki i owadobójcze opryski razem wzięte. Globalnie od 2003 roku śmiertelność z powodu malarii zmalała o połowę.     


Problem COVID-19 z mocą przypomniał rządom o wartości innowacji. Jeśli jednak mamy szybciej otrzymać szczepionki i leczenie – a jeszcze lepiej, więcej innowacji we wszystkich dziedzinach – to innowatorów trzeba uwolnić z więzów, jakie ich powstrzymują.


Tekst pierwotnie opublikowany w
Wall Street Journal, jest adaptowanym fragmentem z mojej książki How Innovation Works, która od wtorku 19 maja jest już dostępna w księgarniach.

 

Innovation can't be forced, but it cen be quashed

Rational Optimist, 16 maja 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Matt Ridley


Brytyjski pisarz popularnonaukowy, sympatyk filozofii libertariańskiej. Współzałożyciel i b. prezes International Centre for Life, "parku naukowego” w Newcastle. Zrobił doktorat z zoologii (Uniwersytet Oksfordzki). Przez wiele lat był korespondentem naukowym w "The Economist". Autor książek: The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature (1994; pol. wyd. Czerwona królowa, 2001, tłum. J.J. Bujarski, A. Milos), The Origins Of Virtue (1997, wyd. pol. O pochodzeniu cnoty, 2000, tłum. M. Koraszewska), Genome (1999; wyd. pol. Genom, 2001, tłum. M. Koraszewska), Nature Via Nurture: Genes, Experience, and What Makes us Human (także jako: The Agile Gene: How Nature Turns on Nurture, 2003), Rational Optimist 2010.
 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1466 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk