Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 10:59

« Poprzedni Następny »


O mózgach męskich i żeńskich


Steven Novella 2018-07-03


Nie kończy się debata o tym, czy męskie i żeńskie mózgi różnią się. Jest to także przedłużenie równie niekończącej się debaty natura kontra wychowanie.


Niestety, w te pytania wplątują się kwestie społeczne, polityczne i ideologiczne. Mówię „niestety”, ponieważ naprawdę nie powinno tak być. Idealnie byłoby, gdybyśmy etycznie uznawali, jakie jest optymalne stanowisko wobec każdego z praw człowieka. Każdy powinien mieć te same prawa i możliwości realizacji swojego potencjału i pragnień. 


To stanowisko moralne powinno zachowywać ważność, nawet jeśli okazuje się, że nie każda istota ludzka jest identyczna pod względem potencjału lub skłonności i niezależnie od tego, czy istnieją dające się identyfikować podgrupy ludzi. To są pytania naukowe, do których należy naukowo podchodzić i naukowo na nie odpowiadać.


Nauka była w dziejach nadużywana, dławiona lub zmieniana dla celów ideologicznych. Kusi więc użycie nauki przez drugą stronę, ale jest to moim zdaniem błędne. Lepiej po prostu rozłączyć kwestie naukowe i kwestie etyczne. Także w świecie, w którym istnieją statystyczne różnice między dającymi się zidentyfikować grupami, nadal możemy zgodzić się, że każdy człowiek zasługuje na równe prawa i godność. W ten sposób ważne stanowisko etyczne nie staje się zależne od naukowych odkryć.

 

Mózgi męskie i żeńskie


Często debatuje się, czy istnieją, przeciętnie rzecz biorąc, „hardwired” różnice między mózgami męskim i żeńskim. Nawet jeśli odpowiedź wydaje się oczywista, to jednak nią nie jest, bo jakiekolwiek różnice znajdziesz, mogą one być całkowicie środowiskowe lub wyuczone. Kultura jest potężna i może określać wszystkie zaobserwowane różnice między płciami.


Dałem słowo “hardwired” w cudzysłowie, ponieważ jest to naprawdę wadliwa przenośnia. Mózg nie jest hardwired – jest wetware, w najlepszym wypadku “softwired”. A jest tak dlatego, że “wires” w mózgu są żywymi komórkami, które potrafią zmieniać się i adaptować.


Mózg jest też narządem, który wyewoluował do kontaktowania się ze środowiskiem i szybkiego adaptowania się do zmian. Mózg uczy się i ma pamięć, jest plastyczny i nieustannie się zmienia. Ponadto w “wetware” mózgu hardware i software są zasadniczo tym samym.


Z samego więc naszego podstawowego rozumienia mózgu, co jest potwierdzone przez dziesięciolecia badań, w kategoriach funkcji mózgu powinniśmy oczekiwać złożonego stosunku między genetycznymi predyspozycjami, czynnikami rozwojowymi i wszystkim, z czym spotykamy się w środowisku. Geny nie determinują w pełni wyniku, choć mają wpływ.  


W niedawnym artykule w „Atlantic”
 Lise Eliot, profesor neuronauki w Chicago Medical School, mówi:

“Ludzie mówią, że mężczyźni są z Marsa a kobiety są z Wenus, ale nasze mózgi są narządem jednopłciowym. Mamy dokładnie tę samą budowę. Nie ma absolutnie żadnej różnicy między mózgami męskimi i żeńskimi”.

Uważam, że jest to przesada. Następnie pisze:

“Przeciętny mężczyzna jest bardziej agresywny niż dwie trzecie kobiet, ale znaczy to także, że jedna trzecia kobiet jest agresywniejsza niż przeciętny mężczyzna.

Nie jest to jednak poparcie dla jej stanowiska. Różnica nie musi być absolutna, by była realna. W każdym razie, zazwyczaj mówimy o statystycznych różnicach między grupami, nie zaś o każdym pojedynczym osobniku.


Możemy to podzielić na kilka podrzędnych pytań – czy istnieją dające się zmierzyć różnice między mężczyznami a kobietami w kategoriach statystyki grupowej, do jakiego stopnia różnice są wynikiem wychowania kontra natury i jak duże są te różnice w porównaniu do indywidualnej zmienności?


Odpowiedzią na pierwsze pytanie jest wyraźne „tak”. Krzywe dla mężczyzn i kobiet (przyjmując binarne podejście, które samo jest przybliżeniem, ale to jest inna dyskusja) dla wielu cech różnią się, nawet jeśli w znaczącym stopniu nakładają się na siebie. 


Kwestia natura czy wychowanie jest skrajnie złożona, ale sądzę, że podstawową odpowiedzią jest stwierdzenie, że jedno i drugie odgrywa rolę. Różni się to zależnie od cechy i od osoby. Skrajne czynniki środowiskowe mogą przeważyć nad genetycznymi predyspozycjami, a skrajne genetyczne fenotypy mogą przeważyć nad czynnikami środowiskowymi. Dla większości jednak cech u większości ludzi, jest to skomplikowana wzajemna zależność między genetycznym potencjałem a środowiskiem. 


Ostatnie pytanie jest chyba najbardziej interesujące – jak duże są te równice w porównaniu do indywidualnej zmienności. Sądzę, że tu właśnie większość ludzi takich jak Eliot zamazuje złożoność i głosi, że „nie ma żadnej różnicy”. Nie jest to jednak prawdą.


Omawiałem tę kwestię w 2015 r., kiedy robiłem przegląd wyników szeroko zakrojonego badania fMRI, porównującego mózgi męskie i żeńskie. Możemy mówić o dwóch rodzajach różnic – jakościowej i statystycznej. Różnicą jakościową widzimy, kiedy jakaś cecha istnieje wyłącznie w jednej grupie, ale nie ma jej w drugiej, bez żadnego zachodzenia na siebie. Różnica statystyczna występuje wtedy, kiedy dana cecha występuje w obu grupach, ale krzywe są statystycznie przesunięte.


W tym szeroko zakrojonym badaniu stwierdzono, że nie ma żadnych jakościowych różnic między męskimi i żeńskimi mózgami, ale istnieją statystyczne różnice. Dlatego jedni mogą mówić, że nie ma różnic, a inni, że są różnice – mówią o różnych rzeczach: o jakościowych różnicach kontra statystycznych.   


Ponadto w przeglądzie ustalono, że nie ma realnego, spójnego wzoru statystycznych różnic. To znaczy, że każda poszczególna osoba jest mozaiką różnych neurologicznych cech, że nie ma rzeczywistego wzoru męskiego lub żeńskiego. Dodatkowo, różnice w ramach każdej z płci są większe niż statystyczne różnice między płciami.  


Można patrzeć na to w następujący sposób – znajomość wyłącznie czyjejś płci nie pozwala na przewidywania o jej/jego cechach neurologicznych. Dla porównania możemy powiedzieć, że mężczyźni są statystycznie wyżsi od kobiet, ale znajomość płci jakiejś osoby nie daje wiedzy o jego/jej wzroście.


Jak więc podsumowujemy to wszystko? Sądzę, że jest poważnym błędem w komunikowaniu wyników nauki streszczenie tego jako „Nie ma absolutnie żadnej różnicy między męskimi i żeńskimi mózgami”. Ta wypowiedź jest zbyt kategoryczna i z łatwością daje się ją obalić, przywołując dokładniejszy ogląd rzeczywistości.


Rzeczywiste podsumowanie jest bardziej zniuansowane – nie ma jakościowych różnic między męskimi i żeńskimi mózgami. Istnieją statystyczne różnice, ale są one niewielkie i mniejsze niż indywidualna zmienność. 


Trzeba ponadto podkreślić, że genetyka i rozwój nie stanowią o losie – wydają się co najwyżej tworzyć predyspozycje, na które następnie wpływa środowisko, które także wywiera silny wpływ.


Jeśli chcemy pójść głębiej, możemy powiedzieć, że znajomość czyjejś płci nie mówi niczego o jego/jej zdolnościach matematycznych, agresywności lub empatii, podobnie jak nie mówi o wzroście.


Nawiasem mówiąc, wszystko to stosuje się także do koncepcji rasy. Wiedza, z jakiego kontynentu pochodzą czyiś przodkowie, daje tylko statystyczną informację o pewnych cechach, ale nie może być używana do przewidywania niczego istotnego o jednostce. Są to wyłącznie statystyczne różnice z dużym zachodzeniem na siebie (co oznacza większą indywidualną zmienność), nie zaś różnice jakościowe.


Moim zdaniem nie znaczy to, że rasy nie istnieją, jak twierdzą niektórzy. Znaczy tylko, że musimy ustawić koncepcję rasy we właściwym kontekście – może istnieć statystycznie, ale w rzeczywistości niewiele mówi nam o jednostce. Ma niejakie użycie w medycynie, gdzie używa się statystyki jako podstawy podejmowania decyzji.


I, żeby podkreślić moją pierwotną tezę – nic z tego nie powinno decydować o naszym stanowisku etycznym. Nawet gdyby okazało się, że istnieją jakościowe różnice między płciami lub między rasami, nie usprawiedliwiałoby to seksizmu ani rasizmu. Możemy (a twierdzę, że powinniśmy) wspólnie zadecydować, że trzeba szanować człowieczeństwo ludzi niezależnie od jakichkolwiek różnic między nimi.


Tak się jednak składa, że różnice płciowe i rasowe są statystyczne i pomniejsze w porównaniu z różnicami indywidualnymi i wpływami środowiska. Edukacja, możliwości i sprawiedliwość mają olbrzymi wpływ na każdą cechę, jaką możemy mierzyć, kiedy porównujemy to do pomniejszych różnic statystycznych.


Uważam, że jest to ważna, zasadnicza informacja i martwię się, że gubi się ona, kiedy zanadto upraszczamy to do wersji, którą łatwo obalić – że nie ma żadnych różnic.


Male and Female Brains Revisited

26 czerwca 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Steven Novella


Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe.  Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.

Prowadzi blog Neurologica.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk