Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 07:41

« Poprzedni Następny »


Ani nie manifest, ani nie tak nowego ateizmu


Andrzej Koraszewski 2019-04-26


Czy była jakaś ateistyczna rewolucja? A jeśli tak, to czy powinniśmy jej ojcem ogłosić Woltera, Karola Marksa, Ludwiga Feuerbacha, Roberta Ingersolla czy może Bertranda Russella?   

 

Dlaczego czterech autorów nazwano „nowymi ateistami”? Kto ich tak nazwał? Czym się różnią od starych ateistów? Jedno jest pewne, to nie oni wymyślili nazwę „nowy ateizm”, nie stworzyli żadnego ruchu, nie napisali żadnego manifestu i nie zapoczątkowali żadnej ateistycznej rewolucji.  


Słynny biolog, słynny filozof, znany neurobiolog i znany dziennikarz napisali książki krytyczne wobec religii i te książki stały się bestsellerami. Sprzedawały się nie w tysiącach, nie w dziesiątkach tysięcy, a w setkach tysięcy egzemplarzy na całym świecie.

 

Nowością nie było to, co napisali, prawdziwą nowością była właśnie niesłychana popularność tych książek. Ateistyczna ewolucja dotarła do punktu, w którym ateizm wyszedł z intelektualnych salonów i literackich kawiarni i poszedł w lud.

 

Bez wątpienia talent literacki i niebywała erudycja tych autorów pomogły w promocji ich książek, ale to co było najważniejsze, to że pojawiła się znacząca publiczność gotowa sięgnąć po tego rodzaju literaturę. 

Współcześnie około 2 do 3 procent dorosłej populacji świata deklaruje się jako niewierzący. Te proporcje wyglądają inaczej w krajach najbardziej rozwiniętych. Są już środowiska, w których ateiści stanowią większość (97 procent członków amerykańskiej Akademii Nauk deklaruje ateizm.) Ale ateizm dotarł również pod przysłowiowe strzechy i znam całkiem sporo ateistow ze wsi i małych miasteczek, którzy dobrze znają nazwiska Richarda Dawkinsa, Daniela Dennetta, Sama Harrisa i Christophera Hitchensa.


Właśnie wyszła książka Czterej jeźdźcy apokalipsy z podtytułem „Jak zaczęła się ateistyczna rewolucja” (Wydawnictwo CiS Stare Groszki 2019.) Ta książka jest przede wszystkim zapisem rozmowy tych czterech pisarzy, rozmowy, która odbyła się w domu Hitchensa 30 września 2007 roku. Kiedy wydawca przesłał mi egzemplarz tej książki, sądziłem, że najciekawsza będzie dla mnie przedmowa Stephena Fry’a i noty autorów napisane z perspektywy czasu. Samą rozmowę znałem, słuchałem nagrania dawno temu i nie sądziłem, że jej czytanie będzie tak fascynującą lekturą.


Daniel Dennett w swojej nocie do książkowego wydania zapisu tamtej rozmowy stwierdzał:

„ …są tacy, którzy w naszym spotkaniu widzą katalizator, który uruchomił Wielką Reakcję. Oczywiście miło byłoby myśleć, że to dzięki nam pustoszeją kościoły w całym zachodnim świecie, ale chyba żaden z nas nie miał nigdy takiej pokusy.”

Dennett pisze, że wpisali się w istniejący już trend, że było to kilka ważnych deklaracji wypowiedzianych we właściwym czasie i właściwym miejscu. Możemy to uznać za nadmierną skromność, ale równocześnie te uwagi przywracają perspektywę – ewolucja postaw i poglądów zrodziła zapotrzebowanie, a ci autorzy wspaniale na to zapotrzebowanie odpowiedzieli.


Co ich połączyło? Sława na tym samym polu bitwy. Nic też dziwnego, że w samej rozmowie wiodącym wątkiem są krytycy ich książek i opowieści o reakcjach. Wśród tych krytyków było bardzo wielu ateistów, różnie prezentujących swoje niezadowolenie z powodu tego, że właśnie ci autorzy zyskali sławę, o której tak bardzo marzyli inni.


Ta ich swobodna rozmowa jest ucztą ze względu na ich kulturę, wiedzę, poczucie humoru i to, że możemy być świadkami rozmowy przyjaciół prowadzonej bez planu, swobodnej, a równocześnie będącej swego rodzaju podsumowaniem nie tylko tej ewolucji postaw i poglądów w społeczeństwie, ale i stanu wiedzy.

Nowi ateiści nie nazwali sami siebie nowymi ateistami, to ich krytycy zauważyli, że jest coś nowego w tej czwórce i całej fali autorów zabierających głos na temat religii, ale związanych raczej z naukami ścisłymi niż z tymi mniej ścisłymi. Ci „nowi ateiści” przeciwstawiają religii naukową metodę badania rzeczywistości, mówią otwarcie o konflikcie nauki i religii, odmawiają ściszania głosu z obawy, że krytyka religii może kogoś urazić. Richard Dawkins swoje uwagi po latach zatytułował „Pycha religii, pokora nauki i intelektualna odwaga ateizmu”. Przypomina, że zyskali sławę lub niesławę w związku z publikacją pięciu książek: Sama Harrisa Koniec wiary i List do chrześcijańskiego narodu, Odczarowanie religii Daniela Dennetta, Bóg urojony Richarda Dawkinsa i bóg nie jest wielki Christophera Hitchensa. Dawkins pisze, że nie spiskowali, nie konspirowali, ale zaczęto ich ze sobą łączyć. Przypomina również, że w tym okresie pojawiała się cała fala autorów piszących krytycznie o religii. Wymienia Ayaan Hirsi Ali, Victora Stengera, Lawrence’a Kraussa, Jerrego Coyne’a, Michaela Schermera, A.C. Graylinga i Dana Barkera.


Kiedy całą naszą czwórkę zaproszono w 2007 roku na konferencję Atheist Aliance International w Waszyngtonie, Hitchens zaprosił pozostałą trójkę do swojego domu na obiad, a ich zarejestrowana na wideo rozmowa stała się głośnym wydarzeniem.


Sam Harris po latach przypomina, że ludzie traktują ich jak „czwórgłową ateistyczną hydrę” niedostrzegając, że w wielu sprawach dzielą ich poważne różnice zdań. Łączy ich przekonanie że nauka i religia odmiennie postrzegają rzeczywistość oraz że religijny dogmatyzm zagraża postępowi wiedzy i bez potrzeby dzieli ludzi. To jest paradoks – pisze Sam Harris – bo nieustannie twierdzi się, że religia jednoczy, ale religia wzmacnia plemienność i gra na poczuciu winy i moralnych lękach, które sztucznie generuje.


Słynną rozmowę z 2007 roku otwiera następujące pytanie Richarda Dawkinsa:

„Na pewno wszyscy spotkaliśmy się z oskarżeniem, że jesteśmy aroganccy, złośliwi i pełni jadu. Co o tym myślicie?”

Dennett odpowiada na to, że pisząc swoją książkę testował kolejne wersje na swoich głęboko wierzących studentach. Ich reakcje skłaniały go do wprowadzania poprawek i łagodzenia, ale to nic nie dawało. Wszystko było odbierane jako napastliwe i agresywne. W końcu doszedł do wniosku, że te próby szukania wspólnego języka są jałowe.

„Religie – mówił w tej rozmowie – są dziś na takim etapie, że po prostu nie da się z nimi nie zgadzać i ich krytykować, nie stając się, jak możemy usłyszeć, grubianinem”.

Harris w chwilę później mówi:

„Zderzamy się z tym, że religia niemal oficjalnie jest chroniona przed racjonalną krytyką. Jest chroniona również przez osoby o takich samych jak my poglądach. Przez sekularystów i ateistów. Zostawia się ludzi na pastwę ich własnych przesądów. Nawet gdy są żenujące i kogoś krzywdzą, masz w to nie wnikać.”

Kawałek dalej mamy zabawny wręcz fragment, w którym Dennett mówi, że „bardzo trudno komuś powiedzieć…” Na co Harris dopowiada: „że zmarnowałeś życie”. To niesłychanie istotne. Religia wpajana od kołyski staje się fundamentem tożsamości blokującej krytyczne myślenie i zdolność rewizji poglądów. Hitchens przypomina w tym momencie swoje młodzieńcze spory z komunistami, którzy już wiedzieli o komunistycznych zbrodniach, ale znajdowali tysiące sposobów racjonalizowania, żeby pozostać przy swojej fanatycznej wierze.


O tych ateistycznych krytykach Daniel Dennett mówi:

„Mnie szczerze bawi – choć przyznam, że początkowo doprowadzało mnie to do furii, ale dziś  już tylko śmieszy – to, że udało im się zwerbować całe legiony niereligijnych ludzi, którzy obrażają się w ich imieniu.

Ci oburzeni religijni i areligijni dziennikarze i intelektualiści, w kółko zarzucali naszym autorom arogancję. Ta arogancja to stanowcza obrona naukowej metody poznawania świata. Zabawny zgoła spór, czy to nauka jest arogancka, czy zgoła odwrotnie, religia grzeszy arogancją wiedzy, której nie posiada. Cnotą naukowca jest przyznanie się do błędu, ale obowiązkiem powiedzenie, jak doszedł do swoich wniosków i poddanie swojego badania oraz rozumowania sprawdzeniu przez innych. Cnotą wierzącego jest wiarą na słowo. Tu możliwości otwartej dyskusji są ograniczone. Jednak na krytykę wiary w dziwaczne i sprzeczne z nauką religijne opisy rzeczywistości przeciwnicy systematycznie odpowiadają, że atakuje się jakiegoś Boga, w którego nikt rozsądny nie wierzy. Na co Dawkins przypomina to, co wszyscy wiemy, mianowicie, że zupełnie inaczej rozmawiają ze sobą tak zwani wyrafinowani teolodzy, inaczej pisze się o religii w pismach dla intelektualistów, co innego mówi ksiądz z ambony, a co innego mówi się dzieciom.


Dennett zauważa w tym miejscu, że gdyby ci profesorowie teologii zaczęłi mówić tym językiem do zwykłych księży czy pastorów, mało który by cokolwiek z tego zrozumiał. Dla wierzącego wiara bez dowodów jest cnotą wbijaną do głów przez setki pokoleń. Hitchens przywołuje atak Alistera McGratha na Dawkinsa. McGrath wytknął Dawkinsowi błąd w cytacie z Tertuliana [chrześcijański teolog z Kartaginy, przeszedł na chrześcijaństwo w 190 roku, zmarł ok. 240] – Credo quia absurdum – wierzę, bo to niedorzeczne. McGrath pisze, że chociaż przytoczony przez Dawkinsa cytat jest bardzo rozpowszechniony, ale w rzeczywistości Tertulian napisał To pewne, bo to niemożliwe. Oczywiście dokładność jest ważna, nawet w przypadku, gdy absurdalność poprawnej i nieco zmienionej wersji jest właściwie identyczna.


Ludzie z wyćwiczonymi na takiej teologii umysłami bez obawy, że wierni zaczną się stukać w czoła, plotą jak ówczesny biskup Liverpoolu, który oznajmił, że powódź w Yorkshire była spowodowana plagą hgomoseksualizmu.


Hitchens komentuje krótko: „Niech mi nikt nie mówi, że nie mam prawa oceniać kościoła na podstawie wypowiedzi jego biskupów. Mam!”


Czy to jest arogancja? Można tak to nazwać, chociaż takie oskarżenia można by nazwać wyrafinowaną prawdofobią.


Czy znajdujemy w zapisie tej rozmowy cokolwiek, co mogłoby wskazywać na to, że jest to manifest jakiegoś nowego ruchu? Druga część rozmowy, (po posiłku podanym przez żonę Christophera Hitchensa), zaczyna się od pytania Sama Harrisa „Co chcemy osiągnąć?” Harris przypomina natychmiast powszechne przekonanie, że nie można ludzi odwodzić od ich wiary. On sam nie ma takich obiekcji i mówi z zadowoleniem, że ciągle dostaje listy od czytelników, że jego książki pozwoliły komuś ostatecznie odrzucić religię. Idea, że religie znikną, wydaje się utopijna, mogą się jednak zmienić proporcje.


Daniel Dennett mówi w tym wątku:

„Myślę, że podważanie w ludziach wiary może być łatwiejsze niż nam się wydaje. Tylko od dawna jest to objęte moratorium. Jesteśmy dopiero na początku drogi, ale to obiecujące początki.”

W chwilę później przypomina, że trzeba naprawdę wielkiej odwagi, by oświadczyć, że człowiek skończył z tym wszystkim. Grozi to konfliktami w rodzinie, czasem konfliktami w pracy, konfliktami z przyjaciółmi. Osobiście mam wrażenie, że ci „nowi ateiści” zaczęli wychodzić naprzeciw tym, którzy już zbierają w sobie tę odwagę.


Więc, tak, to jest rodzaj manifestu, wezwania do oporu przeciw biernej akceptacji religijnej tyranii.


Tę książkę czyta się jak opowieści o Harrym Potterze i prawdę mówiąc, wcale bym się nie zdziwił, gdyby jakiś przedstawiciel takiego lub innego stowarzyszenia obrońców wiary przodków zarządził egzorcyzmy i publiczne spalenie egzemplarza tej książki. Chociaż przy obecnym stanie czytelnictwa mogą się nie dowiedzieć, że ta straszna książka istnieje.


Co do mnie, polecam i zapewniam – czyta się znakomicie.




Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
7. Tak tylko pytam przez ciekawość Lucjan Ferus 2019-04-28
6. Podstawy biologii... kuba 2019-04-28
5. Ani nie manifest... kuba 2019-04-28
4. co do książki Leszek 2019-04-27
3. do Ani nie manifest... Leszek 2019-04-27
2. Bardzo dziękuję Lucjan Ferus 2019-04-27
1. Ani nie manifest... kuba 2019-04-26


Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 898 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Logika świadectwem prawdy       Ferus   2024-03-17
Niektóre obawy dotyczące islamu są całkowicie racjonalne   Dawkins   2024-03-12
Cena świętego spokoju.Czyli religijny raj dla oportunistów albo też azyl ignorancji (wg Spinozy).   Ferus   2024-03-10
Bogu/bogom nic nie jesteśmy winni (III)   Ferus   2024-03-03
Bogu/bogom nic nie jesteśmy winni (II)   Ferus   2024-02-25
Bogom/Bogu nic nie jesteśmy winniCzyli „prawda” religii versus prawda rozumu   Ferus   2024-02-18
Droga Saladyna kończy się w Rafah   Pandavar   2024-02-17
Zatrute ziarnoCzyli wkład chrześcijaństwa w cywilizację europejską.   Ferus   2024-02-11
Epigoni: inna wersja upadku człowieka w raju   Ferus   2024-02-04
Mój racjonalny ateizm.Czyli w czym upatruję siłę areligijnych poglądów.   Ferus   2024-01-28
Moja racjonalna wiara (III)   Ferus   2024-01-14
Nowe książki Lucjana Ferusa   Koraszewski   2024-01-12
Moja racjonalna wiara (II)   Ferus   2024-01-07
Ayyan Hirsi Ali porzuciła ateizm dla chrześcijaństwa   Koraszewski   2024-01-01
Moja racjonalna wiara. Czyli idea bogów/Boga dla bardziej wymagających.   Ferus   2023-12-31
Alternatywna forma ateizmu   Ferus   2023-12-24
Niewiarygodna idea bogów/Boga (IV)   Ferus   2023-12-17
Niewiarygodna idea bogów/Boga III.   Ferus   2023-12-10
Niewiarygodna idea bogów/Boga II.   Ferus   2023-12-03
Niewiarygodna idea bogów/Boga   Ferus   2023-11-26
Nieudane autodafe. Czyli: kiedy ateizm był zbrodnią.    Ferus   2023-11-19
  Egzorcyści kontra Zły (II). Czyli pozorna walka „dobra ze złem”.   Ferus   2023-11-12
Egzorcyści kontra Zły. Czyli pozorna walka „dobra” ze „złem”.   Ferus   2023-11-05
Tanatos, czyli refleksja eschatologiczna   Ferus   2023-10-29
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy (III)   Ferus   2023-10-22
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy (II)   Ferus   2023-10-08
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy   Ferus   2023-10-01
Błądzenie - ludzka rzecz II   Ferus   2023-09-24
Błądzenie - ludzka rzecz   Ferus   2023-09-17
Bardzo nieelegancka hipoteza Boga II   Ferus   2023-09-10
Bardzo nieelegancka hipoteza Boga. Czyli mocno niedoskonałe wyobrażenia absolutnej doskonałości   Ferus   2023-09-03
Sztuczna inteligencja i sen   Ferus   2023-08-27
Ogromna transformacja Indii i Bliskiego Wschodu   Bulut   2023-08-22
Najlepszy ze światów - Ziemia? III.   Ferus   2023-08-20
Najlepszy ze światów - Ziemia? (II)   Ferus   2023-08-13
Bogowie, przesądy i fizjologia   Koraszewski   2023-08-13
Pakistan: “Oko za oko” – reperkusje palenia Koranu w Szwecji dla chrześcijan   Saeed   2023-08-12
Nowy ateizm i żądanie dogmatów   Johnson   2023-08-07
Najlepszy ze światów – Ziemia? Czyli najlepsza z możliwych marności nad marnościami.   Ferus   2023-08-06
Palenie pism świętych i innych śmieci   Koraszewski   2023-08-05
Wieżo z gierkowskiej cegły…   Kruk   2023-07-31
Kiedy prowadzą nas ślepi przewodnicy (II)   Ferus   2023-07-30
Ślepi przewodnicy   Ferus   2023-07-23
Czy sztuczna inteligencja rozumie o czym mówi?   Ferus   2023-07-16
Credo sceptyka. Część XII.   Ferus   2023-07-09
Credo sceptyka. Część  XI.   Ferus   2023-07-02
Objawienie Maurycego Kazimierza Hieronima Ćwiercikowskiego   Kruk   2023-06-26
Credo sceptyka. Część X.   Ferus   2023-06-25
Credo sceptyka. Część IX.   Ferus   2023-06-18
Boży ludzie w Afryce i w Polsce   Koraszewski   2023-06-15
Credo sceptyka. Część VIII   Ferus   2023-06-11
Marzenie o religii z ludzką twarzą   Koraszewski   2023-06-10
Credo sceptyka. Część VII.   Ferus   2023-06-04
Credo sceptyka. Część VI   Ferus   2023-05-28
Credo sceptyka. Część V.   Ferus   2023-05-21
Credo sceptyka, Część  IV.   Ferus   2023-05-14
Credo sceptyka. Część III   Ferus   2023-05-07
Credo sceptyka. Część II.   Ferus   2023-04-30
Credo sceptyka. Część I.   Ferus   2023-04-23
Odłożone w czasie zbawienie (IV)   Ferus   2023-04-16
Dorastać we wszechświecie   Koraszewski   2023-04-15
Odłożone w czasie zbawienie (III)   Ferus   2023-04-09
Odłożone w czasie zbawienie (II)   Ferus   2023-04-02
“New York Times” głosi fałszywą przyjaźń między nauką i religią   Coyne   2023-03-30
Odłożone w czasie zbawienie   Ferus   2023-03-26
Nawróć się, wyjdź za mnie lub giń: Chrześcijanki w muzułmańskim Pakistanie   Ibrahim   2023-03-21
Credo Ateisty (XIII)   Ferus   2023-03-19
Galopujący wzrost dyskrepancji między słowem i jego desygnatem   Koraszewski   2023-03-13
Credo ateisty (XII)   Ferus   2023-03-12
Turcja: seks islamistów z dziećmi jest w porządku; potępienie tego to przestępstwo   Bekdil   2023-03-10
Skandal wokół Jezusa niefrasobliwego   Kruk   2023-03-08
Zbliżają się dni religijnej zemsty   Carmon   2023-03-06
Credo ateisty (XI)   Ferus   2023-03-05
Czy antysemityzm, szalejący w niektórych częściach świata muzułmańskiego, naprawdę opiera się na błędnej interpretacji islamu?   Spencer   2023-02-27
Credo ateisty (X)   Ferus   2023-02-26
Credo ateisty (IX)   Ferus   2023-02-19
Credo ateisty (VIII)   Ferus   2023-02-12
Credo ateisty (VII)   Ferus   2023-02-05
“Hańba Pakistanu”: oskarżenia o bluźnierstwo   Saeed   2023-02-03
Watykan przeciw Izraelowi   Koraszewski   2023-02-02
Credo ateisty (VI)   Ferus   2023-01-29
Skąd Jezus wziął swoje DNA? Spór między katolikami a ewangelikami   Coyne   2023-01-25
Credo ateisty (V)   Ferus   2023-01-22
Credo ateisty (IV)   Ferus   2023-01-15
Credo ateisty (III)   Ferus   2023-01-08
Credo ateisty (II)   Ferus   2023-01-01
Credo ateisty    Ferus   2022-12-25
Przekleństwo nieskończonych możliwości (II)   Ferus   2022-12-18
Przekleństwo nieskończonych możliwości   Ferus   2022-12-11
Nasza lepsza połowa (III)   Ferus   2022-12-04
Nasza lepsza połowa (II)   Ferus   2022-11-27
Nasza lepsza połowa   Ferus   2022-11-20
List do chrześcijan i nie tylko   Koraszewski   2022-11-19
Błędna droga rozwoju ludzkości (II)   Ferus   2022-11-13
Błędna droga rozwoju ludzkości   Ferus   2022-11-06
Zbłąkane dzieci Matki Natury (VI)   Ferus   2022-10-30
Zbłąkane dzieci Matki Natury (V)   Ferus   2022-10-23
Czy jakiś proboszcz popełnił kardynalny błąd?   Koraszewski   2022-10-17
Zbłąkane dzieci matki Natury (IV)   Ferus   2022-10-16
Zbłąkane dzieci Matki Natury (III)   Ferus   2022-10-09

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk