|
Łez kamienie
Paulina Łopatniuk
| 2018-10-13
|
Kamica żółciowa niekiedy prezentuje się niezwykle atrakcyjnie – na zdjęciu rozcięty pęcherzyk i wypadające zeń kamienie
Najrozmaitsze kamice pojawiają się od czasu do czasu na fejsbukowym profilu bloga, nieodmiennie wzbudzając entuzjazm. Kamyki w pęcherzykach żółciowych, choć banalne, bywają niezwykle atrakcyjne wizualnie i zawsze przyciągają uwagę oraz tradycyjnie już skojarzenia kulinarne (ziemniaczki? kukurydza? cukierki?). Kamica nerkowa – również mało zaskakująca – jest fenomenem, o którym każdy słyszał, niewiele bardziej zaskakującym niż kamica żółciowa. Te dwie nie stanowią żadnej niespodzianki, choć potrafią zdumiewać estetycznie. Kamica ślinianek wzbudziła już nieco więcej zdziwienia (tak, możecie mieć kamyki w śliniankach i ich przewodach wyprowadzających), w prawdziwe zaś osłupienie wprawiła część przynajmniej osób śledzących patologów mikrokamica pęcherzykowa płuc, zaburzenie odmiennej zupełnie niźli pozostałe wspomniane natury, schorzenie genetyczne, na pewno kiedyś jeszcze doń wrócę.
W porównaniu z tą chorobą powoli doprowadzającą płuca do stanu bezużyteczności przypadek, którym chciałam się z wami tym razem podzielić to zupełny drobiazg. Pajacyk właściwie, choć niewątpliwie przykry i niewątpliwie nie aż tak pospolity jak kamyki pęcherzykowe czy nerkowe. Podrażnienie i zaczerwienienie lewego oka przeszkadzało trzydziestoośmioletniej pacjentce już od miesiąca. Fakt, zwlekała nieco z wizytą lekarską, ale często przecież zwlekamy, gdy nic nas nie boli – czasu zawsze mało na “drobiazgi”. Gdy w końcu dotarła pod lekarskie skrzydła, okazało się, że w kąciku zmienionego oka zdążył rozwinąć się już drobny guzek zapalny, a obok ziarninującego guzka powstała ropna przetoka. I co? Nagle przestało brzmieć jak drobiazg. A przekrwiona i obrzękła spojówka przestała się wydawać podstawowym problemem. Bywa. Na szczęście nie mamy dziś w planach historii dramatycznych ani tragicznych – rozchmurzcie się. Nikt dziś na patologach nie umrze.
Tomografia komputerowa ukazała obrzękły obszar w rejonie lewego gruczołu łzowego, a ekipa medyczna po rozważeniu całej sytuacji postanowiła przejść do procedur nieco bardziej inwazyjnych. Tu zatrzymajmy się na chwilę, by bowiem rozumieć co właściwie postanowiono uczynić, warto się choć odrobinę orientować w anatomii struktur, o których mowa. Bo chociaż większość z was jest świadoma istnienia jakichś gruczołów łzowych, na tym prawdopodobnie wiedza anatomiczna osób niekształconych biomedycznie się kończy. Nic w tym złego czy niezwykłego zresztą. Edukacja powszechna traktuje subtelności narządu łzowego nieco po macoszemu. A szkoda, narząd to bowiem relatywnie mało skomplikowany, a przecież przydatny.
Gruczoł łzowy; domena publiczna,
Mało skomplikowany, rzekłam, i rzeczywiście. Bez szaleństw. Sam gruczoł łzowy zbudowany z kilku do kilkunastu zrazików gruczołowych leży sobie oczodole w górę i do boku od gałki ocznej. Mniej więcej dwucentymetrowej długości maleństwo. W obrębie zrazików komórki wydzielnicze zwane niekiedy w ramach kalki z łaciny (lacrimocyti) lakrymocytami (to ważne, by nie pomylić ich z również – i to częściej – tak określanymi ze względu na swój łzom podobny kształt czerwonymi krwinkami spotykanymi w pewnych rzadkich stanach chorobowych) wytwarzają łzy składające się przede wszystkim z wody i najzwyklejszej w świecie soli, chlorku sodu, ale z dodatkiem pewnych niezwykle przydatnych domieszek, pośród których najistotniejszy jest lizozym, białko uszkadzające ściany bakteryjne. Tak, taki nasz własny antybiotyk, opisany zresztą w latach dwudziestych dwudziestego wieku przez bardziej zapewne kojarzonego z penicyliną Aleksandra Fleminga. Poza tym głównym gruczołem mamy jeszcze trochę maleńkich gruczołów łzowych dodatkowych w spojówce powiek, ale to już prawdziwa drobnica i przynajmniej póki nie rozmawiamy o nowotworach gruczołów łzowych (jasne, że się zdarzają), bez wyrzutów sumienia możemy ją porzucić.
H. Gray (1918) Anatomy of the Human Body, domena publiczna
Ze zrazików gruczołu łzowego łzy zbierane są przewodami i przewodzikami otwierającymi się w sklepieniu górnym spojówki, tak, by zwilżać całą zawartość worka spojówkowego, spływając ku dołowi. Płyną sobie zatem, omywając nieustannie gałkę oczną, po części po drodze parując (w 10-20% zależnie od wieku), w większości jednak zbierając się ostatecznie w kącie przyśrodkowym oka, w tak zwanym jeziorku łzowym. Tam na brzegach powiek znajdują się na specjalnych brodaweczkach punkty łzowe (górny i dolny). Takie dziurki prowadzące do rozpoczynających się rozdętymi banieczkami przechodzącymi w kanaliki łzowe łączącymi się docelowo w większości przypadków we wspólny kanalik uchodzący do woreczka łzowego, by wreszcie przewodem nosowo-łzowym dotrzeć do jamy nosowej. Nas zresztą interesuje dzisiaj początek tej drogi, nie jej koniec. Wróćmy zatem do gruczołu łzowego i przewodów zeń wychodzących.
Otóż okazało się, że schodząca do bocznego kącika oka przetoka z sączącą się ropną treścią łączy się z jednym z przewodów łzowych właśnie. Przetokę nacięto, dotarto nią do odpowiedniego przewodu, a po otwarciu tego przewodu okazało się, iż u podłoża problemu kobiety leży kamyk. Tak, mamy do czynienia z kamicą dróg łzowych. Taka, ot, ciekawostka. Podobne kamyki zwane dakriolitami (greckie dakryon to łza właśnie, podobnie jak łacińskie lacrima) nie są wbrew porom znaleziskiem aż tak rzadkim (ani nowym – mamy opisy sięgające siedemnastego wieku), choć nieczęsto się o nich słyszy, ten tu akurat był jednak wyjątkowo jak na swą lokalizację okazały – 10x5x3mm. Zmianę w każdym razie usunięto, przebadano, pacjentka wyzdrowiała. I to mógłby być koniec historii, ale pewnie nurtuje was skąd ten złóg się w ogóle w nieszczęsnym przewodzie wziął.
W przypadku kamicy żółciowej znamy nieźle czynniki do odkładania się podobnych skarbów prowadzące. Wiecie, otyłość, płeć żeńska (tak, hormony, niestety), wiek; znamy też cały wachlarz zastrzeżeń i obostrzeń rzeczonych czynników dotyczących – bo co z tego, że po czterdziestce kamica żółciowa jest częstsza, skoro niekiedy zdarza się nawet u dzieci, cóż z tego, że płeć, skoro panowie wcale nie mają immunitetu, cóż wreszcie z tego, że chorobie sprzyja otyłość, skoro gwałtowne odchudzanie się może się również atakiem kolki żółciowej skończyć. Tak, to skomplikowane i na pewno kiedyś jeszcze do kamicy żółciowej wrócimy. Z kamicą dróg łzowych jest trochę inaczej.
Jasne, znamy pewne czynniki jej sprzyjające, rozumiemy ogólne rządzące schorzeniem mechanizmy – to w końcu proste, mamy przepływającą systemem rureczek płynną treść, zupełnie logicznym więc założeniem będzie, że jeśli coś miałoby się z niej wytrącać (a wszak nie mamy do czynienia z takim zupełnie prostym składem), łatwiej uczyni to przy zaburzonym przepływie, przy zastoju, przy większym wysyceniu tym wytrącającym się czymś. Tyle że drogi łzowe są relatywnie krótkie – co zmniejsza ryzyko napotkania po drodze przeszkód anatomicznych, a skład złogów bardzo różnorodny, choć najczęściej bazujący na związkach organicznych. Jednym z postulowanych mechanizmów jest odkładanie się budujących kamyki substancji wokół jakiegoś drobnego ciała obcego.
Wokół włosa na przykład. Tak było w przypadku historii opisanej wyżej, w której masy narosły wokół takiej właśnie przeszkody. Ot, rzęsa, ułamek ludzkiego włosa, fragment włosa hodowanego przez pechową osobę zwierzaka – możliwości jest sporo. Kamicy sprzyjają infekcje (z wzajemnością zresztą – zastój powodowany złogiem wtórnie sprzyja infekcjom bakteryjnym czy grzybiczym), a niektóre raporty dodatkowo próbują schorzenie łączyć z paleniem papierosów (które miałoby zmieniać skład wydzieliny gruczołu łzowego).
Niektóre wspominają o drobnych urazach dróg łzowych lub o uszkodzeniach będących efektem wcześniejszych zabiegów chirurgicznych, jeszcze następne – o wrodzonych zwężeniach czy innych wadach. Ot, to skomplikowane.
A czy interwencja chirurgiczna jest niezbędna? Cóż, nie zawsze. I nie, nie zamierzam mamić was opowieściami o cudownych środkach – nie słyszałam o takich, o istnieniu kamicy dróg łzowych altmedy chyba jeszcze nie słyszały (bo pęcherzyki, i owszem, namiętnie “oczyszczają”). Ale czasami taki kamyk może się – użyjmy wygodnego określenia z innych rejonów ciała – “urodzić”. Może wypaść po prostu czy to naturalną drogą, anatomicznym otworem wyprowadzającym łzy z kanału czy przewodu kamykiem przytykanego (do jamy nosowej na przykład, gdy kamica zajmuje drogi odprowadzające łzy z oka), niekiedy zaś można go “wycisnąć”, znany jest przypadek spontanicznego “wysmarknięcia” takiego kamyka podczas kichnięcia, a czasami rzecz zakończy się nieco brutalniej – sam złóg rozerwie strukturę w której powstał, wydostając się na zewnątrz. Przy drobnym kamyczku być może nie będzie to bardzo dokuczliwe, może nawet przejdzie bez zauważenia, przy większym… Pozostawię to waszej wyobraźni.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana) Literatura: A huge lacrimal gland ductule dacryolith with a hairy nucleus: a case report. J Zhao, Z Xu, A Han, L Zeng, G Hao, B Chen; BMC Ophthalmology 2018;18:244 Stones in the lacrimal gland: a rare condition. J Halborg, JU Prause, PB Toft, K Skjødt, NR Tommerup, OF Nielsen, S Heegaard; Acta Ophthalmologica 2009;87(6):672-5 Lacrimal sac dacryoliths: predictive factors and clinical characteristics. B Yazici, AM Hammad, DR Meyer; Ophthalmology 2001;108(7):1308-12 Lacrimal excretory system concretions: canalicular and lacrimal sac. DJ Repp, CN Burkat, MJ Lucarelli; Ophthalmology 2009;116(11):2230-5 Dacryoliths causing intermittent epiphora associated with a patent lacrimal system. YM Díaz, A Galindo-Ferreiro, PM Akaishi; Arquivos Brasileiros de Oftalmologia 2016;79(6):411-413 Dacryolithiasis: A Review. K Mishra, KY Hu, S Kamal, A Andron, RC Della Rocca, MJ Ali, AG Nair; Ophthalmic Plastic and Reconstructive Surgery 2017;33(2):83-89 Ocular aspergillosis: Obtaining a specimen is crucial for diagnosis. A report of three cases. AT Comez, B Komur, A Akcali, MT Otkun; Medical Mycology Case Reports 2012;1(1):39-41 Canalicular Rolling Stones. AG Kabat, JW Sowka; Review of Optometry 2017
Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1479 artykuły.
|
|
|
|
|
|
Opadający liść, latający smok |
|
Yong |
|
2015-01-10 |
Nowotwory są konsekwencją wieku, a nie grzechu |
|
Ridley |
|
2015-01-11 |
Lekcja ewolucji: specjacja w akcji! |
|
Coyne |
|
2015-01-12 |
Epidemiologia |
|
Feldman |
|
2015-01-13 |
Aquilops, mały dinozaur, który wiele mógł |
|
Farke |
|
2015-01-15 |
Mózgi dwudysznych wcale nie są nudne |
|
Farke |
|
2015-01-18 |
Nasi przyjaźni rozkładacze drożdży |
|
Yong |
|
2015-01-19 |
Rok 2014 był świetny dla Hupehsuchia |
|
Farke |
|
2015-01-24 |
Czy mikrobiom może się zbuntować? |
|
Zimmer |
|
2015-01-28 |
Moje życie zwolennika łagodnego ocieplenia |
|
Ridley |
|
2015-01-29 |
Dan Brown - akomodacjonista |
|
Coyne |
|
2015-01-31 |
Towarzyskim małpom w zimie jest cieplej |
|
Yong |
|
2015-02-01 |
Miejsce dla Hallucigenii |
|
Łopatniuk |
|
2015-02-08 |
Frankenstein dziś nie może wyjść i się bawić |
|
Zimmer |
|
2015-02-11 |
Skaczący DNA i ewolucja ciąży |
|
Yong |
|
2015-02-12 |
Mitochondrialna donacja jest cudowną możliwością |
|
Ridley |
|
2015-02-13 |
O pochodzeniu kolorowych twarzy małp |
|
Yong |
|
2015-02-16 |
Mimikra chemiczna u mszyc |
|
Coyne |
|
2015-02-19 |
Ogon ćmy i nietoperze |
|
Coyne |
|
2015-02-23 |
Nasze wewnętrzne wirusy: obecne od 40 milionów lat |
|
Zimmer |
|
2015-02-27 |
Jak wirus odry stał się mistrzem zarażania |
|
Zimmer |
|
2015-03-01 |
Łowienie mikrobów u podstaw niedożywienia |
|
Yong |
|
2015-03-03 |
Astrocyty tworzą nowe neurony po udarze |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-04 |
Trzecia droga ewolucji? Nie sądzę |
|
Coyne |
|
2015-03-05 |
Nie igraj z odrą |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-06 |
Myszy z wszczepionym ludzkim DNA mają większe mózgi |
|
Yong |
|
2015-03-09 |
Pasożytnicze osy zarażone kontrolującymi umysł wirusami |
|
Zimmer |
|
2015-03-10 |
Twój spadek po przodkach, drogi strunowcu |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-12 |
Modliszka storczykowa: czy upodabnia się do storczyka? |
|
Coyne |
|
2015-03-13 |
Ebola przenoszona drogą kropelkową? |
|
Zimmer |
|
2015-03-17 |
Woda odskakuje od skóry gekona |
|
Yong |
|
2015-03-19 |
Czerwonogłowe muchy |
|
Naskręcki |
|
2015-03-22 |
Porywacze mitochondriów |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-23 |
Jesteśmy błyskawicznymi rozgryzaczami liczb |
|
Zimmer |
|
2015-03-24 |
Seks paproci i kreacjoniści |
|
Coyne |
|
2015-03-27 |
Piersi i jajniki, czyli rak i święto błaznów |
|
Łopatniuk |
|
2015-03-28 |
Walenie po niewłaściwej stronie świata |
|
Zimmer |
|
2015-03-31 |
Paliwa kopalne nie są wyczerpane, nie są przestarzałe, nie są złe |
|
Ridley |
|
2015-04-01 |
Francis Crick był niesamowitym geniuszem |
|
Coyne |
|
2015-04-02 |
Matrioszki, czyli płód w płodzie (fetus in fetu) |
|
Łopatniuk |
|
2015-04-03 |
Jak ryba łyka pokarm na lądzie? |
|
Yong |
|
2015-04-04 |
Dobór krewniaczy pozostaje wartościowym narzędziem |
|
Coyne |
|
2015-04-06 |
Malaria pachnąca cytryną |
|
Zimmer |
|
2015-04-07 |
Nowotwory sprzed tysiącleci |
|
Łopatniuk |
|
2015-04-08 |
Nowa i dziwaczna, zmieniająca kształt żaba |
|
Coyne |
|
2015-04-10 |
Czy mleko matek może odżywiać manipulujące umysłem mikroby? |
|
Yong |
|
2015-04-14 |
Wczesna aborcja farmakologiczna – skuteczna i bezpieczna, a w Arizonie w dodatku – odwracalna |
|
Łopatniuk |
|
2015-04-15 |
Małpo ty moja |
|
Koraszewski |
|
2015-04-17 |
Jak często geny przeskakują między gatunkami? |
|
Coyne |
|
2015-04-18 |
Młode mysie matki i oksytocyna |
|
Yong |
|
2015-04-21 |
Ciąg dalszy sporu o dobór grupowy |
|
Coyne |
|
2015-04-22 |
Jak psy zdobywają nasze serca? |
|
Yong |
|
2015-04-23 |
Niebo gwiaździste nade mną |
|
Łopatniuk |
|
2015-04-24 |
Żywotne pytanie |
|
Ridley |
|
2015-04-25 |
Czy rozum jest “większy niż nauka”? Kiepska próba deprecjonowania nauki |
|
Coyne |
|
2015-04-28 |
Kiedy Darwin spotkał inną małpę |
|
Zimmer |
|
2015-04-30 |
Redagowanie ludzkich embrionów: Pierwsze próby |
|
Zimmer |
|
2015-05-04 |
Robaki i rak |
|
Łopatniuk |
|
2015-05-09 |
Nowe skamieniałości: najwcześniejszy na świecie znany ptak |
|
Coyne |
|
2015-05-12 |
Pradawny DNA czyni z prehistorii otwartą książkę |
|
Ridley |
|
2015-05-13 |
Chiński dinozaur miał skrzydła jak nietoperz i pióra |
|
Yong |
|
2015-05-14 |
Czy człowiek musiał wyewoluować? |
|
Coyne |
|
2015-05-15 |
Gigantyczne walenie mają super elastyczne nerwy |
|
Yong |
|
2015-05-18 |
Znikające badaczki, czyli Sophie Spitz była kobietą |
|
Łopatniuk |
|
2015-05-21 |
Bambusowi matematycy |
|
Zimmer |
|
2015-05-25 |
Pierwsza znana ryba ciepłokrwista |
|
Coyne |
|
2015-05-27 |
Puszek kłębuszek, zdobywca serduszek |
|
Łopatniuk |
|
2015-05-28 |
Jak powiększyć kapitał naturalny |
|
Ridley |
|
2015-05-30 |
Symbiotyczna katastrofa długoletniej cykady |
|
Yong |
|
2015-06-02 |
Przypuszczalnie złamana kość |
|
Coyne |
|
2015-06-04 |
Tajemnica kangurzych adopcji |
|
Zimmer |
|
2015-06-05 |
Proszalne mruczenie kota zawiera płacz, dźwięk bardziej naglący i nieprzyjemny niż normalne mruczenie |
|
Coyne |
|
2015-06-09 |
Jak afrykańskie obszary trawiaste utrzymują tak wiele roślinożernych? |
|
Yong |
|
2015-06-11 |
Co tam, panie, w anatomii, czyli mózg, naczynia limfatyczne i inne drobiazgi |
|
Łopatniuk |
|
2015-06-13 |
Uratujmy producentów zombi! |
|
Zimmer |
|
2015-06-15 |
Mikrob, który dokonał inwazji karaibskich raf koralowych |
|
Yong |
|
2015-06-16 |
Ekomodernizm i zrównoważona intensyfikacja |
|
|
|
2015-06-17 |
Kości! Wszędzie kości! |
|
Łopatniuk |
|
2015-06-20 |
Cud? Ryba-piła urodzona z dziewiczej matki |
|
Coyne |
|
2015-06-23 |
Rozproszony potencjał umysłowy owadów społecznych |
|
Yong |
|
2015-06-27 |
Jak i dlaczego ta gąsienica gwiżdże? |
|
Coyne |
|
2015-06-30 |
Co mamy zrobić z neuroróżnorodnością? |
|
Coyne |
|
2015-07-02 |
Ser z czekoladą, czyli w kuchni u patologów |
|
Łopatniuk |
|
2015-07-04 |
Nadajniki GPS zapowiadają nową epokę w badaniu zachowań zwierząt |
|
Yong |
|
2015-07-06 |
Seksizm w nauce: czy Watson i Crick naprawdę ukradli dane Rosalind Franklin? |
|
Cobb |
|
2015-07-07 |
Pielęgnice z jeziora w Kamerunie prawdopodobnie nie podlegały specjacji sympatrycznej: Część 1 |
|
Coyne |
|
2015-07-09 |
Pielęgnice z jeziora w Kamerunie prawdopodobnie nie podlegały specjacji sympatrycznej: Część 2 |
|
Coyne |
|
2015-07-10 |
Nowotwory spoza pakietu, czyli nie tylko czerniak |
|
Łopatniuk |
|
2015-07-11 |
Photoshop czy nie photoshop? |
|
Naskręcki |
|
2015-07-13 |
Gatunki inwazyjne są największym powodem wymierania |
|
Ridley |
|
2015-07-14 |
Depresja inbredowa u człowieka |
|
Mayer |
|
2015-07-15 |
Rozmowy między dzbanecznikiem a nietoperzem |
|
Yong |
|
2015-07-16 |
Zdumiewająca historia dwóch par bliźniąt |
|
Coyne |
|
2015-07-17 |
Ten chrząszcz niszczy twoją kawę przy pomocy bakterii |
|
Yong |
|
2015-07-22 |
Co wojny o klimat zrobiły nauce |
|
Ridley |
|
2015-07-23 |
Zabójcy z bagien |
|
Naskręcki |
|
2015-07-25 |
Jak olbrzymie krewetki mogą zwalczać chorobę tropikalną i biedę |
|
Yong |
|
2015-07-28 |
Ostrogony nie są naprawdę “żywymi skamieniałościami” |
|
Coyne |
|
2015-07-29 |
Czworonożny wąż |
|
Mayer |
|
2015-07-30 |
Gwałtownie ocieplający się klimat wywołał rewolucję megafauny |
|
Yong |
|
2015-07-31 |
|
« Poprzednia strona Następna strona » |
| | |