Prawda

Piątek, 2 maja 2025 - 20:09

« Poprzedni Następny »


Polityka w czasach romantycznej zarazy


Andrzej Koraszewski 2023-06-17

Caspar David Friedrich, Wędrowiec nad morzem mgły, 1818 (Źródło: Wikipedia, hasło \

Caspar David Friedrich, Wędrowiec nad morzem mgły, 1818 (Źródło: Wikipedia, hasło "Romantyzm")



Zderzenie cywilizacji? Upadek cywilizacji? Zniechęcenie do demokracji?

 

Sądząc z głębokich analiz wybitnych lewicowych intelektualistów, jesteśmy świadkami globalnych zmagań lewicy i prawicy. Dokładnie tę samą diagnozę przedstawiają prawicowi publicyści i mógłby się człowiek dziwić, że ci śmiertelni wrogowie tacy zgodni, gdyby nie fakt, iż można zasadnie podejrzewać, że w rzeczywistości obserwujemy zmagania serca z rozumem, w wyniku których rozum coraz częściej cierpi na niedokrwistość. Fakt, że wyznawcy lewicy i prawicy są jakby odmiennie romantyczni, jedni globalnie, drudzy narodowo. Ważna jest jednak romantyczność jako taka, więc wydają się całkowicie zgadzać ze sobą, że rozum w tym sporze wyłącznie przeszkadza. Ważne jest głębokie przekonanie o własnej moralności, szlachetności i mądrości, jak również o głupocie, amoralności i złej woli przeciwników. Ta ostatnia, w miarę wzrostu siły romantyczności wszystkich stron staje się z każdym dniem prawdziwsza.


Słoń w salonie przeciwnika może utrudniać dostrzeganie i analizę własnych błędów. A jakby tego było mało, w poszukiwaniu dowodów na wyższość mojej romantycznej wizji nad ich romantyczną wizją, wpadamy w korkociąg idealizacji i demonizacji. Prawie trzydzieści lat temu znakomity pisarz rosyjski, Wiktor Jerofiejew napisał artykuł pod tytułem „Gdybym był Polakiem”. Pisał w nim:

Systemy pojęciowe są zasadniczo różne. Polak prowadzi dialog według kartezjańskich zasad logicznych, odnosząc się ze zrozumieniem do kwestii sprzeczności i mając jasne wyobrażenie o swoich interesach. Rosjanin za podstawę rozważań przyjmuje ogólne pojęcie witalności, która negliżuje – w imię ludzkości – kwestię sprzeczności interesów. Polski punkt widzenia wydaje się Rosjanom wąski i nieprzyjemnie pragmatyczny. Z kolei rosyjski światopogląd jest dla polskiej świadomości niechlujnie rozmamłany i podejrzanie totalny. 

Jerofiejew często posługuje się ironią i sarkazmem. Wtedy jednak mógł sądzić, że opisuje rzeczywistość. Skąd to idealizowanie polskiej kultury dialogu? Prawdopodobnie z przypadkowych spotkań, które dawały pisarzowi wrażenie, czegoś całkowicie odmiennego, od tego, co doprowadzało go do szału we własnej kulturze narodowej. Zabawne, bo dwadzieścia lat wcześniej miałem podobną reakcję w pierwszych latach pobytu w Szwecji. Prawdopodobne mógłbym wówczas napisać dokładnie to samo, porównując sposób prowadzenia dyskusji w Szwecji i w Polsce.    

 

Ważne są daty. Jerofiejew patrzył z podziwem na naszą kulturę w 1995 roku, kiedy w Rosji rządził zapijaczony Jelcyn, hordy cwaniaków łowiły ryby w mętnej wodzie systemowych przemian, okradając społeczeństwo na potęgę. Turyście z Moskwy Polska mogła się wydawać krajem prawdziwie parlamentarnych sporów i uporządkowanych zmian systemowych. W Czechach Václav Havel pisał, że nazbyt wybujałe nadzieje, przyniosły poczucie zawodu i rozgoryczenia. Wcześniej polski satyryk opisywał te nadzieje inaczej: „w luksusie kąpać się nareszcie, jak Mongoł w spienionym kumysie”.

 

Szybkie bogacenie się jednych i zawiedzione nadzieje innych skłaniały do podejrzeń, że każdy sukces oparty jest na nieuczciwości. To nie była prawda, ale te podejrzenia miały wystarczająco mocne podstawy, żeby to przekonanie było powszechne, skłaniając do wycofania wcześniejszego poparcia. Demokracja zaczęła być podejrzana.

 

Balcerowicz pytany po latach co zrobiłby inaczej, powiedział, że zadbałby o reformę wymiaru sprawiedliwości. Nie mogę wiedzieć, czy taka reforma wiele by zmieniła. Czasy przemian, to czasy okazji; dla jednych to okazja sukcesu opartego na rzetelności i pracowitości, dla drugich na cwaniactwie. Na kursy etyki biznesu chętnych wówczas nie było.   

                

Przypominający artykuł Jerofiejewa Andrzej de Lazari wraca do późniejszej refleksji tego samego autora na temat rosyjskiej mentalności. „Rosjanie – pisał Jerofiejew -  nie wiedzą, czym jest norma. Widzą, że inni żyją inaczej, ale im to nie wychodzi. Mijają lata – nie wychodzi. Niemcom wychodzi, wychodzi Japończykom. Po co tutaj? I wszyscy nie tyle się cieszą, co specjalnie nie niepokoją. Wielkie rzeczy”.

 

Andrzej de Lazari zwraca uwagę, że Putin obejmując po raz pierwszy urząd prezydenta zapowiadał „dyktaturę prawa”, ale w mentalności rosyjskiej nigdy nie było tradycji poszanowania prawa. Prawo to Zachód, Rosja to wiara i łaska. Wielu myślicieli, w szczególności głęboko wierzących, przeciwstawia prawu stanowionemu moralność i to moralność sankcjonowaną przez instytucje religijne. „Prawo moralne zawsze powinno stać ponad prawem stanowionym”. W rosyjskiej literaturze powtarzał to Dostojewski, Tołstoj a potem  Sołżenicyn. Jak pisze Andrzej de Lazari: „Dyktat moralny prowadzi do podporządkowania wszystkiego własnemu pojmowaniu świata, dyktat prawa stanowionego porządkuje sferę polityki, ekonomii i życia społecznego.„

 

Trudno powiedzieć, co miał na myśli Putin zapowiadając „dyktaturę prawa”, prawo i sprawiedliwość zapowiadali bracia Kaczyńscy, łącząc socjalistyczną koncepcję stanowienia prawa z pokusą powrotu do koncepcji o wyższości religijnych praw moralnych nad prawem stanowionym.

 

Tradycja prawa rzymskiego, zmodernizowanego przez myśl oświeceniową, prowadziła do stopniowej zmiany poddanego w obywatela, a władzy z boskiego nadania we władzę z wyboru. Pojęcie wulgaryzacji prawa pojawiło się z okazji upadku Rzymu, kiedy barbarzyńcy już wiedząc, że prawo może być oznaką cywilizacji, zaczęli go używać jako swoistej dekoracji swojego barbarzyństwa. Dyktatura prawa w umyśle barbarzyńcy to dyktatura mojego prawa i mojej sprawiedliwości (w czym doskonałość osiągnęły systemy totalitarne, tak nazizm, jak i komunizm). Praworządność oznacza jednak podporzadkowanie się normom prawnym tak rządzących, jak i szeregowych obywateli.

 

Przyjeżdżając do Szwecji na początku lat siedemdziesiątych byłem przekonany, że dotarłem do kraju, w którym  osiągnięto praworządność bliską doskonałości. Jakież było moje zdumienie, kiedy z biegiem czasu musiałem się zgodzić z prawnikami i innymi specjalistami, że w Szwecji (i innych krajach skandynawskich) zachodzą zmiany prowadzące do osłabienia tej praworządności (i protestanckiej etyki pracy). To nadal był kraj rzetelności i uczciwości, ale socjalistyczna ideologia wzmacniała postawy roszczeniowe z jednej strony, a z drugiej strony zmieniała samą ideę systemu prawnego, jako systemu chroniącego życie, wolność i własność, w system stanowiący prawa orzekające jak ma wyglądać rzeczywistość. Połączenie wzrostu postaw roszczeniowych (państwo ma dać) z ustawodawstwem orzekającym, że ma być dobrze, nie tylko nie służy wzmocnieniu praworządności, może ją w szybkim tempie niszczyć.         

 

Zdaniem niektórych (głównie konserwatywnych) obserwatorów, nowe formy wulgaryzacji prawa były związane z prawami człowieka, które z ogólnych celów przenikały do kodeksów, powodując ponowne przekonanie o wyższości prawa moralnego nad prawem chroniącym normy życia społecznego.

 

Podczas gdy Rosja nie zdołała wydobyć się ze starych kolein, w Polsce udało się stworzyć kulawą demokrację, która nie zaspokoiła oczekiwań, a rozgoryczone społeczeństwo poszło na lep demagogów obiecujących prawo i sprawiedliwość. Tymczasem kraje, które mogliśmy uważać za wzory praworządności zgubiły drogę i również tam widzimy nie tylko utratę zaufania do demokracji, ale upadek praworządności, radykalny spadek zaufania do mediów i systemu przedstawicielskiego, podziały, którym towarzyszy radykalizacja języka, który przestaje się nadawać do opisu rzeczywistości, nie wspominając nawet o dialogu między ludźmi mającymi różne poglądy i różne interesy.

 

Być może stwierdzenie, że racjonalizm przegrał, jest nazbyt pesymistyczne, ostatecznie nigdy nie był dominujący. Obecne zmagania lewicy z prawicą wydaję się z każdym dniem spychać go głębiej do katakumb.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Notatki

Znalezionych 2924 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Koszmarne dziedzictwo kolonializmu   Koraszewski   2025-05-02
Departament Sprawiedliwości stwierdza, że UNRWA może zostać pozwana przed amerykańskim sądem   Fitzgerald   2025-05-02
„Guardian” przedstawia antysemityzm na kampusach jako wytwór naszej wyobraźni   Levick   2025-04-29
Zachód znów wpada w pułapkę Iranu   Rafizadeh   2025-04-28
Jak ekstremizm maszeruje bez przeszkód   Bryen   2025-04-28
Vermont, Mohsem Mahdawi i tabun użytecznych idiotów   Collier   2025-04-25
Azerbejdżan: rozszerzenie Porozumień Abrahamowych   Sherman   2025-04-24
Dwa pełne lata piekła w Sudanie   Fernandez   2025-04-23
Szalona kampania mająca na celu dekryminalizację Hamasu   O'Neill   2025-04-21
Najnowsza próba podważenia Izraela? Wykorzystywanie palestyńskich chrześcijan   Bard   2025-04-20
Sytuacja kryzysowa kanadyjskich Żydów   Hecht   2025-04-19
Sahel: rodzące się centrum globalnego islamizmu   Haug   2025-04-19
Drodzy uprzejmi Żydzi i inni o mentalności „Nie chcę się do tego mieszać”:To nie działa.   Finlayson   2025-04-17
Żydowska ambiwalencja w walce z antysemityzmem   Bard   2025-04-17
Biesy napadają raz jeszcze   Koraszewski   2025-04-16
Zapomniana wojna w Sudanie ujawnia nieludzkość izraelofobii   O'Neill   2025-04-16
Zastosowanie żydowskiej perspektywy etycznej do zidentyfikowania i ujawnienia stronniczości mediów (znowu @NYTimes)     2025-04-15
Żydowska etyka polityczna: projekt dla sprawiedliwych     2025-04-14
Realistyczne spojrzenie na kolonializm osadniczy   Finlayson   2025-04-14
Ramy uniwersalnej etyki żydowskiej     2025-04-13
Trump i pułapka Najwyższego Przywódcy   Taheri   2025-04-13
Antyglobalista w Białym Domku   Koraszewski   2025-04-12
Etyka żydowska: wróg każdej wadliwej filozofii     2025-04-11
Udawanie rozbrajania Hezbollahu nic nie pomoże   Abdul-Hussain   2025-04-10
Wojna ONZ z sukcesem Żydów     2025-04-10
Ludobójcza krucjata Iranu     2025-04-09
Trzydzieści lat temu Izrael deportował przywódców Hamasu. Świat zmusił Izrael do przyjęcia ich z powrotem   Greenfield   2025-04-09
Turcja idzie w ślady demokracji z tradycjami   Koraszewski   2025-04-08
Nazistowski supersesjonizm: unicestwienie żydowskiej „antyrasy”     2025-04-08
Wojna socjalizmu z Żydami – od Marksa do dzisiaj     2025-04-07
Zbrodnia to niesłychana   Koraszewski   2025-04-06
Czy rząd USA ma prawo stawiać warunki finansując uniwersytety?   Dershowitz   2025-04-05
Palestyńscy mężczyźni dopuszczają się przemocy wobec kobiet, ale winą obarcza się Izrael   Levick   2025-04-05
Turcja: moment neoosmański   Fernandez   2025-04-04
Jak świecki progresywizm stał się moralnie regresywny     2025-04-04
Samą istotą palestynizmu jest supersesjonizm     2025-04-03
Zawsze przyczyna, nigdy skutek   Malicki   2025-04-02
Tożsamość w czasach zarazy   Koraszewski   2025-04-01
Sprawiedliwość społeczna i supersesjonizm     2025-04-01
Gaza, Trump, prawda i… „transfer”   Sherman   2025-03-31
Nie ma różnicy między “politykami” Hamasu a jego terrorystami   Toameh   2025-03-30
UE musi przestać podważać starania o uratowanie jej samej   Rafizadeh   2025-03-29
Rządy terroru w Bangladeszu: w stronę kolejnego islamistycznego centrum w Azji Południowej?   Bulut   2025-03-28
Jednolita teoria pola antysemityzmu     2025-03-27
Irak: Nieustające ataki na Jazydów   Bulut   2025-03-26
Dają nam słowo Hamasu, że piszą prawdę i tylko prawdę   Koraszewski   2025-03-26
Nie licz na to, że Arabowie odbudują Gazę lub pomogą Palestyńczykom   Toameh   2025-03-25
Jedna wojna ale w różnych odsłonach   Bryen   2025-03-23
Sieć kłamstw Hamasu i współudział mediów (w tym @NYTimes)     2025-03-22
Najwyższy czas usunąć biurokrację ONZ sprzyjającą Hamasowi   Cohen   2025-03-21
Palestyńczycy: “Giniemy z powodu Hamasu”   Toameh   2025-03-21
Dziwaczne zainteresowanie Mahmoudem Khalilem   Fitzgerald   2025-03-20
Kolejne kłamstwa ONZ na temat Izraela   O'Neill   2025-03-18
„Negocjator” USA w sprawie zakładników mówi, że Hamas chce pokoju, oferuje „15-letni rozejm” i odbudowę Gazy przez USA   Greenfield   2025-03-17
MKCK nie jest neutralny w żadnym sensie. Jest pro-Hamas     2025-03-16
Biden obiecał, że pomoc nie trafi do Hamasu. Działania USAID, które miały zapewnić realizacje tej obietnicy, były kiepskim żartem     2025-03-13
Wysokie notowania kryptoracjonalizmu   Koraszewski   2025-03-12
Przeczytajcie konstytucję Iranu i obalcie reżim   i Bill Siegel   2025-03-11
Jak Hamas uzyskał zawieszenie broni w Ramadanie bez uwolnienia zakładników   Frantzman   2025-03-11
Przywłaszczanie słów Goldy Meir   Oz   2025-03-10
Papież Franciszek ignoruje dżihadystyczną masakrę w kościele   Greenfield   2025-03-09
Prawie jeden na trzech Demokratów i prawie połowa młodych ludzi w USA popiera Hamas a nie Izrael     2025-03-08
Talibanizacja Bangladeszu   Bulut   2025-03-08
Reżim Iranu: Dlaczego dyplomacja i układy zawsze zawodzą   Rafizadeh   2025-03-07
Jak wyjaśnić wydarzenia z tego weekendu?     2025-03-04
Irytujący czubek góry lodowej   Koraszewski   2025-03-04
Hunter College poszukuje wykładowcy     2025-03-03
Dyplomaci, pokerzyści i matematycy   Koraszewski   2025-03-02
Stawianie czoła terroryzmowi i przesłanie wiadomości   Collins   2025-03-01
Tajemnica popularności sprawy palestyńskiej   Koraszewski   2025-02-28
Hamas zachowuje się tak, jakby Izrael nie był już tym, czym był kiedyś   Frantzman   2025-02-28
Przekręcanie słów w świadomości społecznej   Koraszewski   2025-02-26
ZEA obiecuje 200 milionów dolarów na wsparcie Sudanu   Williams   2025-02-26
Gaza. Plan Trumpa i trochę kontekstu   Anderson   2025-02-24
Nieunikniona konieczność wyciągnięcia wniosków o społeczeństwie palestyńskich Arabów   Tobin   2025-02-23
Dzień po zakończeniu pierwszego etapu zawieszenia broni w Gazie   Koraszewski   2025-02-23
Biznes poszukiwania rozwiązań   Bryen   2025-02-21
Trump ma rację, a @NYTimes myli się w sprawie usuwania materiałów wybuchowych w Gazie     2025-02-20
Haniebna reklama wykupiona przez Żydów w „New York Times”   Chesler   2025-02-19
Sokrates, Trump i Ukraina   Koraszewski   2025-02-18
Artykuł w katarskiej gazecie rządowej: Hamas wyłonił się jako zwycięzca z nienaruszoną siłą, armią i bronią; ludność Gazy nigdy jej nie opuści     2025-02-18
Strategia przetrwania reżimu irańskiego: opóźnić, oszukać, przetrwać Trumpa   Rafizadeh   2025-02-17
Proste pytanie, które pokazuje szkodliwość @UNRWA     2025-02-16
Jak bardzo nadal jest z nami?   Koraszewski   2025-02-16
Długa “Czarna Ręka” i 7 października   Collier   2025-02-15
Rozpoczął się niezwykle ważny proces   Spencer   2025-02-14
Burza piaskowa na Bliskim Wschodzie   Koraszewski   2025-02-13
Krytycy Trumpa chcą uczynić Amerykę bezpieczną dla antysemitów   Tobin   2025-02-13
Prawo do istnienia Spośród ponad 200 państw w systemie międzynarodowym, przetrwanie tylko jednego – państwa Izrael – wydaje się być kwestią dyskusyjną.   Cohen   2025-02-10
Liban i Izrael powinny zacząć rozmawiać o pokoju. Wojna Izraela, która zmiażdżyła Hezbollah, dała Libańczykom szansę. Powinni ją wykorzystać   Abdul-Hussain   2025-02-09
Kłamią i wiedzą, że kłamią   Koraszewski   2025-02-08
Koniec „Palestyny” Donald Trump przypomina światu, że idee mają termin zdatności do użycia   Smith   2025-02-07
Dlaczego Autonomia Palestyńska nie jest zdolna do sprawowania władzy w Gazie   Toameh   2025-02-07
Syria ma nowego autokratę, Szaraa przyznał sobie tytuł „prezydenta”   Abdul-Hussain   2025-02-06
Hamas i Czerwony Krzyż   Steinberg   2025-02-05
Trump ma rację, pozwalając Palestyńczykom opuścić Gazę   Tobin   2025-02-04
USA wysłały ponad 3 miliardy dolarów “armii” Hezbollahu   Greenfield   2025-02-02
Kłamstwo relatywizmu kulturowego. Nie jesteśmy tacy sami   Finlayson   2025-02-01
Dla zapewnienia pokoju na Bliskim Wschodzie, Trump musi przenieść amerykańską bazę lotniczą Al-Udeid z Kataru do Zjednoczonych Emiratów Arabskich   Williams   2025-02-01
Wykład, którego nie było    Koraszewski   2025-01-31

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Hamasowscy mordercy


Stawianie czoła


 Dyplomaci, pokerzyści i matematycy


Dlaczego BIden


Nie do naprawy


Brednie


Rafizadeh


Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill

Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk