Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 11:52

« Poprzedni Następny »


Czy arabska izraelskość jest atrakcyjna


Daled Amos 2019-09-10


Dwa lata temu David Hazony – redaktor-założyciel „The Tower” – opisał potencjalną więź między izraelską tożsamością a przyszłością amerykańskich Żydów. Uważał, że izraelska kultura może zgalwanizować amerykańską społeczność żydowską. Kluczową częścią tego jest izraelskość.


Dzisiaj na skrawku ziemi, o którym marzono przez tysiąclecia, miliony Żydów żyją innym życiem żydowskim. I robią to w sposób, który nadal zachowuje tożsamość z pokolenia na pokolenie. Coraz bardziej to wyjątkowe podejście do życia, historii i tożsamości jest eksportowane – produkty ich kultury, ich innowacje, ich sama istota życia – do Ameryki.


Obecnie jednak wydaje się, że izraelskość nie musi być eksportowana, by rozszerzać swoje wpływ.


W rzeczywistości poczucie tożsamości oferowane przez izraelskość nie musi nawet ograniczać się do Żydów.

Opisując to, co nazywa izraelizacją izraelskich Arabów, izraelski poeta i eseista, Druz, Salman Masalha, wskazuje na sondaż przeprowadzony przez Sicha Mekomit przed poprzednimi wyborami. W sondażu stwierdzono, że

w społeczności arabskiej zachodzi głęboki proces izraelizacji. Czterdzieści sześć procent respondentów zdefiniowało się jako izraelscy Arabowie, 22 procent jako Arabowie, 19 procent jako izraelscy Palestyńczycy i tylko 14 procent jako Palestyńczycy. Innymi słowy, 65 procent dodawało określenie „izraelski” do sposobu, w jaki się definiowali.


Wbrew panującym przekonaniom okazuje się, że arabska społeczność tęskni do uczestnictwa w ustalaniu politycznej i społecznej agendy tego kraju.

 

Masalha napisał ten artykuł dla ”Haaretz”.

Inny autor „Haaretz”, Alexander Yakobson, kontynuuje myśl, że Arabscy obywatele dążą do „izraelskości” i idzie dalej, cytując inne rezultaty tego samego sondażu, o których Masalha nie wspomniał.

Na przykład:

76 procent Arabów mówi, że stosunki między Żydami i Arabami w Izraelu w codziennym życiu są „głównie pozytywne” i tylko 18 procent opisuje je jako negatywne (w porównaniu do, odpowiednio, 53 procent i 33 procent wśród żydowskich respondentów). I 94 procent badanych Arabów zgadza się, że istnieje naród żydowski, jak również naród palestyński (podczas gdy 52 procent badanych Żydów powiedziało, że istnieje naród palestyński, a nie tylko naród żydowski). [kursywa dodana]

To poczucie izraelskości nie neguje tożsamości palestyńsko-arabskiej.

Yakobson przyznaje, że należy zachować ostrożność przy ocenie takich sondaży, szczególnie kiedy chodzi o tylko jeden sondaż tego rodzaju. Wiele zależy przecież od sposobu sformułowania pytań i istnieją inne badania, w których poczucie palestyńskiej tożsamości jest silniej wyrażane. Mimo tych zastrzeżeń jednak Yakobson uważa, że ogólny obraz opisany przez badanie Masalha istotnie zgadza się z innymi sondażami prowadzonymi przez lata. 

Wierzy, że można pogodzić te dwie strony arabskiej identyfikacji z Izraelem, zachowując równocześnie palestyńsko-arabską tożsamość:

Przypuszczam, że społeczność arabska głosuje w ten a nie inny sposób przede wszystkim dlatego, że większość z nich akceptuje palestyńską narrację narodową, jaką reprezentują partie arabskie. Jednak w postawie wobec państwa większość z nich nie wyciąga z tej narracji naturalnych, emocjonalnych wniosków.

Sugeruje to, że działa poczucie pragmatyzmu.

Oczywiście, istnieją dobre pragmatyczne powody, dla których Arabowie wolą żyć w izraelskim państwie niż w palestyńskim, ale Yakobson pokazuje inne badanie, Izraelski Indeks Demokracji z 2018 roku, według którego 51 procent arabskich respondentów posunęło się tak daleko, że powiedziało, iż są „dumni z bycia Izraelczykami”.

To jest coś więcej niż tylko pragmatyzm.

Na zakończenie pisze, że z jednej strony Arabowie akceptują palestyńską narrację i będą nadal głosować na tych, którzy ją propagują, a równocześnie ci sami Arabowie nie reprezentują tego, co sugeruje palestyńska narracja.

Podczas gdy ani arabskie, ani izraelskie kierownictwo nie może liczyć na pełną lojalność izraelskiej populacji Arabów, rząd izraelski ma możliwość „ułatwienia większości arabskich obywateli spełnienia ich chęci pełniejszej integracji z izraelskością bez rezygnowania z własnej, odrębnej tożsamości”.

To jest dobra wiadomość, jeśli chodzi o izraelskich Arabów.
Ale co z palestyńskimi Arabami?

W tej sprawie David Goldman sugeruje, że palestyński‌ problem‌ ‌umiera z przyczyn naturalnych‌ -- dosłownie – z powodu nie wypalenia "demograficznej bomby", jak przewidywali ci, którzy grozili i namawiali Izrael do pospiesznego zawarcia pokoju, zanim Żydzi izraelscy staną się mniejszością we własnym kraju.  

Zamiast tego zdarzyła się odwrotność.

Goldman cytuje artykuł, jaki napisał dla „Asia Times”, gdzie proponował, by zamiast zawierać pokój z palestyńsko-arabską populacją „o ostrym przechyle na rzecz porywczej młodzieży”, Izrael poczekał i wykorzystał malejącą stopę urodzin wśród Palestyńczyków, co podniosłoby przeciętny wiek populacji na Zachodnim Brzegu. Porównywalnie do sytuacji w Irlandii Północnej, kiedy bojownicy „byli żonaci i z kredytami na dom”.  

Jako dowód na ten potencjał integracji i pokoju Goldman pisze o 5800 palestyńskich Arabach, którzy pracują w firmach technologicznych na Zachodnim Brzegu. Opisuje kwitnący izraelski sektor software, zlecający pracę firmom na Zachodnim Brzegu i palestyńskie firmy software wykonujące zamówienia dla firm izraelskich. Uniwersytet Ariel, umieszczony w Samarii, jest najlepszą palestyńską szkołą dla informatyków i pokazuje pozytywne doświadczenia arabskich studentów, którzy odkrywają, że można rozdzielić politykę od studiów uniwersyteckich.  

W połączeniu z Masalha i Yakobsonem obraz, jaki maluje Goldman o potencjale pokoju, jest zachęcający – miejmy tylko nadzieję, że odniesie większy sukces niż poprzedni.

Poprzedni?

Artykuł w zeszłym miesiącu w „Haaretz” opisywał czas, kiedy zaproszono Arabów, by przeżyli syjonistyczne marzenie. Program nazywał się Pionierska młodzież arabska:

Młodzi Arabowie, głównie chłopcy, z północy kraju otrzymali zaproszenie do życia, nauki i pracy w kibucach. Zostawili swoje wiejskie domy i spędzili rok w tych społecznościach – pracując, jedząc i śpiąc obok żydowskich kibucników. W kilku wypadkach otrzymali na to błogosławieństwo swoich rodzin, ale inni buntowali się przeciwko swoim rodzicom i swojemu społeczeństwu.  

Arabscy Pionierzy nauczyli się hebrajskiego, tańczyli horę, wznosili izraelską flagę, śpiewali “Hatikwę”, hymn narodowy, a w kilku wypadkach nawet przyjęli hebrajskie imiona. Niektórzy związali się z żydowskimi dziewczętami i aspirowali do asymilacji w społeczności kibucu. Inni chcieli nauczyć się nowych metod rolniczych, żeby wrócić do domu i polepszyć życie w ich wsiach. Kilku z nich próbowało zrealizować marzenie i założyć arabski kibuc.  

“Żydzi, których spotykaliśmy, byli wcześniej dla nas częścią okrutnego ucisku przez rządy wojskowych” – wspomina Mahmoud Younes podczas rozmowy w jego eleganckim domu w Arara na terenie Trójkąta Wadi Ara. Siedząc opok wymownego obrazu gołębia pokoju, kontynuuje: „Nagle siedzieliśmy z Żydami jak równi. Jedliśmy z nimi we [wspólnej] jadalni, pracowaliśmy. Inny Izrael”.

Ruch, który był inicjatywą młodzieżowego, lewicowego ruchu Haszomer Hacair, istniał od  1951 do 1966 roku, tego samego roku, w którym zakończyły się wojskowe rządy nad Arabami w kraju. U szczytu, około roku 1960, miał 1800 członków i 45 oddziałów we wsiach arabskich. Uczestnicy mieli mundur – standardową, ciemnoniebieską koszulę Haszomer Hacair z białym sznurem wraz z kefiją i akal (przepaska na głowę). Mieli także własne godło: dumny członek ruchu młodzieży stojący pod łukiem w arabskim stylu, i mieli wersję hasła ruchu: “hazak wene’eman” – bądź silny i lojalny – zamiast “hazak we’amac” – bądź silny i odważny. Arabscy członkowie ruchu uczestniczyli w wycieczkach, paradach pierwszomajowych, a nawet w tańcach w Dzień Niepodległości.


<span>Członkowie ruchu Pionierska Młodzież Arabska, 1956. Zdjęcie: Archiwum Haszomer Hacair</span>
Członkowie ruchu Pionierska Młodzież Arabska, 1956. Zdjęcie: Archiwum Haszomer Hacair

Według Awrahama Ben Cura, jednego z założycieli: „zamiarem nie była zamiana ich w Żydów, ale w pionierów”.


Uczył swoich podopiecznych o losie narodu żydowskiego i ich potrzebie posiadania państwa i w owym czasie nie widział żadnej sprzeczności między narodowymi aspiracjami Żydów i Arabów. „Zamiarem było wykształcenie pozytywnego arabskiego nacjonalizmu, nie agresywnego nacjonalizmu, który zwróciłby się przeciwko syjonizmowi, ale wiążącego się z historycznymi i literackimi wartościami”. 

 

Niektórzy członkowie przenieśli to, czego nauczyli się w kibucu, do swoich arabskich wsi:  

  • W 1956 roku założono spółdzielczy ogród warzywny “Pionier” w Kafr Jasif.
  • W Taibeh założono spółdzielnię rolniczą o nazwie „Nadzieja”. Obejmowała plany spółdzielczego kina, co nigdy nie zostało zrealizowane.
  • W 1957 roku był projekt wiercenia studni, który Younes założył w Arara.

 

Według historyka Szaula Paza, przywódcy Haszomer Hacair “chcieli wierzyć, że – tak jak tworzono nowego Żyda, stworzy się także nowego Araba, takiego, który będzie socjalistą, pionierem i także kibucnikiem”.

W końcu jednak, mimo obiecującego początku i sukcesów, przyszło rozczarowanie. 

Według jednego z członków Pionierów Młodzieży Arabskiej:  

“koegzystencja była wymuszona, nieautentyczna. Koegzystencja wyraża się w codziennym życiu, w czynach, nie w teoriach. To była hipokryzja per se, i sądzę, że ta sama hipokryzja istnieje do dnia dzisiejszego. Kibuce wierzą ponad wszystko, że to jest żydowskie państwo i że Żydzi są bardziej uprzywilejowanie niż Arabowie i mają pierwszeństwo we wszystkim.  

Choć Arabowie, z którymi prowadzono rozmowy, nie widzą tego, być może – jeśli sondaże są poprawne – od tego czasu nastąpił postęp.

Może po części z powodów demograficznych, o których mówił Goldman.
Może jest to funkcja czasu – i świadomość, że ani Arabowie, ani Żydzi nigdzie nie zamierzają odejść.  

Przynajmniej jest to początek.

 

Is Arab Israeliness A Thing?

Elder of Ziyon, 26 sierpnia 2019

Tłumaczenie: Malgorzata Koraszewska

Daled Amos
(Bennet Ruda) 


Izraelski bloger piszący o historii i problemach Bliskiego Wschodu, a w szczególności Izraela.  http://daledamos.blogspot.com/


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
2. Trochę jednostronnie zabrzmiało jestemtuprzypadkiem 2019-11-27
1. Trudno uwierzyć Marek Eyal 2019-09-10


Syjonizm

Znalezionych 351 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Róża Melcerowa - syjonistka i feministka   Walter   2024-03-04
Jak działa kampania „przemocy osadników”.Jednym z wielu niepokojących aspektów kampanii mającej na celu kryminalizację izraelskiej ludności cywilnej jest to, że najwyraźniej jest to pierwszy cel. Następny? IDF.   Glick   2024-02-29
Porwani przez Hamas i ślepota moralna   Collins   2024-02-28
Przykro mi, ale nie ma rozwiązania w postaci dwóch państwUdawanie, że można zawrzeć porozumienie z przywódcami palestyńskimi, otwiera jedynie drzwi do kolejnego 7 października. Izraelczycy nie dadzą się oszukać.   Taub   2024-02-24
Spór o reformę sądownictwa ośmielił wrogów Izraela   Toameh   2024-02-19
Kiedy terroryści rządzą   Bryen   2024-02-18
Izraelczycy nie zgodzą się na nic innego niż pełne zwycięstwo w GazieWykorzystywanie losu porwanych, aby skłonić Izrael do poddania się Hamasowi, jest chorą, manipulacyjną strategią, która jest skazana na polityczną porażkę   Taub   2024-02-12
Dekret prezydencki Bidena powinien nakładać sankcje na Palestyńczyków   Bard   2024-02-09
Arabscy obywatele Izraela wiedzą, że wygrali   Tawil   2024-02-08
Nowy wojskowy mesjasz izraelskiej lewicyWspólny amerykańsko-izraelski plan obalenia Netanjahu z generałem Gadim Eisenkotem w roli głównej zyskuje na popularności w miarę postępu wojny w Gazie   Taub   2024-02-02
Pusty Dzień Pamięci o HolokauścieCi, którzy popierają zawieszenie broni, aby umożliwić ludobójczemu ruchowi antysemickiemu, takiemu jak Hamas, dokonywanie kolejnych rzezi Żydów, nie powinni udawać, że opłakują Sześć Milionów.   Tobin   2024-01-28
Nadwrażliwy Sąd Najwyższy Izraela popełnia dwa błędyNajwyższa władza prawna w kraju pogłębia swoje niepokojące tendencje antydemokratyczne, pokazując, że jest głucha na nastroje narodowe   Taub   2024-01-25
Bezpieczeństwo i solidarność   Collins   2024-01-20
Zwycięstwo jest ważniejsze niż wsparcie USAPremier Izraela Benjamin Netanjahu i jego ministrowie muszą pamiętać, że Izrael nie jest amerykańskim państwem wasalnym.   Glick   2024-01-19
Język propagandy sowieckiej. Postępowy antysyjonizm i trujące dziedzictwo nienawiści zimnowojennej.   Tabarovsky   2024-01-17
Niepokojące rozmowy i gorzkie prawdy   Collins   2024-01-11
Zrozumienie Bliskiego Wschodu wymaga znajomości różnicy między Szalom i Salam   Amos   2024-01-08
Izrael ma prawa   Bryen   2024-01-05
Czy Biden chce, żeby Izrael przegrał wojnę?   Williams   2023-12-27
Ta wojna przyspiesza integrację charedim z izraelskim głównym nurtem     2023-12-22
Ponura przyszłość Izraela: wojna na wyczerpanie na wszystkich frontach   Morris   2023-12-19
Nie stosujcie wobec Żydów dziwacznej, teoretycznie chrześcijańskiej etyki     2023-12-17
Co uchodzi za normalne?   Collins   2023-11-29
Blinken ma klapki na oczach   Bard   2023-11-22
Będziemy się bronić - List z Tel Awiwu   Taub   2023-11-18
List otwarty do Gerszona Baskina i izraelskiego obozu pokojowego   Landes   2023-11-10
Drogi świecie, nie obchodzi mnie to   Lewis   2023-11-08
Dlaczego w Izraelu czuję się jak w domu   Mozias Slavin   2023-11-06
Prawdziwie „proporcjonalną” reakcją na Hamas jest jego eliminacja   Altabef   2023-10-20
Dlaczego Izrael musi prowadzić wojnę ma pełną skalę     2023-10-17
Wojna do samego końca   Greenfield   2023-10-10
Ameryka zdradziła Izrael   Leibovitz   2023-10-09
Porozumienia z Oslo – jak zawiódł izraelski wywiad   i Yigal Carmon   2023-09-30
Zwykła kobieta na wojnie   Oren   2023-09-20
Modlitwa za rok 5784   Glick   2023-09-16
Syryjska Żydówka odpowiada na zarzuty o dyskryminacji przez Aszkenazyjczyków     2023-08-31
Czy nadawanie priorytetu wolności od terroryzmu jest rasizmem?   Tobin   2023-08-28
O dalekim Izraelu raz jeszcze   Koraszewski   2023-08-24
Walka lub ucieczka.Gdzie jest patriotyzm ludzi, którzy opuszczają Izrael z powodu zawirowań politycznych?   Collins   2023-08-20
"Telegraph" legitimizuje nazistowską analogię   Levick   2023-08-18
Idź i wróć człowiekiem. Książka Andrzeja Koraszewskiego   Tabisz   2023-08-12
Nasza odwieczna walka o Syjon   Chesler   2023-08-07
Prawo i anarchia   Collins   2023-07-29
Napisany 100 lat temu esej Davida Lloyd George’a o antysemityzmie i syjonizmie   Lloyd   2023-07-28
W jakiej sprawie płonie Izrael?   Koraszewski   2023-07-26
Pokój z widokiem na morderców   Koraszewski   2023-07-23
Widmo krąży po Europie   Koraszewski   2023-07-21
Niektórzy ludzie lewicy i Arabowie są oburzeni promowaniem wzajemnego szacunku i równości między izraelskimi Żydami i Arabami     2023-07-18
Zrozumieć prawdziwe pochodzenie karykatury z “New York Timesa”. Jak antysemicka propaganda sowiecka przenika współczesny lewicowy antysyjonizm   Tabarovsky   2023-07-16
Dlaczego władze palestyńskie nienawidzą archeologów   Flatow   2023-07-09
Izrael musi przestać używać nazwy „Zachodni Brzeg” dla „Judei i Samarii”   Fitzgerald   2023-06-30
Prokuratorzy spalonej ziemi.Prokuratorzy Netanjahu, dowódcy policji i media zamierzają walczyć do samego końca.   Glick   2023-06-29
Jedyne miejsce na Bliskim Wschodzie, gdzie mniejszości rozkwitają   Abdul-Hussain   2023-06-27
List do Kena Rotha: Demonizowanie Izraela przez wykorzystywanie Holokaustu   Steinberg   2023-06-10
We wszystkim, co ma związek z wodą, Izrael jest światowym liderem   Fitzgerald   2023-06-04
Nie nazywaj promowania antysyjonizmu wśród młodzieży żydowskiej „dialogiem”   Tobin   2023-06-01
Kiedy Arabowie zaproponowali wymianę ludności: swoich Żydów za palestyńskich uchodźców Arabów     2023-05-29
Jestem głęboko zaniepokojony tym, że Departament Stanu jest głęboko zaniepokojony   Flatow   2023-05-28
Najdziwaczniejszy kraj pod słońcem   Koraszewski   2023-05-27
Problem Departamentu Stanu z Izraelem   Bard   2023-05-26
„Economist” rzuca fałszywe oskarżenie „faszyzmu” na syjonistycznego przywódcę   Levick   2023-05-24
List izraelskiego ambasadora jest błędny   Pandavar   2023-05-16
Rakiety i ataki hipokryzji   Collins   2023-05-13
Między motylami i rakietami   Collins   2023-05-12
Izraelskie marzenie   Collins   2023-05-04
Izrael jest antyrasistowski, antykolonialny, antyfaszystowski (i był od samego początku)Powstanie Izraela nie było cudem, ale epizodem ogromnej odwagi moralnej i militarnej   Herf   2023-05-03
Czego nie rozumieją autorzy artykułów, którzy twierdzą o “realnym istnieniu jednego państwa”   Frantzman   2023-05-01
Więcej niż cud: Izrael ma 75 lat    Jacoby   2023-04-27
Ilu ludzi można by było uratować, gdyby Izrael odrodził się w 1938 zamiast w 1948 roku? (plakaty)     2023-04-25
Dlaczego Izrael jest oceniany inaczej.Międzynarodowe wyzwania Jerozolimy   Horowitz   2023-04-21
Izraelski laureat Nagrody Nobla wyraża poparcie reformy sądownictwa   Fitzgerald   2023-04-18
Opowieść o dwóch osiedlach   Greenfield   2023-04-03
Jak rozsądna jest reforma sądownictwa w Izraelu?   Tsalic   2023-03-27
Izraelskie protesty – nie mogę dłużej milczeć   Chesler   2023-03-23
Izrael jest podzielony, ale palestyńscy terroryści biorą na cel wszystkich Żydów   Flatow   2023-03-21
92,5% Palestyńczyków zabitych w tym roku było członkami grup terrorystycznych lub brali czynny udział w atakach     2023-03-14
Jak piąty marca stał się pamiętnym dniem dla Żydów w Iraku   w Izraelu   2023-03-12
Błędne przekonania o Żydach Mizrahijczykach i izraelskiej polityceOdpowiedź na artykuł Sama Shubego   Julius   2023-03-11
Odrażający atak na arabską wioskę     2023-03-02
Żydzi mają rdzenne prawa do Wzgórza Świątynnego   Trotter   2023-02-09
Dlaczego Netanjahu ma rację, chcąc zreformować wszechpotężny Sąd Najwyższy   Kontorovich   2023-02-06
Demokracja w Izraelu jest zagrożona – ale nie z tego powodu, o którym myślisz     2023-01-25
Tymi, którzy atakują status quo w Jerozolimie, są krytycy Izraela   Bard   2023-01-21
Nowa książka obala mit, że „spisek syjonistyczny” zmusił Żydów do opuszczenia Iraku     2023-01-09
Klauzula sumienia w Izraelu i w Polsce   Koraszewski   2022-12-30
Demokracja w Izraelu   Dershowitz   2022-12-29
Izrael to nie Kanada, więc nie będziemy zachowywać się tak jak oni   Altabef   2022-12-23
Długi historyczny rodowód antysemickich („antysyjonistycznych”) Żydów   Amos   2022-11-13
Netanjahu nadaje treść słowom „Nigdy więcej”, po raz kolejny   Pandavar   2022-11-11
Poranek po dniu wyborów   Collins   2022-11-05
Izrael wczoraj i dziś   Koraszewski   2022-11-04
Narracja o „przemocy osadników” i wybory do Knesetu   Blum   2022-10-29
Niebezpieczeństwa państwa Palestyna: wielowymiarowe zagrożenia dla Izraela   Sherman   2022-10-28
Sprawa Jerozolimy jest bardziej złożona niż myślisz   Julius   2022-10-18
Palestyńczycy i ich język   Rosenthal   2022-09-29
Przed krytykowaniem Izraela USA powinny posprzątać u siebie w domu   Bard   2022-09-26
Antysyjonizm i jego korzenie   Frantzman   2022-09-24
Żydowska historia miasta Betar i fałszerstwo osiedla Battir   Rose   2022-09-23
Aby Izrael był bezpieczny, musi pogrzebać złudzenia Oslo   Glick   2022-09-22
Syjonizm wygrał. Dlaczego więc nadal jest atakowany 125 lat po Bazylei?   Tobin   2022-09-01

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk