Jest wiele dobrych odpowiedzi w tym wątku, które pokazują dobre rozumienie sceptycyzmu filozoficznego. Pytania są bardzo często informacją o błędach początkującego, a więc warto szczegółowo na nie odpowiedzieć. Moją pierwszą reakcją jednak jest porada, by zacząć od podstaw w tym przedmiocie. Przeczytaj książkę o filozofii. Skromnie sugeruję The Skeptics’ Guide to the Universe, która jest pomyślana jako wstęp do sceptycyzmu filozoficznego i bezpośrednio odpowiada na wszystkie pytania tego internauty. Jest jednak wiele innych dobrych książek i wystarczą bardzo podstawowe książki filozoficzne o epistemologii (nie muszą być jawnie sceptyczne).
Mówię o tym, bo często spotykam ludzi, którzy próbują uprawiać filozofię nawet nie zdając sobie sprawy lub nie doceniając głębi filozofii jako dziedziny intelektualnej. Filozofia jest jedną z tych rzeczy, o której każdy uważa, że potrafi ją uprawiać nawet bez odrobiny edukacji w tym przedmiocie. Nieuniknione jest, że robią podstawowe błędy, często takie, z którymi rozprawili się tysiące lat temu pierwsi filozofowie. Nie różni się to od wygłaszania sądów o wysoce technicznej dziedzinie nauki bez jakichkolwiek studiów i bez znajomości stanowiska ekspertów.
Nasz pytający zaczyna:
„Fakt’ – co jest „faktem”? Google odpowiada: “rzecz, która jest wiadoma lub dowiedziona jako prawda”. I tu mam problem: „wiadoma”… komu? Jestem z Indii i widziałem zarówno wsie, jak miasta. Różne rzeczy są „znane” w różnych społecznościach. Na przykład, ludzie na terenach wiejskich „wiedzą”, że istnieją czarownice i duchy.
To jest podstawowe pytanie epistemologii – skąd wiemy cokolwiek i co to znaczy wiedzieć coś? A tutaj jest porada – nie polegaj na czymś, co zasadniczo jest słownikiem, dla zrozumienia technicznego terminu lub pojęcia.
W pewien sposób nie wiemy rzeczywiście niczego i wszystkie fakty są względne. W wiedzy ludzkiej jest bardzo niewiele absolutów. O takich podstawowych „faktach” mówi się jako o pierwszych zasadach - jakie są idee, co do których możemy zgodzić się, że muszą być prawdziwe, lub możemy założyć, że są prawdziwe, a potem użyć ich jako punktu wyjściowego do badania rzeczywistości.
Sama nauka nie jest zestawem ”faktów”, ale metodą badania. Zaczyna się od określonych przesłanek i nawet nie utrzymuje, że te przesłanki są Prawdą, a tylko, że są niezbędne, by nauka funkcjonowała. Nazywamy te przesłanki naturalizmem metodologicznym – każdy materialny skutek ma materialną przyczynę i nie ma magii ani cudów (arbitralnego zawieszenia praw natury). A przynajmniej nie można powoływać się na takie cuda, kiedy budujesz argument. W oparciu o tę przesłankę nauka używa logiki i obserwacji, nie po to, żeby dowieść, że coś jest poprawne, ale żeby dowieść, że jest błędne. (To jest kluczowy punkt – nigdy nie możesz dowieść, że coś jest błędne, jeśli możesz dowolnie powoływać się na cuda.) Przez wykonywanie eksperymentów i obserwacji nauka może wykluczyć hipotezy, które nie zgadzają się z dowodami. Cokolwiek pozostaje, wyjaśnienia, które przeżyły wytrwałe próby dowiedzenia, że są błędne, są następnie wstępnie uważane za możliwe lub nawet prawdopodobne wyjaśnienia. Im dłużej przetrwa naukowa koncepcja i im więcej niezależnych linii dowodowych, które prowadzą nas do tego samego wniosku, tym większe nasze zaufanie do tej koncepcji.
To jest niekończący się proces. Budujemy modele, które są zdolne nie tylko wyjaśnić, ale przewidzieć, a potem testujemy te modele, modyfikując je lub odrzucając, jeśli to potrzebne.
Pytający w tym wątku wydaje się polegać na fałszywej dychotomii, że sceptycy wierzą, iż coś jest albo znanym faktem, albo czymś, co należy ośmieszyć. Zupełnie nie tak działa sceptycyzm. Propagujemy używanie ważnych zestawów filozoficznych i naukowych metod, i krytykujemy tych, którzy polegają zamiast tego na bezpodstawnych metodach (zła logika i pseudonauka). W tym wszystkim chodzi o metodę, a nie o wiarę.
Jego następny punkt:
Jakkolwiek jest, wielu rzeczy nie wiemy. Oczywiście, wypełnianie luk twierdzeniem, że „Bóg/szatan/demon/itd. zrobił to” jest lenistwem, ale jeśli te zjawiska naprawdę mają nadnaturalne wyjaśnienie, w które wierzą ludzie, nie stają się z konieczności fałszywe.
To jest pozorny przeciwnik. Sceptyczna filozofia nie traktuje czegoś jako fałszywe po prostu dlatego, że ludzie wierzą w to ze złych powodów (to jest logiczny błąd formalny). Sceptycy muszą przyznać ignorancję. Tym, co krytykujemy, jest argument oparty na ignorancji – stawianie twierdzenia opartego na braku wiedzy. Na przykład: nie możemy wyjaśnić zjawisk psychicznych do arbitralnego poziomu pewności, a więc wiara w duchy jest uzasadniona.
I związany z tym punkt:
Argument Russella o czajniczku – tak, to był dobry argument. Jasne, nie mogę dowieść ani obalić istnienia czajniczka latającego między Marsem a Jupiterem. Istnieje jednak wiele takich rzeczy, które są prawdziwe, ale nie ma na nie dowodów – na przykład, co jadłeś 100 dni temu, twoje myśli, twoja świadomość, twoje uczucia itd.
Tutaj znowu jest pozorny przeciwnik zbudowany na ignorancji autora w dziedzinie filozofii. Filozoficznym stanowiskiem nie jest to, że czajniczek Russella nie istnieje, a tylko, że jest nieuzasadnione twierdzenie, że istnieje, wyłącznie z powodu naszej niezdolności udowodnienia, że nie istnieje. I tyle.
Pytający wyciąga także złą lekcję z przesłanki, że są rzeczy, które są prawdziwe, ale dla których nie możemy mieć dowodów. Oczywiście, żaden poważny filozof w to nie wątpi. Stanowiskiem naukowego sceptycyzmu wobec takich twierdzeń nie jest to, że muszą one być fałszywe, ale agnostycyzm. Nauka jest agnostyczna wobec wszystkiego, co nie może być zbadanie przez obiektywne dowody. Takie rzeczy są po prostu nieznane (chyba że zawierają logiczne sprzeczności wewnętrzne). Tym, co krytykujemy, jest twierdzenie, że wie się, iż coś jest prawdziwe, czego nie daje się dowieść lub sfalsyfikować.
Rozważamy także prawdopodobieństwo każdego twierdzenia i stosujemy logiczne zasady, takie jak brzytwę Ockhama, by ustalić względne prawdopodobieństwo konkurujących hipotez. Tu nie chodzi o dowód – nauka mówi tu tylko o prawdopodobieństwie.
Jeśli twierdzisz, że 100 dni temu jadłeś grzankę z serem, nie miałbym powodów do wątpienia w twoje słowa lub kwestionowania ich. Po prostu mnie to nie obchodzi, jestem technicznie agnostykiem wobec tego twierdzenia, ale jest to tak trywialne, że nie warte badania. Jeśli jednak to, co jadłeś 100 dni temu, jest w jakiś sposób krytycznym dowodem w procesie o morderstwo, to będziemy musieli zobaczyć jakieś dowody. Pokaż mi zdjęcie, kwit z restauracji lub nieuprzedzonego naocznego świadka. Oczywiście, nie możesz przedstawić samego twierdzenia jako dowodu. Nie czyni to twojego twierdzenia fałszywym, a tylko nieznanym.
Na koniec:
Argument Richarda Dawkinsa “Religie są sprzeczne/’który Bóg’” – to nie znaczy, że wszystkie są błędne. Obalenie „teorii flogistonu” nie znaczy, że Nauka myliła się. Jeśli jedna religia jest błędna, to nie znaczy, że wszystkie religie są z konieczności błędne. To byłoby nadużycie indukcji.
Ale to nie jest argument. Argumentem jest to, że ponieważ religie zaprzeczają wzajem sobie swoimi twierdzeniami (na wielu poziomach, od całościowych koncepcji do małych szczegółów), nie mogą wszystkie być prawdziwe. W rzeczywistości, jeśli jedna z nich jest całkowicie prawdziwa, to wszystkie inne religie są fałszywe w tym stopniu, w jakim zaprzeczają tej jednej prawdziwej. Argumentem jest to, że każdy, kto wierzy w jedną religię, odrzuca wszystkie inne religie. Są ateistami lub agnostykami w stosunku do wszystkich religii poza jedną. A więc ateiści odrzucają wiarę w tylko jedną religię więcej niż wierzący – co jest statystycznie małą różnicą.
To jest ważne i ma na celu przekłucie kulturowej bańki, w której wydaje się żyć tak wielu wierzących. Zrozumienie, że świat jest pełen ludzi, którzy wierzą w swoją religię równie żarliwie, jak ty wierzysz w swoją, że mają podobne powody do myślenia, że mają jedyną prawdziwą wiarę, jest pomocne. Niemniej odrzucasz ich wiarę. W rzeczywistości odrzucasz setki wiar i niezliczone oparte na wierze twierdzenia. Jak więc możesz winić ateistę za odrzucenie twojej? Według niektórych oszacowań na świecie istnieje 4200 religii. Jeśli wierzysz w jedną z nich, to odrzucasz 4199, podczas gdy ateiści odrzucają 4200. Niezbyt duża różnica.
Zabawne jest badanie tych kwestii i dlatego filozofia mnie fascynuje. Podkreślam moją wstępną rekomendację – podchodź do filozofii z pokorą, a także z zasadą miłosierdzia. Załóż, że jesteś ignorantem i próbuj dowiedzieć się, co filozofowie w rzeczywistości mówią. Przez tysiące lat dogłębnie debatowali nad tymi pytaniami, jest więc mało prawdopodobne, że znajdziesz fatalny błąd w ich rozumowaniu przez strzelanie na chybił trafił.
Kiedy wskazuję, że krytyka często opiera się na niezrozumieniu tego, co naprawdę mówi naukowy sceptycyzm, odpowiedzią jest, że słyszano ”sceptyka”, który przedstawiał te złe argumenty. W porządku – należy więc krytykować tych samozwańczych sceptyków. Nie mylcie jednak ich błędów z samym naukowym sceptycyzmem. Tutaj wkracza zasada miłosierdzia. Próbujcie zrozumieć najlepsze argumenty po obu stronach.
W rzeczywistości, cały ten post byłby w porządku, gdyby autor przedstawił go następująco: ”Słyszałem ludzi, którzy nazywają siebie sceptykami, a przedstawiają te argumenty, które uważam za bezzasadne. Co mówi o tym społeczność?” Nie warto krytykować samej filozofii sceptycyzmu w oparciu o błędne rozumienie oparte na wypowiedziach przypadkowych osób.
How Do We Know
23 maja 2019
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
