To pytanie pojawia się często w dyskusjach o rolnictwie – ile jest na Ziemi obszarów nadających się pod uprawę i ile z tego używamy obecnie? Jest to zwodniczo trudne pytanie. Jest to ważne pytanie, bo kiedy rośnie populacja ludzkości, musimy produkować więcej żywności. Możemy to robić przez podnoszenie ilości żywności, jaką można wyprodukować z każdego hektara, przez uprawianie więcej ziemi lub przez produkowanie żywności bez ziemi. Jeśli jednak rozszerzymy liczbę uprawianych hektarów, skąd wezmą się te dodatkowe hektary?
Zacznijmy od łatwego pytania – obecnie używamy 11% całej powierzchni lądowej Ziemi na rolnictwo (1,5 miliarda ha z 13,4 miliardów). Jaką część pozostałych 89% można użyć dla rolnictwa? Odpowiedź brzmi – to zależy od twojej definicji ziemi nadającej się pod uprawę. Możemy wziąć górną granicę oceny pozostałej ziemi nadającej się pod uprawę, a następnie wyjaśnić, dlaczego użycie tej ziemi jest problematyczne.
Po pierwsze, „ziemia nadająca się pod uprawę” jest kontinuum, a nie dychotomią. Pewne rodzaje ziemi mogą być używane tylko dla bardzo ograniczonej liczby potencjalnych upraw. Inna ziemia może znakomicie nadawać się pod wiele różnych upraw. Nie będziemy liczyli ziemi, która nie nadaje się pod uprawę, choć teoretycznie może być używana przy podjęciu skrajnych kroków. Można uprawiać zboże na pustyni, jeśli sprowadzasz całą potrzebną do tego wodę.
Jeśli policzymy całą potencjalnie uprawną ziemię, ocenia się, że obecnie używamy 36% tej ziemi dla rolnictwa. To znaczy, że pozostaje 64% czyli 2,7 miliarda ha. Na pierwszy rzut oka może to wyglądać zachęcająco, że mamy tak dużo dającej się uprawiać ziemi, jeszcze nieruszonej. Ta liczba jest jednak zwodnicza. Obejrzyjmy te 64%. Faktem jest, że już zabraliśmy najlepsze kąski. Już używamy najlepszej ziemi rolniczej dla rolnictwa. To, co pozostaje, jest na niskim końcu kontinuum nadawania się pod uprawy. Jeśli, na przykład, ziemię można użyć wyłącznie na gaje oliwne, to jest uznana za nadającą się pod uprawę w powyższej kalkulacji.
Ponadto, lasy pokrywają co najmniej 45%, chronione obszary (takie jak moczary) 12%, a ludzkie osiedla 3%, co razem daje 60%. Jasne więc, jeśli wliczasz wycięcie lasów deszczowych, to jeszcze jest wiele ziemi nadającej się pod uprawę. Jeśli wykluczysz lasy, obszary chronione i zasiedlone przez ludzi, pozostaje 34% ziemi nadającej się pod uprawy rolne. To znaczy, że używamy obecnie nieco ponad połowę całej takiej ziemi. Ale, jak mówiłem, używamy lepszą połowę. Wiele z pozostałej połowy może nawet nie mieć praktycznego użytku, choć teoretycznie nadaje się pod uprawę.
Około 90% nieużywanej ziemi nadającej się pod uprawę jest w subsaharyjskiej Afryce i w Ameryce Łacińskiej. Jest jej bardzo mało w Azji i, praktycznie rzecz biorąc, w ogóle nie ma jej w Europie i w Ameryce Północnej. Wiele ziemi nadającej się pod uprawę w Ameryce Łacińskiej to obszary zalesione. Zasadniczo więc, kiedy mówimy o nieużywanej ziemi nadającej się pod uprawę, mówimy głównie o subsaharyjskiej Afryce. Także tutaj wiele tej ziemi może technicznie nadawać się pod uprawę (jeśli chcesz sadzić gaje oliwne), ale nie praktycznie.
Wszystko to pokazuje dlaczego są ludzie, którzy twierdzą, że mamy zaledwie 3% ziemi nadającej się pod uprawę, na którą możemy rozszerzyć rolnictwo, co oznacza, że właściwie używamy całej ziemi uprawnej, jakiej praktycznie możemy bez ekspansji na lasy, obszary chronione i zasiedlone. Oczywiście, te oszacowania różnią się, ponieważ jest tam wiele założeń i konieczności oceny przy dokonywaniu kalkulacji. Gdzie stawiasz granicę ”praktyczności”?
Niemal z pewnością będziemy musieli rozszerzyć używanie ziemi nadającej się pod uprawę w Afryce subsaharyjskiej, w miarę rozwoju tej części świata. Dla reszty świata nie jest to realna strategia. Jest znacznie bardziej pożądane podniesienie wydajności i zrównoważenia upraw na ziemi już używanej. Właściwie ideałem byłoby, gdybyśmy mogli zmniejszyć procent ziemi używanej dla rolnictwa i oddać jej część na powrót naturalnych ekosystemów. To jest także skomplikowana sprawa – to nie jest tak proste, jak pozostawienie farm odłogiem, ale niewątpliwie pozwolenie na rozszerzenie się obszarów dla motyli i innych zagrożonych stworzeń, które nasze rolnictwo wypchnęło z ich ekosystemów, byłoby miłe
Farmerzy chcą być wydajni i mieć zrównoważone rolnictwo. To jest dla nich najlepsze. Zbiegają się tu interesy wszystkich. Nikomu nie służą marne praktyki rolnicze. Jest jednak kilka rzeczy, które ograniczają optymalne praktyki rolnicze. Jedną z nich jest dostępność technologii. Jest to główny ograniczający czynnik w rozwijającym się świecie. Inną jest po prostu edukacja – zaprowadzanie najlepszych praktyk tak szybko, jak to możliwe. W każdym zawodzie jest poślizg między naukową publikacją a rozpowszechnieniem się praktyki. W mojej dziedzinie, w medycynie, może to trwać lata. Nie wiem, jak to jest w rolnictwie, ale prawdopodobnie dałoby się tam coś ulepszyć.
Największa jednak przeszkoda dla najlepszych praktyk rolnych jest również jedną z najtrudniejszych do przeskoczenia – ideologia. Głównie mówię o rolnictwie organicznym. Nie wszystkie rolnicze praktyki organiczne są złe. Nacisk na zrównoważenie jest w rzeczywistości dobry. Problem polega na tym, że „organiczne” rolnictwo jest sztucznym konstruktem opartym na prostackiej ideologii – jest to apel do natury na sterydach. Zamiast posługiwać się metodami, dla których istnieją dowody, że są najlepsze dla produkcji, jakości końcowego produktu i dla środowiska, rolnictwo organiczne używa dość arbitralnej listy metod, które brzmią „naturalnie”, zakazując jednocześnie wszystkiego, co pachnie zbyt nowocześnie i technologicznie.
To jest zasadniczo cała podstawa ich niechęci do GMO – genetycznie modyfikowanych organizmów. Używają ideologii do demonizowania swojej konkurencji i wzniesienia aureoli zdrowotnej wokół ich organicznej żywności.
Wyniki niedawnego badania niemieckiego pokazują, że przy diecie organicznej używa się o 40% więcej ziemi niż przy diecie konwencjonalnej. Oszacowania użycia ziemi różnią się zależnie od uprawy, ale ostrożnie licząc, rolnictwo organiczne używa o około 20% więcej ziemi niż rolnictwo konwencjonalne. Według wielu różnych oszacowań, po prostu nie mamy ziemi niezbędnej do wykarmienia świata organicznymi metodami rolniczymi. Proszę pamiętać – pozostała ziemia nadająca się pod uprawę, która nie jest zalesiona itd., jest mniej odpowiednia dla rolnictwa niż ziemia obecnie używana, a więc wybór upraw byłby węższy i produkcja niższa. Tego nie da się pogodzić.
Ponadto, w miarę postępów technologii GMO, luka w wydajności między rolnictwem organicznym i konwencjonalnym będzie rosła. A jeśli uda nam się wytworzyć pszenicę lub kukurydzę, które potrafią ściągać potrzebny im azot z powietrza? To radyklanie zredukowałoby potrzebę nawozów. Badacze pracują na podniesieniem skuteczności fotosyntezy, co mogłoby podnieść plony o około 20%. Cechy, które redukują psucie się, redukują również marnowanie produktów, podnosząc wydajność systemu żywnościowego.
Użycie ziemi jest największym czynnikiem we wpływie rolnictwa na środowisko, więc metody, przy których niezbędne jest używanie większych areałów, mają najbardziej negatywny wpływ. Tak więc organiczne rolnictwo jest szkodliwe dla środowiska i nie jest zrównoważone przy rosnącej populacji. A nie chcę nawet zaczynać wywodu na temat obiegu azotu w przyrodzie. A jeśli rzeczywiście chcecie się zaniepokoić – jakie skutki będzie miało globalne ocieplenie na ilość dostępnej ziemi uprawnej?
Podobnie jak wiele pozornie prostych pytań – ile jest ziemi nadającej się pod uprawę i ile jej używamy? – kiedy zaczynasz się zagłębiać, odpowiedź może być bardzo złożona. Nawet jednak przy wachlarzu potencjalnych odpowiedzi wydaje się jasne, że używamy większość ziemi nadającej się dla rolnictwa.
How Much Arable Land Is There?
7 sierpnia 2018
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
