Prawda

Piątek, 9 maja 2025 - 08:09

« Poprzedni Następny »


Nie ma chleba bez wolności?


Andrzej Koraszewski 2023-01-11

Port handlowy w New Jersey, (Źródło zdjęcia: Wikipedia)
Port handlowy w New Jersey, (Źródło zdjęcia: Wikipedia)

Witold Gadomski pisze na łamach “Gazety Wyborczej”, że wolny handel nie przyniósł pokoju. To długi artykuł, prezentujący historię handlu od czasów starożytnych, do najnowszego kryzysu. Autor pisze o niebezpieczeństwach izolacjonizmu, co kończyło się, jak w przypadku Chin i Japonii, cywilizacyjnym samobójstwem. Przechodzi do czasów najnowszych, do porozumień GATT i Światowej Organizacji Handlu (WTO), żeby dojść do wniosku, że nadzieje Stanów Zjednoczonych i innych krajów demokratycznych na to, że liberalizacja światowego handlu przyniesie wszystkim dobrobyt i pokój okazała się złudna.

„…zasada ta okazała się korzystna przede wszystkim dla Chin i Rosji. Chiny stały się największym na świecie eksporterem, a Rosja największym dostawcą surowców energetycznych do Europy.”

Długi, może nawet zbyt długi, historyczny szkic, zaczyna się zbyt późno. Handel jest dużo starszy niż rolnictwo, prawdę mówiąc, handel jest starszy niż nasz gatunek. Czy seks za smaczne kąski to najstarszy przykład wymiany towarowej? Tak twierdzą prymatolodzy i nie tylko oni. Nasz ludzki handel sięga głęboko w epokę kamienia łupanego. Archeolodzy ze zdumieniem odkrywają, że bulwy krzemienia i inne kamienie nadające się na narzędzia były czasem sprowadzane z odległych o setki kilometrów terenów. Antropolodzy badają wymianę towarową między nierzadko wrogimi plemionami, historia religii pokazuje jak często miejsca kultu były równocześnie częścią sieci wymiany towarów.


Handel był korzystniejszy od rabunku, ale rabunek dawał łatwiejsze i szybsze zyski, przynajmniej na krótką metę.    


Próba podziału na społeczeństwa kupców i rabusiów na nic się nie zda, bo kultura handlu i kultura rabunku nazbyt często się mieszały. Wraz z wynalezieniem rolnictwa, nowym, cennym towarem stał się człowiek.                       


W czerwcu 1956 roku byłem na rok przed maturą, podczas wypadków poznańskich przybiegłem do domu i z zachwytem opowiadałem o transparencie niesionym przez tłum, który głosił: „Nie ma chleba bez wolności”. Kolejne dziesięć lat zajęło mi zrozumienie, że chleb bez wolności wyprodukować jest najłatwiej, że przez ostatnie dziesięć tysięcy lat produkowano coraz więcej chleba bez wolności, zaś handel był częściej handlem owocami pracy przymusowej niż wolnej.      


Gadomski w swoim historycznym szkicu pisze, iż kraje bardziej rozwinięte starały się więcej sprzedawać niż kupują. To prawda, inna zasada była jednak ważniejsza, kupujemy surowce, sprzedajemy towary przetworzone i jeszcze inna zasada – kupujemy towary wytworzone w systemie pracy przymusowej, sprzedajemy towary wyprodukowane przez ludzi wolnych. (Nie zawsze, ale bardzo często, bo tu zysk jest najwyższy.)


Czy dla historyka gospodarki ważna jest mowa Peryklesa? Sądzę, że tak. Nie wiemy, ile w tej mowie upiększeń dodanych przez Tukidydesa, a na ile jest to dokładny zapis mowy pogrzebowej sprzed bez mała dwóch i pół tysiącleci. Perykles o ustroju Aten między innymi mówił:

„Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie wglądamy z podejrzliwą ciekawością w zachowanie się naszych współobywateli, nie odnosimy się z niechęcią do sąsiada, jeśli się zajmuje tym, co mu sprawia przyjemność, i nie rzucamy w jego stronę owych pogardliwych spojrzeń, które wprawdzie nie wyrządzają szkody, ale ranią. Kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym; jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom, zwłaszcza tym niepisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi powszechną hańbę.”

Ateny były pierwszą demokracją, ale była to demokracja obywateli-właścicieli niewolników. Oczywiście los ateńskiego niewolnika był zdecydowanie lepszy od losu niewolnika w Związku Radzieckim, w nazistowskim obozie pracy, czy w Chinach, ale w starożytności niewolnictwo było powszechne, zaś dobra organizacja pracy niewolniczej była ówczesnym źródłem bogactwa narodów. Handel wewnętrzny i handel zagraniczny są ze sobą splecione i ten splot jest ważnym elementem rozważań zarówno o drodze do dobrobytu, jak i o bezpieczeństwie. Handel zagraniczny jest niesłychanie ważny, jeśli jednak zakup surowców strategicznych może być nagle zablokowany, gdyż korzystamy z dostaw jakiegoś monopolisty, może pojawić się poważne zagrożenie bezpieczeństwa.


Anglicy mieli swoje prawa zbożowe od XII wieku. Nakładali wysokie cła na import zbóż, żeby zwiększyć opłacalność produkcji krajowej. Te prawa zbożowe uderzały mocno w Polskę, która dysponując połową Ukrainy, była przez stulecia spichlerzem Europy. Brytyjczycy wzmocnili swoje prawa zbożowe po tym, jak Napoleon zarządził blokadę angielskich portów, powodując dramatyczne kłopoty z zaopatrzeniem. Najbardziej znanym przeciwnikiem praw zbożowych był David Ricardo. (Jeden z ulubionych ekonomistów Karola Marksa).


Ricardo urodził się w tym samym roku, w którym był pierwszy rozbiór Polski. Prawdziwi Polacy lubią zwalać winę za rozbiory na Rosjan i Niemców, dla historyka gospodarki nie jest to takie pewne. Wzorowana na Atenach republika właścicieli niewolników była demokracją ciężko pracującą na własne samobójstwo. Polska pszenica była niesłychanie konkurencyjna, bo siła robocza była praktycznie darmowa. Ale państwo słabło, bo byliśmy zajęci pilnowaniem zniewolonej większości, i byliśmy coraz bardziej zacofani, bo innowacje mieliśmy właściwie wyłącznie z importu, a ich szerokie wdrażanie nie było opłacalne, bo rynek wewnętrzny był zbyt słaby.


Davida Ricardo fascynowały koszty pracy, wiedział, że w interesie właściciela jest utrzymywanie tych kosztów na najniższym poziomie, to znaczy na poziomie pozwalającym zatrudnionym utrzymać się przy życiu. Jeśli płace z jakiegoś powodu rosną, pracodawca pozbywa się części pracowników i ci ludzie muszą z konieczności ubiegać się o zatrudnienie na gorszych warunkach. Był to czas, w którym zwalniani z rolnictwa i przemysłu przymierali głodem, a reakcją elit było oskarżenie o nadmierną dzietność klas niższych. Teoria Malthusa nie wzięła się znikąd, a jego przekonanie o zbliżającym się kresie możliwości wyżywienia nadmiernie liczebnej populacji ludzkiej były uzasadnione ówczesnym poziomem wydajności w rolnictwie.


Ricardo, podobnie jak Malthus, dzieląc społeczeństwo na ziemian, robotników i właścicieli kapitału nie brał pod uwagę zmian wynikających z innowacyjności, która dla Adama Smitha była kluczowa. (Smith mógłby zaproponować poznańskim robotnikom transparent z hasłem „Nie ma innowacyjności bez wolności”.) Pragnienie zbudowania dobrobytu na niskich kosztach pracy i na handlu owocami pracy niewolniczej kończy się jak Polska w 1772 roku i Związek Radziecki w 1991 roku.


Liberalizacja światowego handlu była świetnym pomysłem, ale zignorowano pierwsze dzwonki alarmowe informujące o zagrożeniach. Kraje zachodnie były święcie przekonane, że nikt i nic nie jest w stanie zagrozić ich imponującej przewadze technicznej, że kraje „rozwijające się” będą na zawsze zależne od krajów rozwiniętych i będą zależne od zakupów w krajach, w których wolność daje największy przyrost innowacji i pozwala na produkcję najbardziej technicznie skomplikowanych towarów. Zignorowano fakt, że w systemie pracy przymusowej można wyprodukować i bombę atomową, i sputnik. Wymagało to kradzieży cudzych innowacji, ale kradzież nigdy nie była obca naszemu gatunkowi.         


W dotychczasowej historii prawdopodobnie najdoskonalszą okupacją była amerykańska okupacja Japonii. Wiele razy opowiadałem o moim szoku, kiedy w Londynie japoński inżynier powiedział mi, że japoński cud gospodarczy nie byłby możliwy bez bomb atomowych zrzuconych na Hiroszimę i Nagasaki, że te bomby złamały ducha japońskiego nacjonalizmu i rasizmu, że pozwoliły zaakceptować okupację i jej warunki.

Sama okupacja była dzieleniem się tajemnicą własnego sukcesu. Amerykanie narzucili Japończykom konstytucję, która była mniej lub bardziej kopią konstytucji amerykańskiej, narzucili reformy. Popełniali błędy, nie zawsze rozumiejąc lokalne warunki, ale ogólna zasada była prosta: macie respektować indywidualną własność i prawa jednostki. Koniec życia na kradzionym chlebie.

To było sprzeczne z ekonomią Ricardo i z ekonomią Marksa. Japończycy dorzucili do tego swoją pracowitość, umiejętność kopiowania, pedantyczność. W ciągu kilku dekad stali się narodem równie lub bardziej innowacyjnym jak Amerykanie. Przekonanie, że nikt nie jest w stanie produkować towarów równie skomplikowanych jak nasze, po kosztach niższych niż nasze, okazało się złudne. Świat dowiedział się o tym dopiero, kiedy na parkingach przed General Motors było więcej samochodów marek japońskich niż amerykańskich. Zadecydował o tym jednak kryzys naftowy z 1973 roku.

Decyzja Arabii Saudyjskiej i innych krajów OPEC ujawniła z dnia na dzień, że nazbyt lekceważąco traktowano zmiany, jakie zaszły na światowych rynkach i w kosztach produkcji wysokiej jakości towarów przemysłowych. Sztuczny kryzys naftowy ujawnił rozmiary tych zmian i przyspieszył przebudowę międzynarodowego handlu. Czy świat zachodni czegoś się nauczył? Pół wieku później rosyjska napaść na Ukrainę pokazała głębię uzależnienia energetycznego od Rosji i technicznego od Chin. Przyzwyczailiśmy się, że samochody japońskie i koreańskie są równie dobre ale tańsze od głównych  marek zachodnich, nie zauważyliśmy, jak drogo trzeba płacić za brak zainteresowania bezpieczeństwem. Ideologiczny entuzjazm kazał rezygnować z korzystania z własnych zasobów gazu w łupkach, zamykać elektrownie atomowe, walczyć z klimatem za pomocą chińskich paneli słonecznych i wierzyć bardziej Ricardo i Marksowi niż Smithowi.


Liberalizacja globalnego handlu jest wspaniałą rzeczą, bezmyślność może jednak prowadzić nie tylko do utraty zysków, może również okazać się samobójcza. Rosyjski szantaż energetyczny prawdopodobnie uda się zneutralizować, chociaż los Ukrainy nadal jest bardzo niepewny. Chiny wydają się być zagrożeniem poważniejszym, ponieważ tam udało się poszerzyć obszary wolności ekonomicznej, wywołać eksplozję innowacyjności, przy równoczesnym dławieniu swobód obywatelskich, co pokazuje możliwość skutecznej produkcji chleba bez wolności na znacznie wyższym poziomie. Ta część kryzysu w globalnym handlu może być znacznie trudniejsza do opanowania.

[Rosyjska] agresja pokazała, że wolny handel nie jest sposobem na utrzymanie pokoju. Władcy nie zawsze kierują się korzyściami gospodarczymi. Czasem mają ambicje niezrozumiałe dla reszty świata – pisze Witold Gadomski.

To święta prawda, pytanie, czy będziemy teraz mądrzejsi?


A co z nami, Polakami? Czy dalej będziemy śpiewać „Boże! Coś Polskę przez tak liczne wieki/Otaczał blaskiem potęgi i chwały…”, pracowicie zapominając, że wypichcona w 1816 roku pieśń była hymnem pochwalnym rozbiorów i cara Aleksandra, i kończyła się słowami: „Niech zaprzyjaźnione dwa narody kwitną/I błogosławią Jego panowanie.”

 

Handel nie jest sprawa łatwą ani małą, najłatwiej rozum przehandlować. Wolność jeszcze nie gwarantuje ani mądrości, ani uczciwości. Kończy się czasami fałszowaniem starych piosenek.


Powinien również pamiętać o tym wielki naród amerykański. Pół wieku temu Henry Kissinger doskonale wiedział, co i dlaczego robi Arabia Saudyjska i czego oczekuje. Oczekiwała nacisków na Izrael w związku z kolejną nieudaną napaścią armii arabskich na Izrael. Kissinger namówił na ustępstwa nie pamiętając, że uleganie szantażystom nigdy nie pomaga ani własnym interesom, ani pokojowi na świecie.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Notatki

Znalezionych 2928 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Siedem największych kłamstw na temat działań Izraela i Sił Obronnych Izraela w Gazie   i Arsen Ostrovsky   2025-05-09
Krótka historia antysemityzmu jako sygnalizacji cnoty     2025-05-07
Sąd Najwyższy Wielkiej Brytanii potwierdza, że kobiety istnieją   Greenfield   2025-05-07
Malowane papugi na plafonie jak długi   Koraszewski   2025-05-05
Koszmarne dziedzictwo kolonializmu   Koraszewski   2025-05-02
Departament Sprawiedliwości stwierdza, że UNRWA może zostać pozwana przed amerykańskim sądem   Fitzgerald   2025-05-02
„Guardian” przedstawia antysemityzm na kampusach jako wytwór naszej wyobraźni   Levick   2025-04-29
Zachód znów wpada w pułapkę Iranu   Rafizadeh   2025-04-28
Jak ekstremizm maszeruje bez przeszkód   Bryen   2025-04-28
Vermont, Mohsem Mahdawi i tabun użytecznych idiotów   Collier   2025-04-25
Azerbejdżan: rozszerzenie Porozumień Abrahamowych   Sherman   2025-04-24
Dwa pełne lata piekła w Sudanie   Fernandez   2025-04-23
Szalona kampania mająca na celu dekryminalizację Hamasu   O'Neill   2025-04-21
Najnowsza próba podważenia Izraela? Wykorzystywanie palestyńskich chrześcijan   Bard   2025-04-20
Sytuacja kryzysowa kanadyjskich Żydów   Hecht   2025-04-19
Sahel: rodzące się centrum globalnego islamizmu   Haug   2025-04-19
Drodzy uprzejmi Żydzi i inni o mentalności „Nie chcę się do tego mieszać”:To nie działa.   Finlayson   2025-04-17
Żydowska ambiwalencja w walce z antysemityzmem   Bard   2025-04-17
Biesy napadają raz jeszcze   Koraszewski   2025-04-16
Zapomniana wojna w Sudanie ujawnia nieludzkość izraelofobii   O'Neill   2025-04-16
Zastosowanie żydowskiej perspektywy etycznej do zidentyfikowania i ujawnienia stronniczości mediów (znowu @NYTimes)     2025-04-15
Żydowska etyka polityczna: projekt dla sprawiedliwych     2025-04-14
Realistyczne spojrzenie na kolonializm osadniczy   Finlayson   2025-04-14
Ramy uniwersalnej etyki żydowskiej     2025-04-13
Trump i pułapka Najwyższego Przywódcy   Taheri   2025-04-13
Antyglobalista w Białym Domku   Koraszewski   2025-04-12
Etyka żydowska: wróg każdej wadliwej filozofii     2025-04-11
Udawanie rozbrajania Hezbollahu nic nie pomoże   Abdul-Hussain   2025-04-10
Wojna ONZ z sukcesem Żydów     2025-04-10
Ludobójcza krucjata Iranu     2025-04-09
Trzydzieści lat temu Izrael deportował przywódców Hamasu. Świat zmusił Izrael do przyjęcia ich z powrotem   Greenfield   2025-04-09
Turcja idzie w ślady demokracji z tradycjami   Koraszewski   2025-04-08
Nazistowski supersesjonizm: unicestwienie żydowskiej „antyrasy”     2025-04-08
Wojna socjalizmu z Żydami – od Marksa do dzisiaj     2025-04-07
Zbrodnia to niesłychana   Koraszewski   2025-04-06
Czy rząd USA ma prawo stawiać warunki finansując uniwersytety?   Dershowitz   2025-04-05
Palestyńscy mężczyźni dopuszczają się przemocy wobec kobiet, ale winą obarcza się Izrael   Levick   2025-04-05
Turcja: moment neoosmański   Fernandez   2025-04-04
Jak świecki progresywizm stał się moralnie regresywny     2025-04-04
Samą istotą palestynizmu jest supersesjonizm     2025-04-03
Zawsze przyczyna, nigdy skutek   Malicki   2025-04-02
Tożsamość w czasach zarazy   Koraszewski   2025-04-01
Sprawiedliwość społeczna i supersesjonizm     2025-04-01
Gaza, Trump, prawda i… „transfer”   Sherman   2025-03-31
Nie ma różnicy między “politykami” Hamasu a jego terrorystami   Toameh   2025-03-30
UE musi przestać podważać starania o uratowanie jej samej   Rafizadeh   2025-03-29
Rządy terroru w Bangladeszu: w stronę kolejnego islamistycznego centrum w Azji Południowej?   Bulut   2025-03-28
Jednolita teoria pola antysemityzmu     2025-03-27
Irak: Nieustające ataki na Jazydów   Bulut   2025-03-26
Dają nam słowo Hamasu, że piszą prawdę i tylko prawdę   Koraszewski   2025-03-26
Nie licz na to, że Arabowie odbudują Gazę lub pomogą Palestyńczykom   Toameh   2025-03-25
Jedna wojna ale w różnych odsłonach   Bryen   2025-03-23
Sieć kłamstw Hamasu i współudział mediów (w tym @NYTimes)     2025-03-22
Najwyższy czas usunąć biurokrację ONZ sprzyjającą Hamasowi   Cohen   2025-03-21
Palestyńczycy: “Giniemy z powodu Hamasu”   Toameh   2025-03-21
Dziwaczne zainteresowanie Mahmoudem Khalilem   Fitzgerald   2025-03-20
Kolejne kłamstwa ONZ na temat Izraela   O'Neill   2025-03-18
„Negocjator” USA w sprawie zakładników mówi, że Hamas chce pokoju, oferuje „15-letni rozejm” i odbudowę Gazy przez USA   Greenfield   2025-03-17
MKCK nie jest neutralny w żadnym sensie. Jest pro-Hamas     2025-03-16
Biden obiecał, że pomoc nie trafi do Hamasu. Działania USAID, które miały zapewnić realizacje tej obietnicy, były kiepskim żartem     2025-03-13
Wysokie notowania kryptoracjonalizmu   Koraszewski   2025-03-12
Przeczytajcie konstytucję Iranu i obalcie reżim   i Bill Siegel   2025-03-11
Jak Hamas uzyskał zawieszenie broni w Ramadanie bez uwolnienia zakładników   Frantzman   2025-03-11
Przywłaszczanie słów Goldy Meir   Oz   2025-03-10
Papież Franciszek ignoruje dżihadystyczną masakrę w kościele   Greenfield   2025-03-09
Prawie jeden na trzech Demokratów i prawie połowa młodych ludzi w USA popiera Hamas a nie Izrael     2025-03-08
Talibanizacja Bangladeszu   Bulut   2025-03-08
Reżim Iranu: Dlaczego dyplomacja i układy zawsze zawodzą   Rafizadeh   2025-03-07
Jak wyjaśnić wydarzenia z tego weekendu?     2025-03-04
Irytujący czubek góry lodowej   Koraszewski   2025-03-04
Hunter College poszukuje wykładowcy     2025-03-03
Dyplomaci, pokerzyści i matematycy   Koraszewski   2025-03-02
Stawianie czoła terroryzmowi i przesłanie wiadomości   Collins   2025-03-01
Tajemnica popularności sprawy palestyńskiej   Koraszewski   2025-02-28
Hamas zachowuje się tak, jakby Izrael nie był już tym, czym był kiedyś   Frantzman   2025-02-28
Przekręcanie słów w świadomości społecznej   Koraszewski   2025-02-26
ZEA obiecuje 200 milionów dolarów na wsparcie Sudanu   Williams   2025-02-26
Gaza. Plan Trumpa i trochę kontekstu   Anderson   2025-02-24
Nieunikniona konieczność wyciągnięcia wniosków o społeczeństwie palestyńskich Arabów   Tobin   2025-02-23
Dzień po zakończeniu pierwszego etapu zawieszenia broni w Gazie   Koraszewski   2025-02-23
Biznes poszukiwania rozwiązań   Bryen   2025-02-21
Trump ma rację, a @NYTimes myli się w sprawie usuwania materiałów wybuchowych w Gazie     2025-02-20
Haniebna reklama wykupiona przez Żydów w „New York Times”   Chesler   2025-02-19
Sokrates, Trump i Ukraina   Koraszewski   2025-02-18
Artykuł w katarskiej gazecie rządowej: Hamas wyłonił się jako zwycięzca z nienaruszoną siłą, armią i bronią; ludność Gazy nigdy jej nie opuści     2025-02-18
Strategia przetrwania reżimu irańskiego: opóźnić, oszukać, przetrwać Trumpa   Rafizadeh   2025-02-17
Proste pytanie, które pokazuje szkodliwość @UNRWA     2025-02-16
Jak bardzo nadal jest z nami?   Koraszewski   2025-02-16
Długa “Czarna Ręka” i 7 października   Collier   2025-02-15
Rozpoczął się niezwykle ważny proces   Spencer   2025-02-14
Burza piaskowa na Bliskim Wschodzie   Koraszewski   2025-02-13
Krytycy Trumpa chcą uczynić Amerykę bezpieczną dla antysemitów   Tobin   2025-02-13
Prawo do istnienia Spośród ponad 200 państw w systemie międzynarodowym, przetrwanie tylko jednego – państwa Izrael – wydaje się być kwestią dyskusyjną.   Cohen   2025-02-10
Liban i Izrael powinny zacząć rozmawiać o pokoju. Wojna Izraela, która zmiażdżyła Hezbollah, dała Libańczykom szansę. Powinni ją wykorzystać   Abdul-Hussain   2025-02-09
Kłamią i wiedzą, że kłamią   Koraszewski   2025-02-08
Koniec „Palestyny” Donald Trump przypomina światu, że idee mają termin zdatności do użycia   Smith   2025-02-07
Dlaczego Autonomia Palestyńska nie jest zdolna do sprawowania władzy w Gazie   Toameh   2025-02-07
Syria ma nowego autokratę, Szaraa przyznał sobie tytuł „prezydenta”   Abdul-Hussain   2025-02-06
Hamas i Czerwony Krzyż   Steinberg   2025-02-05
Trump ma rację, pozwalając Palestyńczykom opuścić Gazę   Tobin   2025-02-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Hamasowscy mordercy


Stawianie czoła


 Dyplomaci, pokerzyści i matematycy


Dlaczego BIden


Nie do naprawy


Brednie


Rafizadeh


Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill

Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk