Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 23:27

« Poprzedni Następny »


O mózgach męskich i żeńskich


Steven Novella 2018-07-03


Nie kończy się debata o tym, czy męskie i żeńskie mózgi różnią się. Jest to także przedłużenie równie niekończącej się debaty natura kontra wychowanie.


Niestety, w te pytania wplątują się kwestie społeczne, polityczne i ideologiczne. Mówię „niestety”, ponieważ naprawdę nie powinno tak być. Idealnie byłoby, gdybyśmy etycznie uznawali, jakie jest optymalne stanowisko wobec każdego z praw człowieka. Każdy powinien mieć te same prawa i możliwości realizacji swojego potencjału i pragnień. 


To stanowisko moralne powinno zachowywać ważność, nawet jeśli okazuje się, że nie każda istota ludzka jest identyczna pod względem potencjału lub skłonności i niezależnie od tego, czy istnieją dające się identyfikować podgrupy ludzi. To są pytania naukowe, do których należy naukowo podchodzić i naukowo na nie odpowiadać.


Nauka była w dziejach nadużywana, dławiona lub zmieniana dla celów ideologicznych. Kusi więc użycie nauki przez drugą stronę, ale jest to moim zdaniem błędne. Lepiej po prostu rozłączyć kwestie naukowe i kwestie etyczne. Także w świecie, w którym istnieją statystyczne różnice między dającymi się zidentyfikować grupami, nadal możemy zgodzić się, że każdy człowiek zasługuje na równe prawa i godność. W ten sposób ważne stanowisko etyczne nie staje się zależne od naukowych odkryć.

 

Mózgi męskie i żeńskie


Często debatuje się, czy istnieją, przeciętnie rzecz biorąc, „hardwired” różnice między mózgami męskim i żeńskim. Nawet jeśli odpowiedź wydaje się oczywista, to jednak nią nie jest, bo jakiekolwiek różnice znajdziesz, mogą one być całkowicie środowiskowe lub wyuczone. Kultura jest potężna i może określać wszystkie zaobserwowane różnice między płciami.


Dałem słowo “hardwired” w cudzysłowie, ponieważ jest to naprawdę wadliwa przenośnia. Mózg nie jest hardwired – jest wetware, w najlepszym wypadku “softwired”. A jest tak dlatego, że “wires” w mózgu są żywymi komórkami, które potrafią zmieniać się i adaptować.


Mózg jest też narządem, który wyewoluował do kontaktowania się ze środowiskiem i szybkiego adaptowania się do zmian. Mózg uczy się i ma pamięć, jest plastyczny i nieustannie się zmienia. Ponadto w “wetware” mózgu hardware i software są zasadniczo tym samym.


Z samego więc naszego podstawowego rozumienia mózgu, co jest potwierdzone przez dziesięciolecia badań, w kategoriach funkcji mózgu powinniśmy oczekiwać złożonego stosunku między genetycznymi predyspozycjami, czynnikami rozwojowymi i wszystkim, z czym spotykamy się w środowisku. Geny nie determinują w pełni wyniku, choć mają wpływ.  


W niedawnym artykule w „Atlantic”
 Lise Eliot, profesor neuronauki w Chicago Medical School, mówi:

“Ludzie mówią, że mężczyźni są z Marsa a kobiety są z Wenus, ale nasze mózgi są narządem jednopłciowym. Mamy dokładnie tę samą budowę. Nie ma absolutnie żadnej różnicy między mózgami męskimi i żeńskimi”.

Uważam, że jest to przesada. Następnie pisze:

“Przeciętny mężczyzna jest bardziej agresywny niż dwie trzecie kobiet, ale znaczy to także, że jedna trzecia kobiet jest agresywniejsza niż przeciętny mężczyzna.

Nie jest to jednak poparcie dla jej stanowiska. Różnica nie musi być absolutna, by była realna. W każdym razie, zazwyczaj mówimy o statystycznych różnicach między grupami, nie zaś o każdym pojedynczym osobniku.


Możemy to podzielić na kilka podrzędnych pytań – czy istnieją dające się zmierzyć różnice między mężczyznami a kobietami w kategoriach statystyki grupowej, do jakiego stopnia różnice są wynikiem wychowania kontra natury i jak duże są te różnice w porównaniu do indywidualnej zmienności?


Odpowiedzią na pierwsze pytanie jest wyraźne „tak”. Krzywe dla mężczyzn i kobiet (przyjmując binarne podejście, które samo jest przybliżeniem, ale to jest inna dyskusja) dla wielu cech różnią się, nawet jeśli w znaczącym stopniu nakładają się na siebie. 


Kwestia natura czy wychowanie jest skrajnie złożona, ale sądzę, że podstawową odpowiedzią jest stwierdzenie, że jedno i drugie odgrywa rolę. Różni się to zależnie od cechy i od osoby. Skrajne czynniki środowiskowe mogą przeważyć nad genetycznymi predyspozycjami, a skrajne genetyczne fenotypy mogą przeważyć nad czynnikami środowiskowymi. Dla większości jednak cech u większości ludzi, jest to skomplikowana wzajemna zależność między genetycznym potencjałem a środowiskiem. 


Ostatnie pytanie jest chyba najbardziej interesujące – jak duże są te równice w porównaniu do indywidualnej zmienności. Sądzę, że tu właśnie większość ludzi takich jak Eliot zamazuje złożoność i głosi, że „nie ma żadnej różnicy”. Nie jest to jednak prawdą.


Omawiałem tę kwestię w 2015 r., kiedy robiłem przegląd wyników szeroko zakrojonego badania fMRI, porównującego mózgi męskie i żeńskie. Możemy mówić o dwóch rodzajach różnic – jakościowej i statystycznej. Różnicą jakościową widzimy, kiedy jakaś cecha istnieje wyłącznie w jednej grupie, ale nie ma jej w drugiej, bez żadnego zachodzenia na siebie. Różnica statystyczna występuje wtedy, kiedy dana cecha występuje w obu grupach, ale krzywe są statystycznie przesunięte.


W tym szeroko zakrojonym badaniu stwierdzono, że nie ma żadnych jakościowych różnic między męskimi i żeńskimi mózgami, ale istnieją statystyczne różnice. Dlatego jedni mogą mówić, że nie ma różnic, a inni, że są różnice – mówią o różnych rzeczach: o jakościowych różnicach kontra statystycznych.   


Ponadto w przeglądzie ustalono, że nie ma realnego, spójnego wzoru statystycznych różnic. To znaczy, że każda poszczególna osoba jest mozaiką różnych neurologicznych cech, że nie ma rzeczywistego wzoru męskiego lub żeńskiego. Dodatkowo, różnice w ramach każdej z płci są większe niż statystyczne różnice między płciami.  


Można patrzeć na to w następujący sposób – znajomość wyłącznie czyjejś płci nie pozwala na przewidywania o jej/jego cechach neurologicznych. Dla porównania możemy powiedzieć, że mężczyźni są statystycznie wyżsi od kobiet, ale znajomość płci jakiejś osoby nie daje wiedzy o jego/jej wzroście.


Jak więc podsumowujemy to wszystko? Sądzę, że jest poważnym błędem w komunikowaniu wyników nauki streszczenie tego jako „Nie ma absolutnie żadnej różnicy między męskimi i żeńskimi mózgami”. Ta wypowiedź jest zbyt kategoryczna i z łatwością daje się ją obalić, przywołując dokładniejszy ogląd rzeczywistości.


Rzeczywiste podsumowanie jest bardziej zniuansowane – nie ma jakościowych różnic między męskimi i żeńskimi mózgami. Istnieją statystyczne różnice, ale są one niewielkie i mniejsze niż indywidualna zmienność. 


Trzeba ponadto podkreślić, że genetyka i rozwój nie stanowią o losie – wydają się co najwyżej tworzyć predyspozycje, na które następnie wpływa środowisko, które także wywiera silny wpływ.


Jeśli chcemy pójść głębiej, możemy powiedzieć, że znajomość czyjejś płci nie mówi niczego o jego/jej zdolnościach matematycznych, agresywności lub empatii, podobnie jak nie mówi o wzroście.


Nawiasem mówiąc, wszystko to stosuje się także do koncepcji rasy. Wiedza, z jakiego kontynentu pochodzą czyiś przodkowie, daje tylko statystyczną informację o pewnych cechach, ale nie może być używana do przewidywania niczego istotnego o jednostce. Są to wyłącznie statystyczne różnice z dużym zachodzeniem na siebie (co oznacza większą indywidualną zmienność), nie zaś różnice jakościowe.


Moim zdaniem nie znaczy to, że rasy nie istnieją, jak twierdzą niektórzy. Znaczy tylko, że musimy ustawić koncepcję rasy we właściwym kontekście – może istnieć statystycznie, ale w rzeczywistości niewiele mówi nam o jednostce. Ma niejakie użycie w medycynie, gdzie używa się statystyki jako podstawy podejmowania decyzji.


I, żeby podkreślić moją pierwotną tezę – nic z tego nie powinno decydować o naszym stanowisku etycznym. Nawet gdyby okazało się, że istnieją jakościowe różnice między płciami lub między rasami, nie usprawiedliwiałoby to seksizmu ani rasizmu. Możemy (a twierdzę, że powinniśmy) wspólnie zadecydować, że trzeba szanować człowieczeństwo ludzi niezależnie od jakichkolwiek różnic między nimi.


Tak się jednak składa, że różnice płciowe i rasowe są statystyczne i pomniejsze w porównaniu z różnicami indywidualnymi i wpływami środowiska. Edukacja, możliwości i sprawiedliwość mają olbrzymi wpływ na każdą cechę, jaką możemy mierzyć, kiedy porównujemy to do pomniejszych różnic statystycznych.


Uważam, że jest to ważna, zasadnicza informacja i martwię się, że gubi się ona, kiedy zanadto upraszczamy to do wersji, którą łatwo obalić – że nie ma żadnych różnic.


Male and Female Brains Revisited

26 czerwca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Steven Novella


Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe.  Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.

Prowadzi blog Neurologica.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk