Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 20:15

« Poprzedni Następny »


Sceptyczne pytania, które każdy powinien zadawać


Steven Novella 2017-02-02


Ponieważ jestem działaczem organizacji sceptyków, często dostaję pytania o to, jak być lepszym sceptykiem. Jest to, oczywiście, złożone pytanie i patrzę na sceptycyzm (jak na wszelką wiedzę) jako na podróż, nie zaś punkt docelowy. Nadal próbuję zrozumieć, jak być lepszym sceptykiem.

Niedawno jednak zadano mi znakomite pytanie w kwestii praktycznego sceptycyzmu – jakie pytania powinien zadawać sobie sceptyk, kiedy natyka się na nową wiadomość? Oto mój proces myślowy: 


1 – Jak prawdopodobnie brzmiące jest twierdzenie?


Jest to naprawdę trudne pytanie, które wymaga starannego osądu. Problem polega na tym, że każde twierdzenie, które już zgadza się z twoimi przekonaniami, uznasz za prawdopodobne, a wszystko, co im zaprzecza, za mało prawdopodobne. Nie jest to jednak aż tak groźne, jak to brzmi, jeśli twoje obecne przekonania oparte są na logice i dowodach. Jednak w stopniu, w jakim twoje przekonania (a rozumiem przez to model rzeczywistości, jaki konstruujesz w głowie) oparte są na ideologii i subiektywnej perspektywie, koncepcja prawdopodobieństwa może być samospełniająca się.


Mówię “może być”, ponieważ nie musi być. Jest tak, ponieważ pierwsze pytanie dotyczące prawdopodobieństwa, jest tylko pierwszym pytaniem, nie zaś jedynym pytaniem. Nie powinieneś od ręki odrzucać nieprawdopodobnie brzmiących twierdzeń. Celem oceny prawdopodobieństwa jest określenie właściwej poprzeczki dowodów potrzebnych do zaakceptowania twierdzenia. Jest to związane z tym, że: „nadzwyczajne twierdzenia wymagają nadzwyczajnych dowodów”.


Jeśli nową wiadomością jest twierdzenie, że astronomowie znaleźli ciekawą nową planetę poza naszym układem słonecznym, mogę zaakceptować to twierdzenie, jeśli mam przyzwoity odsyłacz, najlepiej do źródła informacji. Jeśli ktoś twierdzi, że odkrył resztki Bigfoot, nie zaakceptuję tego twierdzenia do czasu, kiedy dowody zostaną niezależnie sprawdzone i inne, bardziej przekonujące interpretacje, zostaną wykluczone.


Jakość i ilość dowodów musi być proporcjonalna do twierdzenia, co znaczy, że musi się mieć jakieś poczucie, jak prawdopodobne jest twierdzenie. Tak czy inaczej jednak, mogę zaakceptować każde twierdzenie, jeśli poparte jest wystarczającymi dowodami.


2 – Jakie jest źródło?


Nie wszystkie źródła informacji są równoważne. Jednym z podstawowych problemów sposobu, w jaki informacja szerzona jest na mediach społecznościowych, jest to, że często wymazuje informację o źródłach. Wszystko staje się ogólną wiadomością szerzoną na Facebooku lub Twitterze. Ludzie już mają coś, co psycholodzy nazywają „amnezją źródeł”, co znaczy, że mamy tendencję do pamiętania faktów, ale nie tego, skąd pochodzą te fakty. Ile razy słyszeliście lub sami mówiliście: „Czytałem gdzieś, że...”?


Najwyraźniej zapamiętywanie źródła informacji dawało niewystarczające korzyści ewolucyjne, by poświęcać temu znaczną liczbę szarych komórek.


W naszym skomplikowanym świecie nowoczesnym jednak znajomość źródeł jest sprawą krytyczną. Mam trzy podstawowe pytania do każdego nowego źródła informacji: jaka jest  ogólna jakość informacji z tego źródła, jakie jest ogólne skrzywienie i jak bezpośrednie jest to źródło. Oczywiście, najlepszymi źródłami są te, które mają najwyższe standardy dziennikarskie i czynią autentyczne starania o zachowanie neutralności ideologicznej i politycznej.


Jeśli źródło ma wyraźny program ideologiczny, dyskredytuje to je jako źródło. Nie ufam grupom środowiskowców, że dadzą mi obiektywną informację w kontrowersyjnej sprawie ochrony środowiska.  Nie znaczy to, że są bezwartościowe jako źródła, ale nie mogę polegać na nich, że będą obiektywne. Z doświadczenia wiem, że naginają swoje analizy oraz wybierają informacje, które pasują do ich programu. To samo dotyczy informacji pochodzącej od każdej grupy interesu. Ludzie wiedzą, że nie należy ufać informacjom firm o ich produktach. Pomaga patrzenie na samą informację jako na produkt.


Dodatkowo do jakości i skrzywienia są także źródła bezpośrednie kontra źródła z drugiej ręki. Zawsze należy cofnąć się do źródła bezpośredniego, gdy tylko jest to możliwe, lub przynajmniej tak blisko źródła podstawowego, jak to możliwe. Dla badań naukowych znaczy to pójście do badania oryginalnego. Jeśli nie jesteś naukowcem lub akademikiem z dostępem do artykułów w pismach naukowych, zazwyczaj możesz przynajmniej obejrzeć streszczenie za darmo. Te streszczenia badań są krótkie i zawierają podstawowe wnioski. Jeśli takie streszczenie jest dobrze napisane, pomaga w ocenie tego, co badanie w rzeczywistości dokonało i odkryło. To nie wystarcza dla pełnej oceny badania przez eksperta, ale pomaga laikowi zobaczyć, czy doniesienia medialne przynajmniej poprawnie przedstawiają badanie.


3 – Jaki jest konsensus?


Poza analizą indywidualnych źródeł pomaga ustalenie, czy twierdzenie reprezentuje konsensus tych, którzy znają się na tym lub posiadają wyspecjalizowaną w danej dziedzinie wiedzę. Dobrą regułą jest nieufanie pojedynczemu źródłu. Kiedy więc znajduję ciekawą informację, szybko szukam, żeby zobaczyć, czy inne, niezależne źródła mówią to samo.


Pułapką tutaj jest to, że często jedno źródło wiadomości będzie powielane wiele razy przez różne media. Często odkrywam, że większość, lub nawet wszystkie media, po prostu przedrukowują ten sam komunikat prasowy. Wielu dziennikarzy pracuje dzisiaj niezależnie i przedstawia swoją pracę organizacjom informacyjnym, takim jak Associated Press. Gazeta lub stacja radiowa może brać wiadomości od AP zamiast polegać na pracy własnych dziennikarzy, szczególnie w zakresie wiadomości krajowych i międzynarodowych.


Dla wiadomości naukowych nie jest niczym niezwykłym powielanie komunikatu prasowego przez wiele różnych mediów, często bez żadnej zmiany.


Często trzeba głęboko kopać, szukać ludzi zaangażowanych w te badania lub w daną dziedzinę, by znaleźć niezależne źródła informacji.


Zawsze też chcę dowiedzieć się, co mówią media o innym nastawieniu redakcyjnym. Dopóki nie wiesz, co i dlaczego mówią krytycy, nie masz dobrego zrozumienia stawianego twierdzenia. Oznacza to szukanie sprzecznej opinii lub sceptycznej analizy. W końcu chcesz dojść do punktu, w którym masz dość dogłębne zrozumienie różnych perspektyw, ich argumentów i dowodów oraz tego, jak odpowiadają na twierdzenia i krytykę drugiej strony. Tylko wtedy możesz naprawdę ocenić, która strona ma bardziej zasadne argumenty.


Jeśli już masz opinię w danej sprawie, powinieneś szukać sprzecznych opinii i zająć się najlepszymi argumentami z obu stron.


4 – Jaki jest kontekst?


Informacje i twierdzenia nie istnieją w próżni. Zrozumienie tła sprawy pomoże przy interpretowaniu nowych twierdzeń. W nauce znaczy to zrozumienie, co jeszcze wiemy i jak to twierdzenie pasuje do ogólnego naukowego obrazu rzeczywistości.


Ważne jest zrozumienie, czy istnieje kontrowersja na dany temat i jaka jest historia tej kontrowersji. Jeśli, na przykład, nie znasz stosunku między ideologią libertariańską a przemysłem paliw kopalnych lub przemysłem żywności organicznej a propagandą anty-GMO, nie będziesz w stanie ustawić konkretnych twierdzeń w szerszym kontekście.


Jeśli chodzi o badanie naukowe, to nie istnieje ono w izolacji, ale jest częścią trwającego programu badawczego dotyczącego pewnych pytań. Często są różne linie dowodowe z różnymi stronami mocnymi i słabymi. Mogą być różne dyscypliny naukowe z różnym podejściem. Geolodzy i paleontolodzy używają różnych narzędzi do badania pytania o to, co stało się 65 milionów lat temu, a czego wynikiem było wymarcie dinozaurów.


5 – W jakich sprawach jesteś stronniczy?


Zadawanie powyższych pytań jest procesem, ale nie jest to przepis kucharski ani algorytm. Nie można po prostu przejść przez te wszystkie kroki i dotrzeć do poprawnej odpowiedzi. Proces wymaga osądu i ostatecznie może nie być całkowicie poprawnej odpowiedzi. Mogą tam być elementy nieznane lub subiektywne.


Wszędzie, gdzie wymagany jest osąd, dobrze jest założyć, że własne uprzedzenia będą miały wpływ na twoją opinię. Ostatecznym pytaniem jest więc – jakie są twoje uprzedzenia? Powinieneś być najbardziej sceptyczny wobec informacji, która całkowicie popiera twoje istniejące przekonania, szczególnie jeśli jesteś zaangażowany emocjonalnie lub są one źródłem twojej tożsamości. Próba osiągnięcia maksymalnej neutralności braku uprzedzeń jest rozsądna, ale ponieważ nigdy nie osiąga się takiego stanu, dobrze jest przynajmniej wiedzieć o własnych uprzedzeniach.


Oznacza to próbę cofnięcia się i zrozumienia, jaka jest twoja narracja. Najbardziej subtelną i uwodzicielską pułapką intelektualną jest posiadanie narracji i nie zdawanie sobie z tego sprawy. Choć próbuję być w tym bardzo czujny, ciągle wpadam w tę pułapkę. Istnieją narracje sceptyczne, takie jak na przykład, koncepcja, że ludzie świadomie oszukują innych dla własnych, niecnych celów. Choć z pewnością zdarza się to, może to stać się łatwą narracją, którą aż zbyt szybko akceptujemy. Rzeczywistość może być bardziej skomplikowana.


W dodatku do uprzedzeń istnieją pułapki poznawcze, o których często tutaj piszę. Pamięć i percepcja są zawodne, a ludzkie rozumowanie ma tendencję do obierania drogi najmniejszego oporu. Jesteśmy także stworzeniami emocjonalnymi i nasze poznanie jest nastawione na redukcję dysonansu poznawczego i podniesienie naszego komfortu emocjonalnego.


Wniosek


Nie ma formuły na ocenę twierdzenia, ale jest proces. Oczywiście, nie każdy ma czas i możliwości głębokiego badania każdego twierdzenia. Życie jest zbyt krótkie. Jednak, jeśli nie zbadałeś dogłębnie tematu, to może powinieneś wstrzymać się z osądem, a przynajmniej przyznać, że nie masz solidnej podstawy do stanowczych opinii.


Nie zawsze musisz dorzucić własny grosz. Jest w porządku, jeśli powiesz, że nie masz wyrobionej opinii, bo rozumiesz, że kwestia jest złożona, a nie miałeś czasu dokładnie się z nią zapoznać.


Jest także rozsądne znalezienie źródeł, którym na ogół ufasz. W zasadzie, możesz znaleźć wiarygodne źródła ze stosunkowo niską stronniczością lub przynajmniej takie, których stronniczość rozumiesz, i polegać na nich, by streściły dla ciebie znaczną część powyżej przedstawionego procesu. Taką funkcję mogą wykonywać wielcy popularyzatorzy nauki, tacy jak Neil Tyson. Nie polegałbym jednak zanadto na jednym źródle, jak to powiedziałem powyżej. Kilka wiarygodnych źródeł o wysokiej jakości to nie jest zły pomysł.


Nic jednak nie zastąpi samodzielnego przejścia przez cały ten proces. Jest on także otwarty i nigdy się nie kończy. Obejmuje rozwinięcie podstawowej znajomości nauki i umiejętności krytycznego myślenia.


Miło byłoby, gdyby większość ludzi wychodziła ze szkoły z tymi umiejętnościami. Niestety, dowody pokazują wyraźnie, że tak nie jest.


Skeptical Questions Everyone Should Ask

19 grudnia 2016

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Steven Novella


Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe.  Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.

Prowadzi blog Neurologica.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk