Wszyscy jesteśmy imigrantami

Dopiero kiedy zamieszkałem w Anglii zaczęło mnie fascynować pytanie, jak funkcjonuje proces przejmowania języka i kultury kolonizatorów przez ziemiaństwo skolonizowanego narodu? Irlandia, Finlandia. Litwa. Trzy kraje, w których elity przeszły na język najeźdźcy, a stara narodowa kultura tliła się w „warstwach niższych”. W Polsce każde dziecko zna słowa „Litwo ojczyzno moja”, ale nie spotkałem polonisty, który zastanawiałby się nad pytaniem, jak to brzmi po litewsku. Polską literaturę niesłychanie wzbogacili polskojęzyczni Litwini, ale ten fenomen wzbogacenia własnej kultury przez ludzi z narodów podbitych jest doskonale znany w literaturze szwedzkiej, a jeszcze bardziej w literaturze anglosaskiej czy francuskiej.     

Amerykańska poetka, Justine El-Khazen ma dylemat. Jej matka zmarła na początku grudnia ubiegłego roku, jej ostatnia rozmowa z matką zostawiła ją z pytaniami, na które od niej nie dostanie już odpowiedzi.

Justine El-Khazen jest Amerykanką w drugim pokoleniu. Jej rodzice urodzili się już w USA, dziadkowie ze strony matki byli libańskimi chrześcijanami, ze strony ojca Żydami z Europy Wschodniej. Babka w 1945 roku uciekła do Szwecji, gdzie przeszła na luteranizm, żeby uciec  od żydowskiego piętna.

Justine była wychowywana w całkowicie świeckiej atmosferze, z zaledwie zabawową tradycją choinki, wielkanocnych pisanek i chanukowych świec. Tożsamość dziadków odpłynęła, chociaż okazała się przydatna, ponieważ znajomość języka i kultury pozwoliła jej matce zostać jedną z ważniejszych ekspertek amerykańskiego wywiadu zajmującego się islamskim terroryzmem. Umierała obserwując w hospicjum sceny z pokazywania na ulicach Gazy porwanych Izraelczyków.

- „Nie wychowuj swoich dzieci na Żydów, to zbyt niebezpieczne” – powiedziała przed śmiercią, zostawiając ją z pytaniem, czy Ameryka w 2023 roku jest już tak antysemicka jak Europa w 1945 roku?

Jej ojciec umarł rok wcześniej, więc odpowiedzi na to pytanie musiała szukać u innych i opowiada o tych poszukiwaniach w fascynującym i pięknie napisanym artykule na łamach magazynu „Tablet”.

Poszukiwania tej odpowiedzi zaczęła głównie wśród kolegów matki, dyplomowanych znawców islamskiego terroryzmu, mających potężny wpływ na amerykańską politykę i amerykańskie media. Jak silny jest antysemityzm w dzisiejszej Ameryce? Oficerowie wywiadu, z którymi rozmawiała powtarzali wszyscy tę samą mantrę: „Tak, antysemityzm istnieje i jest poważny – ale tylko jako problem prawicowy i jako zjawisko zachodnie.”

W sztafecie pokoleń początkowo nie zwracamy uwagi na tajemnicze znaki na pałeczce. Po śmierci matki Justine analizuje rozmowy rodziców i ich różnice zdań. Dylemat ojca, czy Izrael źle traktuje Palestyńczyków, czy jest ofiarą ich nieustannej agresji? Dyskusje o władzy, czy Izrael jest zbyt potężny jak na swój rozmiar, a Żydzi zbyt silni jak na swoją liczebność, a może jednak narażeni, wystawieni na ciągłą wrogość całego świata? Amerykańska poetka uświadamia sobie, że jej matka próbowała ją chronić przed żydowską tożsamością. Zastanawia się, czy „naprawdę wierzyła, że antysemityzm jest tak promieniującą siłą, nie tylko w Ameryce, ale i na Bliskim Wschodzie, że należy przed ludźmi ukrywać żydowskość moich dzieci?”  

Rozmawia z Johnem Brennanem, byłym dyrektorem CIA. Pyta, czy matka była arabistką. W amerykańskim dyskursie arabista to człowiek, który bezkrytycznie powtarza arabską narrację i lobuje na rzecz arabskich krajów. W kręgach amerykańskiego establishmentu jest wielu arabistów. Brennan odpowiada mętnie, ale zdecydowanie zaprzecza. Jednym z przełożonych jej matki był Bob Ames, człowiek który miał bliskie związki z Alim Hasanem Salamehem, przywódcą militarnego skrzydła OWP podczas  „Czarnego Września” i architektem masakry na igrzyskach olimpijskich w Monachium. Kiedy Justine zapytała o niego Brennana, zareagował śmiechem. Powiedział, że po śmierci Amesa w zamachu bombowym na ambasadę w Bejrucie w 1983 r. kultura w CIA zmieniła się z kierowanej operacyjnie na kierowaną przez analityków. 

Amerykański pisarz Kai Bird, który napisał biografię Boba Amesa, potwierdza, że Ames był arabistą i mówi, że „Izrael jest jedynym powodem antysemityzmu w świecie arabskim”. Jego zdaniem przed 1948 rokiem antysemityzm w Kairze i Bejrucie był „na równi z tym, co można zobaczyć w Nowym Jorku i Los Angeles”.

Justine El-Khazen dobrze wie, że to absurdalny pogląd, wymagający wymazania niezliczonych pogromów Żydów w świecie arabskim i całej historii islamskiego antyjudaizmu. To nie jest tylko ignorancja. Dla Birda, podobnie jak dla większości ludzi z amerykańskiego wywiadu, masakra z 7 października to tylko kolejna runda „cyklu przemocy”. Nie wygląda na to, jakby chociażby próbowali zrozumieć ideologię Hamasu. A na podobieństwo bestialstwa Hamasu z ISIS i innymi dżihadystami mamroczą coś o narkotykach.  

Autorka dochodzi do wniosku, że jej wiara w bezstronność CIA była błędna. Dlaczego szalone koncepcje arabskiej narracji postrzegającej Żydów jako przeszkodę do samorealizacji miałyby obowiązywać w Ameryce? Justine wskazuje na marksizm, który przez lata stopniowo wkradał się ze skrajnej lewicy do centrum, udając ruch na rzecz sprawiedliwości społecznej. Ale marksizm, jak pisze, jest wyrafinowaną formą nienawiści do Żydów. Możemy zapytać - jak to, przecież ruch marksistowski jest pełen Żydów od góry do dołu, włącznie z samym Karolem Marksem? Marksizm jest ścieżką ucieczki od żydowskiego piętna. Nienawiść Marksa do Żydów jest jej zdaniem wpisana w jego ideologię, przywołuje artykuł pisany na długo przed napisaniem Kapitału:  

„Emancypacja od judaizmu byłaby emancypacją naszych czasów. Jaka jest świecka podstawa judaizmu? Praktyczna potrzeba, własny interes. Jaka jest światowa religia Żydów? Szalbierstwo. Jaki jest jego światowy Bóg? Pieniądze" – pisał Marks. 

Antysemityzm kłębi się w nurtach lewicy. Autorka ma wrażenie, że jej matka zdawała sobie sprawę z tego, w jakim stopniu antysemityzm nabrał mocy. Nie chciała o tym mówić, zostawiła ją z ostrzeżeniem, z zaleceniem, żeby ze względów bezpieczeństwa zapomnieć o historii rodzinnej i nie tylko.

Justine El-Khazen nie stawia kropki nad i, ale wymowa jej artykułu wydaje mi się jasna – odmawia zamykania oczu na rzeczywistość i chyba odmawia ukrywania historii rodzinnej przed własnymi dziećmi.

Ameryka jest krajem imigrantów, który obiecywał wolność od prześladowań. Zrodzona w odwiecznym grzechu wędrówek ludów, połączonych z mordami i poszukiwaniem wymówek i usprawiedliwień. Antysemityzm jest wytrychem prowadzący do ludobójstwa. Justine może mieć rację, że antysemicki marksizm przedostał się do centrum i to nie tylko w Ameryce. Pisze: „Ale ich idee przedostały się w górę poprzez oddolną osmozę, tak że teraz nawet administracja Bidena nimi handluje: Żydzi są źli, źli, źli, Netanjahu to dupek, działania militarne Izraela są przesadzone, a cały kraj jest nastawiony na mordowanie niemowląt. Tu nie ma yin i yang. To ideologia jako teologia: matryca dobra i zła, która przedstawia Żydów jako morderców, a Palestyńczyków jako męczenników.”

Redaktor Studia Opinii zapytał, czy nie napisałbym artykułu o marcu 68, najlepiej z osobistej perspektywy. Polski marzec to były efekty moskiewskich reakcji na wojnę sześciodniową. Najpierw warszawska ulica cieszyła się, że „nasi Żydzi dali w dupę ruskim Arabom”, potem była inscenizacja „Dziadów”, studenci protestowali, potem aktyw partyjny krzyczał „Wiesław śmiało”, na ulicach pojawiły się transparenty: „Antysyjonizm to nie antysemityzm”, a marcowi docenci zaczęli marzyć o katedrach. Głupia sprawa, ci, którzy wówczas protestowali przeciw komunistycznemu antysemityzmowi, po dziesięcioleciach zaczęli czerpać garściami z paryskiego maja 68. Komunizmu już nie ma, trzeba być dobrym Europejczykiem. Marksizm z Paryża, Londynu, Nowego Jorku jest wytworny i nie ma nic  wspólnego z siermiężnym komunizmem Moskwy. Dziś hasło: „antysyjonizm nie jest antysemityzmem” jest tłumaczeniem z angielskiego. Ciekawy paradoks historii.

Na rok przed polskim marcem dziewczyna postanowiła się upewnić, czy wiem, że jest Żydówką. Pytanie było nazbyt pełne niepokoju, żeby odpowiedzieć – a ja Litwinem.