Jasny punkt na marginesie orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości: „Uti possideti juris” przywołany w zdaniu odrębnym, w którym stwierdzono, że Izrael ma prawa do tych terytoriów

Choć argument ten brzmi przekonująco, nie jestem ekspertem prawnym. Podobnie jak w przypadku innych argumentów prawnych przedstawianych przez syjonistów i Izrael - takich jak argument, że Liga Narodów przyznała Żydom prawa do całego terytorium Palestyny - zawsze zastanawiam się, czy mają one sens dla szerszej społeczności specjalistów prawa międzynarodowego. Ile z tych argumentów jest słusznych, a na ile przekonują one tylko mnie jako syjonistę? W końcu nikt nie wydaje się nawet rozważać zastosowania uti possidetis juris do spornych terytoriów przed 2016 r., mimo że na temat prawnych granic Izraela napisano setki artykułów w ciągu 49 lat przed artykułem Bella i Kontorovicha. 

W swoim odrębnym zdaniu w sprawie orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości stwierdzającego, że „okupacja” Izraela jest „nielegalna”, wiceprzewodnicząca Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości Julia Sebutinde z Ugandy pisze, że uti possidetis juris jest z całą pewnością czynnikiem – a można wręcz powiedzieć, że najważniejszym czynnikiem – decydującym o tym, kto ma legalne prawa do tych terytoriów.

70. W prawie międzynarodowym istnieje kilka zasad, na których ustanawiane są prawnie wykonalne granice, w tym skuteczna kontrola, tytuł historyczny i traktaty. Uti possidetis juris jest jedną z głównych zasad zwyczajowego prawa międzynarodowego, mającą na celu zapewnienie stabilności, pewności i ciągłości w wyznaczaniu granic terytorialnych państw powstających w wyniku dekolonizacji lub mandatów, takich jak brytyjski mandat Palestyny. W efekcie zasada uti possidetis juris przekształca linie kolonialne i administracyjne istniejące w momencie narodzin nowego państwa w granice narodowe. Zasada ta ma zastosowanie do państwa takiego, jakie jest „w momencie uzyskania niepodległości”, tj. do „fotografii” sytuacji terytorialnej istniejącej wówczas. Jak wyjaśnił Trybunał w sprawie Burkina Faso/Republika Mali, doktryna ta zapewnia, że: 

„Uzyskując niepodległość, [nowe] państwo nabywa suwerenność z bazą terytorialną i granicami pozostawionymi mu przez [granice administracyjne] władzy kolonialnej... [Zasada uti possidetis juris] odnosi się do państwa takiego, jakie jest [w momencie uzyskania niepodległości], tj. do „fotografii” sytuacji terytorialnej wówczas istniejącej. Zasada uti possidetis [juris] zamraża tytuł terytorialny; zatrzymuje zegar”.  

...72. Jak wspomniano powyżej, gdy Wielka Brytania zakończyła nadzór nad resztkami Mandatu Palestyny w 1947 r., zgodnie z zasadą uti possidetis juris, granice administracyjne Mandatu Palestyny stały się 14 maja 1948 r. granicami niepodległego Państwa Izrael (jedynego państwa, które wyłoniło się z Mandatu Palestyny w momencie wycofania się Wielkiej Brytanii).

 

...73. Niepodległość Izraela wydaje się zatem mieścić w granicach okoliczności, które wyzwalają zasadę uti possidetis juris. Zastosowanie tej zasady wydaje się oznaczać, że granice Izraela to granice Mandatu Palestyny, który go poprzedzał, chyba że Izrael i jego odpowiedni sąsiedzi uzgodnili inaczej. Rzeczywiście, traktaty pokojowe Izraela z sąsiednimi państwami do tej pory — z Egiptem i Jordanią — wydają się ją wzmacniać. Traktaty te ratyfikują granice między Izraelem a jego sąsiadami wyraźnie w oparciu o granice Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Podobnie, wyznaczając tak zwaną „Niebieską Linię” między Izraelem a Libanem w 2000 r., Sekretarz Generalny ONZ powołał się na granice Brytyjskiego Mandatu Palestyny⁷⁹. Biorąc pod uwagę położenie granic Mandatu Palestyny, zastosowanie doktryny uti possidetis juris do Izraela oznaczałoby, że Izrael ma suwerenność terytorialną nad wszystkimi spornymi obszarami Jerozolimy, Zachodniego Brzegu i Gazy, z wyjątkiem stopnia, w jakim Izrael dobrowolnie zrzekł się suwerenności od czasu uzyskania niepodległości. Wniosek ten stoi w sprzeczności z szeroko przyjętym stanowiskiem, że prawo międzynarodowe przyznaje Izraelowi niewielkie lub żadne roszczenia suwerenne do tych obszarów.

Używając argumentu uti possidetis juris w swoim sprzeciwie, Sebutinde podniosła jego rangę w odniesieniu do określenia prawnych granic Izraela. Argument ten był w dużej mierze ignorowany od czasu publikacji artykułu Bella i Kontorovicha, ale Sebutinde zapewniła, że jest teraz częścią dyskursu. I nie ma niczego na stronie internetowej MTS, co by się z nim nie zgadzało. 

-----------------

Mogę znaleźć tylko jeden poważny sprzeciw wobec tego argumentu, napisany przez Ariela Zemacha w „Fordham International Law Journal” w 2019 r., gdzie twierdzi on, że w tym przypadku (w przeciwieństwie do każdego innego uti possidetis juris) prawo Palestyńczyków do samostanowienia przeważa nad zasadą, ponieważ stanowili oni większość ludności Brytyjskiego Mandatu Palestyny w 1948 r. Widzę, że ten argument ma wagę emocjonalną, ale nie widzę, jak może mieć wagę prawną; jest to sytuacja sui generis, więc nie ma innego precedensu dla zastąpienia uti possidetis juris inną zasadą. (Można kontrargumentować, że gdyby nie brytyjska polityka antyżydowska, Żydzi mogliby z łatwością stanowić większość Palestyny, ponieważ uciekliby tam z Europy podczas Holokaustu, gdyby mogli. Ich prawa do samostanowienia nie powinny być ograniczone przez arbitralną i antysemicką politykę imigracyjną, która była sprzeczna z decyzją Ligi Narodów). 

Nawet Zemach dochodzi do wniosku, że zasada samostanowienia nie ma nic wspólnego z prawnym ustalaniem granic państwowych. „Większość społeczności międzynarodowej uznaje prawo Palestyńczyków do całego Zachodniego Brzegu, ale z powodu braku posiadania tego terytorium przez Palestyńczyków — co jest następstwem statusu Zachodniego Brzegu jako terytorium okupowanego — takie międzynarodowe uznanie nie ma żadnego skutku konstytutywnego ” — podsumowuje. Tak więc, chociaż może nie zgadzać się z Sebutinde, nie zgodziłby się również z większościowym twierdzeniem MTS, że cały Zachodni Brzeg jest domniemanie „palestyński”. 

Link do oryginału: https://elderofziyon.blogspot.com/2024/07/a-silver-lining-in-icj-uti-possidetis.html

Elder of Zyion, 22 lipca 2024

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska