Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 12:30

« Poprzedni Następny »


Mroczny cień udrapowanych autorytetów


Andrzej Koraszewski 2017-08-23


Kościół jest uznanym autorytetem moralnym, więc było rzeczą naturalną, że po upadku komunizmu, tworząc po raz kolejny niepodległą Rzeczpospolitą, ludzie chcieli to robić nie tylko z Matką Boską w klapie, ale i słuchając uważnie autorytetów moralnych. Czy rozumiano autorytet tak jak go definiowała filozof etyki Barbara Skarga? Ona sama pisała, że autorytet to ma być wzór, wzór rozumnego postępowania, wzór społecznej postawy, „strażnik tych wartości, które zachowały wysoką cenę, których przynajmniej jakaś część ludzi chciałaby jeszcze bronić. Takim autorytetem obdarza się kogoś, kto o tych wartościach stara się przypominać, kto jeszcze nie zwątpił w ich sens.”

Od czasów biblijnych słyszymy o fałszywych autorytetach, o przysłowiowych faryzeuszach, o ludziach, którzy mówią jedno, a czynią coś wręcz odwrotnego. Już teatralne szaty instytucjonalnego autorytetu mogą i powinny budzić pewien niepokój.


W tym samym tekście, Barbara Skarga mówiła, że ona sama nie ma autorytetów i nie lubi autorytetów, że w stosunkach międzyludzkich wystarczy wzajemny szacunek. Wyczuwamy tu jakąś niepokojącą sprzeczność. Istnieją wzory rozumnego postępowania, społecznej postawy, strażnicy wartości, ale filozof mówi, że nie ma autorytetów i nie lubi autorytetów, że w stosunkach międzyludzkich wystarczy wzajemny szacunek. Czy chce nam powiedzieć, że nie ma autorytetów, wobec których odczuwa nadmierny szacunek, z którymi nie może mieć relacji partnerskich, których nauk nie wolno kwestionować?


Barbara Skarga nie czerpała swoich wartości z religii, ani z ideologii. Uważała, że wartością  jest człowiek, ten, kto, jak mówiła, nie tylko te wartości wyznaje, ale musi je również realizować. A więc, łajdak utrzymujący się z prawienia o moralności i drapujący się w szaty namaszczonego kaznodziei jest autorytetem najdelikatniej mówiąc wątpliwym.     



Młodsza o szesnaście lat od Barbary Skargi Barbara Stanosz była również profesorem filozofii i jeszcze przed upadkiem komunizmu, ostrzegała w prasie drugiego obiegu, że jedne dogmaty mogą zostać zastąpione innymi, a po fałszywych autorytetach machających czerwonymi flagami mogą pojawić się fałszywe autorytety spod znaku krzyża.


Przypadek zrządził, że czytając w Studio Opinii artykuł Andrzeja de Lazari o tym czy chrześcijaństwo łączy, czy dzieli „wyskoczył” stary tekst Stanisława Obirka (z 2014 roku) pod tytułem „25 lat w cieniu Kościoła”. Profesor Obirek pisał o Barbarze Stanosz i jej książce W cieniu Kościoła czyli demokracja po polsku. Książka ukazała się w 2004 roku i jest zbiorem jej tekstów publicystycznych pisanych od wiosny 1989 roku. Natychmiast postanowiłem, że muszę je sobie raz jeszcze przypomnieć i sięgnąłem po stojący na półce egzemplarz. Barbara Stanosz od pierwszej chwili naszego wybicia się na niepodległość widziała więcej niż inni i bardzo dokładnie pokazywała zagrożenie wolności przez głoszących absolutne dobro faryzeuszy.


Pierwszy tekst w tym zbiorze traktuje o akcji przeciwko zabijaniu nienarodzonych. Na kilka miesięcy przed czerwcem 1989 roku Barbara Stanosz pisała o wojowniczej mobilizacji parafialnej moralności. Teatr absurdu – „kraj ze zrujnowaną gospodarką, zniszczonym środowiskiem naturalnym, brak podstawowych leków i sprzętu medycznego, lekarzy i szpitali, żłobków, przedszkoli, szkół, nauczycieli, katastrofalny brak mieszkań, postępująca patologia życia społecznego...” a Kościół organizuje kabaret mobilizacji wszystkich sił w obronie życia nienarodzonych. 


Barbara Stanosz była logikiem, doskonale widziała harce ze słowami. Nagle komórka w chwilę po zapłodnieniu staje się „dzieckiem”, „człowiekiem”, jej zniszczenie „zabójstwem”. Buduje się – pisała – definicje perswazyjne. Robiła to władza komunistyczna i te same sztuczki kościelna strona zaczęła uprawiać, kiedy tylko zwietrzyła szansę na odzyskanie rządu dusz. Autorka miała przemożne wrażenie, że ostatecznym celem tej kampanii jest „narzucenie nam wszystkim założeń światopoglądowych katolicyzmu”.  Nie myliła się.


Kolejny tekst jest już z 1990 roku. (Pierwotnie publikowany w „Gazecie Wyborczej”, która niebawem uzna tę autorkę za nazbyt kontrowersyjną .) Ten artykuł nosi tytuł „Jeśli nie zdarzy się cud...” Zaczyna się od stwierdzenia, że instrukcja MEN o nauczaniu religii w szkołach nikogo nie zaskoczyła, dla tych, którzy chcieli patrzeć, wewnętrzna logika zdarzeń była doskonale widoczna, tzw. nauka społeczna Kościoła zaczęła błyskawicznie przyjmować „pełnioną dotąd przez marksizm rolę filozofii oficjalnej”. Autorka pisze, że jest to próba wychowania nowego pokolenia „bojowników świętej sprawy”.


Cud się nie zdarzył i istotnie byliśmy i jesteśmy świadkami wymiany jednej totalitarnej ideologii na inną. Ta nowa ideologia ma podpórkę w długiej tradycji i autorytecie świętości. Lubi się również podpierać „prawem naturalnym”. Socjalizm był „naukowy” narzucanie religijnego światopoglądu też wymaga oprawy sugerującej jakiś racjonalizm. Tak więc prawo do życia jest prawem naturalnym. Barbara Stanosz zwraca uwagę, że to brzmi podobnie do praw natury. Te są twierdzeniami, które wyjaśniają fakty i pozwalają przewidywać wyniki przyszłych obserwacji; przykładem jest prawo grawitacji. „Prawami naturalnymi natomiast bywają nazywane pewne uprawnienia lub powinności przyznawane na ogół tylko ludziom i oparte na powszechnie uznawanych normach moralnych.” Te dwa rodzaje praw nie mają ze sobą żadnego związku. Prawa naturalne odwołują się do naszej woli, do tego, czego chcemy i czego oczekujemy. Stwierdzając, że coś jest prawem naturalnym sugerujemy, że wszystko jest rozstrzygnięte, dyskusja jest zamknięta. Salami odcinane jest plasterek po plasterku. To co zostało zadekretowane w Watykanie, zostało uznane za „prawo naturalne”, o którym nie wolno już dyskutować.


Pytając w kolejnym artykule „Dokąd zmierzamy?” Barbara Stanosz stwierdzała, że pojęcie klerykalizacji życia publicznego, które czasem pojawiało się w mediach, jest zbyt wąskie dla określenia istoty sporu, bowiem ten spór toczy się w istocie rzeczy o zamknięty bądź otwarty charakter społeczeństwa. Jest maj 1991 roku, Barbara Stanosz pisała:

„Nie jest to dyskusja poprzedzająca wybór, Polska bowiem została już wprowadzona na drogę powrotną ku państwu ideologicznemu.”

To nie było trudne, społeczeństwo było przyzwyczajone do indoktrynacji w szkole i w środkach masowego przekazu, do deklaracji prawomyślności, do pustych haseł. Kolejne tytuły wiele mówią; „Absolut żąda ofiar”, „Terror z ludzką twarzą”, „Lip service”. Ta książka jest pamiętnikiem narodzin bliźniąt syjamskich – III i IV Rzeczpospolitej. Na wszelki wypadek starano się nie zauważać, że pociąg do demokracji wykoleił się ruszając ze stacji. Próbowano tego nie zauważać. Epidemia lip service zbierała pierwsze żniwo.


W 1993 Barbara Stanosz należy już do publicystów wyklętych. Inicjuje założenie nowego pisma „Bez Dogmatu”.  Jej pierwszy pomieszczony w tym zbiorze tekst z tego miesięcznika traktuje o postrzeganiu władzy w kategoriach ONI. Uświadomiłem sobie jak głęboko ten fenomen jest zakorzeniony w naszej mentalności, kiedy wiele lat temu, podczas dyskusji na szwedzkim uniwersytecie, użyłem określenia „władza i społeczeństwo”. Wywołało to natychmiastową burzliwą dyskusję. Zwrócono mi uwagę, że władza jest zawsze częścią społeczeństwa, że możemy zasadnie mówić o władzy i zwykłych ludziach, o przywilejach z tytuły władzy, o władzy i ludzie, ale nie możemy przeciwstawiać władzy społeczeństwu, bo to przeczy definicji społeczeństwa. W polskiej socjologii to przeciwstawienie jest tak „naturalne”, że nawet tego nie zauważamy.


Barbara Stanosz piesze, że to stwierdzenie o ludziach dzierżących władzę, jako o grupie mającej własne interesy, które mogą być różne od tego, co deklarują publicznie, jest właściwie uniwersalne. „Demokrację różni od dyktatury nie psychologia rządzących, a gęsta sieć kontroli społecznej.” Przekonywanie do czystości intencji, mądrości i miłości rządzących  jest w efekcie zaproszeniem do rządów autorytarnych. Budowa państwowego i obywatelskiego systemu kontroli nie powiodła się. Chciano oprzeć nową Polskę na kredycie zaufania do styropianu, do weteranów walk, a nie na kwalifikacjach i solidnych instytucjach kontrolnych patrzących władzy na ręce.

„... a nadzorczo-doradcza rola radzieckiego ‘starszego brata’ przekazana została – mutatis mutandis – Kościołowi katolickiemu (wraz ze związanymi z tą rolą serwitutami politycznymi i materialnymi).”

Nowa, etosowa, władza nie przyjęła do wiadomości obaw społeczeństwa w kwestii przyjętej strategii polityki gospodarczej i społecznej. Poparcia szukała w Kościele, dziwiąc się i oburzając na coraz bardziej widoczne odrzucenie.


Czy konflikt między Kościołem i demokracją jest nieprzezwyciężalny? Tadeusz Mazowiecki pod koniec swojego życia mówił z rozpaczą, że polscy biskupi nie rozumieją demokracji. Prawdopodobnie  należałoby dodać, że nawet nie próbują zrozumieć demokracji i nie leży to w ich interesie. Barbara Stanosz pisze, że ten konflikt między „instytucją Kościoła katolickiego i modelem nowoczesnej, liberalnej demokracji jest autentyczny i głęboki: interesy i aspiracje każdej ze stron tego konfliktu są niszczące dla drugiej. Nie ma tu jednak pełnej symetrii. Sytuacja Kościoła w tym konflikcie jest mniej dramatyczna niż sytuacja demokracji”.


W zaawansowanych demokracjach widzimy kościoły pogodzone z demokracją i faktycznym rozdziałem Kościoła i państwa, które przyjęły na siebie nową rolę instytucji konsolidujących wspólnoty wierzących i zaspakajających indywidualne potrzeby wyznawców. (Warto dodać, że ten opis jest nazbyt optymistyczny, gdyż nie zrobiły tego dobrowolnie i nigdy nie straciły apetytu na powrót na scenę polityczną.) Polski Kościół katolicki ani na chwilę nie traktował poważnie możliwości uczciwego rozważenia oferty „przyjaznego rozdziału Kościoła i państwa”, zaś otwarci katolicy spod znaku „Tygodnika Powszechnego” zostali użyci jako taran do rozbicia wrót wrogiej twierdzy i odrzuceni po sforsowaniu bram. Barbara Stanosz nie miała najmniejszych wątpliwości, że już dyskusje wokół konkordatu, a następnie wokół konstytucji wskazywały na przegraną polskiej demokracji na wszystkich frontach.


Do tej książki z pewnością warto wracać szukając odpowiedzi na pytania o genezę dzisiejszej sytuacji i obecnego stanu polskiej demokracji. Trzy lata temu Stanisław Obirek przypomniał ją z okazji konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie „Koalicja Ateistyczna” oraz Fundację im. Kazimierza Łyszczyńskiego, a patronat objęła nad tą konferencją Wanda Nowicka, pełniąca wówczas funkcję wicemarszałka Sejmu. Sama konferencja poświęcona Barbarze Stanosz odbyła się w budynku Sejmu, co dziś trudno sobie wyobrazić. Lektura tych tekstów może wywoływać głęboki pesymizm  i uczucie przegranej. Może również skłaniać do refleksji na temat strategii dla ponownej próby wybicia się na demokrację.                                      

 


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Znasz li ten kraj

Znalezionych 386 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Agenci propagandy nienawiści   Koraszewski   2023-11-05
Modne słowo: narracja   Koraszewski   2023-10-06
Jaka religia, jaki ateizm?   Koraszewski   2023-10-02
Płacimy za grzechy dziadów   Koraszewski   2023-09-26
Poranne refleksje mieszkańca Polski   Koraszewski   2023-09-22
Dlaczego film Holland jest zły   Wójcik   2023-09-20
Śmierć byłego nauczyciela historii   Kruk   2023-09-18
Jeśli mam zacząć od nowa…   Koraszewski   2023-09-12
Osiem gwiazdek na grobie, Richard Dawkins i moje miasteczko   Koraszewski   2023-09-09
Elekcja posłów polskich   Koraszewski   2023-09-07
Powróćmy jak za dawnych lat w zaczarowanych bajek świat   Koraszewski   2023-08-29
Głosuj 4 razy NIE, czyli jak Jarosław Kaczyński poszedł śladami Bolesława Bieruta   Koraszewski   2023-08-15
Przedwyborcza kampania prania mózgów   Koraszewski   2023-07-19
Poemat o oszczędnym posługiwaniu się prawdą   Koraszewski   2023-07-06
Smutek plemiennego humanizmu   Koraszewski   2023-06-19
“Ewa” i Pola. Głos kobiet żydowskich   Walter   2023-06-14
Ordo Juris, ludzkie dramaty i złe dziennikarstwo   Koraszewski   2023-05-12
Papierowym okrętem po ojczystych kałużach   Koraszewski   2023-04-24
Wobbly hypothesis i życie współczesne   Koraszewski   2023-04-21
Powrót konfederatów polskich   Koraszewski   2023-04-18
Człowieku, zbliża się Dzień Darwina   Koraszewski   2023-02-04
Śmierć prezydenta i dylemat sędziego   Koraszewski   2022-12-17
Nacjonalistyczna patoekonomia wiecznie żywa   Łukaszewski   2022-12-16
Kogo i w jaki sposób chciałby zniszczyć ob. Kaczyński?   Koraszewski   2022-12-10
Listopadowe powstanie i sprawa dla niektórych niekoszerna   Łukaszewski   2022-11-30
Polityka jest sztuką realizowania tego co jest  możliwe   Koraszewski   2022-11-28
Państwo, religia, dzieci i Żydzi   Koraszewski   2022-11-17
W poszukiwaniu katolickich konstytucyjnych demokratów   Koraszewski   2022-11-15
Polityka, czyli taniec świętego Wita   Koraszewski   2022-10-20
Czy przywódcy organizacji rolniczych są największymi wrogami rolników?   Koraszewski   2022-10-15
Oświecony lud tego nie kupi   Zbierski   2022-10-10
Potforny ftorek i ojczyzna w potszebie   Kruk   2022-10-08
Do przyjaciół Moskali   Łukaszewski   2022-09-29
List otwarty do pewnego typa   Koraszewski   2022-09-28
Hic Rhodus, hic salta!   Koraszewski   2022-09-21
Głupota zawsze dziewica   Koraszewski   2022-09-19
Jesień oświecenia i owoc poznania   Koraszewski   2022-09-13
Od sierpnia 1980 do sierpnia 2022   Koraszewski   2022-08-30
Gdybym ja był Panem Bogiem   Kruk   2022-08-11
Przemilczana pielgrzymka posłów polskich do grobu Arafata   Koraszewski   2022-08-04
Kaczyński w Kórniku i powrót towarzysza Szmaciaka   Koraszewski   2022-07-26
Polska demokracja wyznaniowa   Koraszewski   2022-05-30
Ból głowy po święcie pracy   Kruk   2022-05-02
Świat się zmienia na lepsze   Kruk   2022-04-22
Pisowska wojna z rozumem   Koraszewski   2022-04-14
Oni się nie wstydzą, państwo nie reaguje   Koraszewski   2022-03-23
Kto dostrzeże grozę wzrostu cen żywności?   Koraszewski   2022-03-18
Cicho płynie solidarność   Koraszewski   2022-03-09
Pokaż figę sykofantom   Koraszewski   2022-02-19
Nie oskarżam, tylko przypominam   Koraszewski   2022-02-10
List otwarty do wice-ministra zdrowia Piotra Bombera, nadzorującego Departament Dialogu Społecznego   Koraszewski   2022-02-03
Pierwsza poprawka do, że tak powiem   Koraszewski   2021-12-08
Dzyndzyk patriotyczny i kwestie prawne   Kruk   2021-11-19
Głupota oparta na wiedzy   Koraszewski   2021-11-15
Jezus, Mahomet i cała reszta   Koraszewski   2021-11-11
 Byłem z Romanem na ty   Koraszewski   2021-11-09
Jarosław Kaczyński i historia polskiego analfabetyzmu   Koraszewski   2021-10-28
Czy można zrozumieć pamięć i tożsamość?   Koraszewski   2021-10-25
My naród i klops   Koraszewski   2021-10-15
Saga rodu Fedorowiczów, powiatowa walka z zaborcą i proces Katarzyny Mrówczyny   Koraszewski   2021-10-04
Historia pewnego teatru   Łukaszewski   2021-09-25
Niech żywi nie tracą nadziei   Kruk   2021-09-15
Dyskurs nasz powszedni pozwól zmienić Panie   Koraszewski   2021-09-11
Zawieszony w prawach członka   Kruk   2021-07-21
Codzienne obowiązki sołtysa honoris causa   Koraszewski   2021-06-26
Czy warto być Polakiem – wyjaśniamy   Koraszewski   2021-06-18
Polityczna kamasutra i umysł człowieka podnieconego   Koraszewski   2021-06-12
Dławiący wiatr historii   Koraszewski   2021-06-07
Piasek dla kota i inne troski   Koraszewski   2021-06-02
Nowy ład, Polski ład, czyli Nowa Ekonomiczna Polityka   Koraszewski   2021-05-29
Sen nocy wiosennej   Koraszewski   2021-05-14
Owszem żyję, ale trudno to potwierdzić   Koraszewski   2021-05-08
Święto flagi i inne święta   Kruk   2021-05-05
Demokracja umarła, niech żyje demokracja   Koraszewski   2021-04-30
Uczucia patriotyczne w promocji   Koraszewski   2021-04-28
Chuć w narodzie, czerep nadal rubaszny, dusza anielska trzepocze sztucznymi rzęsami   Kruk   2021-04-20
Czy wicepremier zarządzi wcześniejsze wybory?   Koraszewski   2021-04-14
Nie marszcz czoła, stawiaj go wyzwaniom   Kruk   2021-04-12
Bliźni gorszego sortu i problem moralności   Koraszewski   2021-04-10
Prawda, sumienie, zgoda   Koraszewski   2021-04-07
Rewolucja w NBP, nominały jawne i poufne   Koraszewski   2021-04-01
Mural w mieście Dobrzyniu   Koraszewski   2021-03-19
Groza reedukacji narodowej   Koraszewski   2021-02-27
Państwo mi nie służy   Koraszewski   2021-02-24
Prymas częściowo nieświeży   Koraszewski   2021-02-19
Teologia zniewolenia kontra społeczeństwo obywatelskie   Koraszewski   2021-02-01
Zostałem zaszczepiony przeciw wrednemu wirusowi   Koraszewski   2021-01-27
Opowieść o Polaku, który się prawdzie nie kłaniał   Koraszewski   2021-01-06
Rok parasola i parasolki?   Koraszewski   2021-01-04
Wypas środowiskowych prawd   Koraszewski   2020-12-28
„Uwaga, tu obywatelki i obywatele, to jest legalne zgromadzenie!”. Powolne budowanie mostów ponad podziałami.   Górska   2020-12-19
Doktor Dolittle i zielony kanarek    Garczyński-Gąssowski   2020-12-12
Seks bez seksizmu, kapłaństwo bez pedofilii   Koraszewski   2020-12-08
Opowieść o nocnym stróżu, kucharce i wartościach   Koraszewski   2020-12-06
Cyrkowe fikołki, teatralne gesty i realne działania opozycji   Górska   2020-11-30
Lekcja zdalna i pytanie dodatkowe   Kruk   2020-11-26
Przez okno wszedł Ziobro, a spod łóżka wylazł biskup, czyli jak Jarosław Kaczyński rozpętał wojnę domową   Górska   2020-11-24
Mowa pozasejmowa do obywatela Kaczyńskiego   Koraszewski   2020-11-21
Przekleństwo naszych czasów i wszystkich wcześniejszych   Kruk   2020-11-16
Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie!   Koraszewski   2020-11-11

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk