Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 04:25

« Poprzedni Następny »


Różne drogi poznawania świata


Andrzej Koraszewski 2020-09-23

Bari przygotowujący się do wyprawy na połów ryb. Zdjęcie: Fiona Watson

Bari przygotowujący się do wyprawy na połów ryb. 

Zdjęcie: Fiona Watson



Człowiek to dziwne zwierzę, zaczyna poznawać świat organoleptycznie, a potem jest rozdarty między empirią i objawieniem. Im dalej, tym gorzej, bo autorytet i empiria nieustannie wchodzą sobie w drogę. Świadectwo własnych zmysłów bywa mylące, autorytety rodzicielski, wodzowski, księży, nauczycielski i inne czasem prostują nasze wnioski z osobistego doświadczenia, a czasem myśli plączą. Różnie z tymi autorytetami bywa, więc i bunt jest w cenie. Chcemy zrozumieć otaczający nas świat, a ciekawość i chęć poznania splata się czasem z sensem życia. Mądrości przodków bywają niemądre, a przekazywane są często jako boskie zgoła objawienie, co może z logosu czynić parodię.

Z szympansem mamy wspólnych przodków. Z którym? Czy bliższy nam jest Pan troglodytes, czy raczej Pan paniscus? Nie da się tego rozstrzygnąć, bo oddzieliliśmy się od obu żyjących gatunków szympansa, zanim te rozpadły się na dwa gatunki. Zasadnie twierdzi się czasem, że jesteśmy trzecim gatunkiem szympansa, krótko mówiąc Pan sapiens. Kłopot wszelako, bo rozumność nasza ma poważne ograniczenia również z powodu pokrętnych dróg poznania. Mniemamy o sobie, że jesteśmy niesłychanie racjonalni i podejrzewamy naszych bliźnich o notoryczną irracjonalność. Człowiek całkowicie irracjonalny wymagałby całodobowej opieki, gdyż samodzielnie nie przetrwałby tygodnia, całkowita racjonalność jest utopią, gdyż wymagałaby wszechwiedzy i wyprania z emocji. Człowiek to szympans inteligent, który myśli, że myśli więcej niż myśli, zaś nasze myśli są z konieczności mieszanką doświadczeń stadnych zwanych kulturą, korygowanych punktowo przez wiedzę falsyfikowaną, będącą lepszą lub gorszą nauką. Nasza racjonalność jest zawsze podejrzana, a to nie tylko jest nieprzyjemne, ale może również źle wpływać na porządek społeczny.     


Ciekawym przyczynkiem do poplątanych dróg ludzkiego poznania jest historia opowiadana przez Gabriela Andrade, wykładowcę, który naucza w Wenezueli. Andrade ma wielu studentów z indiańskiego plemienia Bari, w którym panuje głębokie przekonanie, że kobieta zachodzi w ciążę tylko w wyniku stosunków z kilkoma mężczyznami. To przekonanie jest powszechne w kilku plemionach indiańskich Wenezueli i jest doskonale znane i opisane przez antropologów.  (1)       


Przekonanie, że sperma wielu mężczyzn pozwala na uformowanie się embrionu, prowadzi do uznania ojcostwa przez kilku mężczyzn, a tym samym do opieki nad kobietą i dzieckiem przez kilku mężczyzn, co przy surowych warunkach, w jakich żyją te plemiona, okazuje się niesłychanie korzystne, radykalnie wzmacniając szanse przeżycia dziecka do dorosłości.


Antropolodzy są oczywiście zafascynowani tym fenomenem, uznając te wierzenia za swego rodzaju adaptację. Kiedy jednak kultury zaczynają się zlewać dochodzi do kolizji między funkcjonalnymi, ale ewidentnie fałszywymi przekonaniami, a naukowo dowiedzionymi faktami, które, obalając mit, podważają spoistość kultury.


Jak dotąd Gabriel Andrade nie miał większych wątpliwości. Jeśli Indianin z plemienia Bari dotarł do uniwersyteckich studiów, musi zaakceptować prawdę, nawet jeśli ta prawda burzy fundamenty jego plemiennej kultury. Studenci protestowali, burzyli się, dyskutowali, ale wiedzieli, że na egzaminie obowiązuje podręcznikowa wiedza.

„Do niedawna – pisze Gabriel Andrade – nigdy nie miałem problemów z moim bezkompromisowym stanowiskiem. Teraz jednak sprawy zaczynają się zmieniać w instytucjach edukacyjnych Ameryki Łacińskiej. W związku z traumatyczną kolonialną historią Ameryki Łacińskiej, rządy w tym regionie promują multikulturową edukację. Argumentacja jest prosta: kolonializm wyrządził ogromne szkody w psychice rdzennych ludów i trzeba to zmienić. Sprawiedliwości musi stać się zadość, a to musi znaleźć swoje odzwierciedlenie w edukacji. To zakłada dekolonizację programów przez zmniejszenie koncentracji na zachodnich kanonach i poświęcenie większej ilości godzin nauczania przekazywanej ustnie rdzennej literaturze, sztuce i tym podobne.”

I dobrze, ale okazuje się, że ta dekolonizacja programów idzie znacznie dalej, że podobnie, a może raczej wzorem krajów bardziej rozwiniętych, owa dekolonizacja zakłada akceptację innych (lokalnych) dróg poznania rzeczywistości. Znaleźli się nawet intelektualiści perorujący o „kognitywnej sprawiedliwości”. Przekonujący do współistnienia w szkołach i na uczelniach różnych form wiedzy.(2)              


Andrade przywołuje rzuconą wiele lat temu żartobliwą propozycję Richarda Dawkinsa, żeby w szkołach teoria o tym, że to bocian przynosi dzieci, traktowana była na równych prawach z teorią propagowaną przez medycynę.  


To co do niedawna traktowane było jako uderzający przykład absurdu, zaczyna być z śmiertelną powagą wprowadzane w życie. W nowej rzeczywistości nauczyciele akademiccy spotykają się z oczekiwaniami ze strony administracji państwowej, że będą uwzględniać w programach religijne wierzenia ludów rdzennych, nawet jeśli są one całkowicie sprzeczne z nauką. Co zakłada, że student z plemienia Bari, który na egzaminie stwierdzi, że kobieta może zajść w ciążę tylko w wyniku stosunków z kilkoma mężczyznami, musi otrzymać zaliczenie. Autor przypomina, że podobny folklor wkrada się również na uniwersytety kanadyjskie i amerykańskie.      

„Jak dotąd zarówno moi koledzy, jak i ja mogliśmy stawiać opór, nie wiem jednak jak długo nauczycielom w Wenezueli (i w całej Ameryce Łacińskiej) będzie się to udawało. Coraz więcej populistycznych polityków w tym regionie nawołuje do indigenismo i w salach wykładowych gorączkowa wrzawa się podnosi. Ci sami politycy, którzy dawniej wyśmiewali gringos za samo rozważanie dopuszczenia do nauczania w szkołach religijnych fanatyków uczących, że Ziemia ma sześć tysięcy lat, a ludzie żyli obok dinozaurów, teraz flirtują z ideą, by w ramach walki z postkolonializmem nauczyciele akademiccy zaakceptowali ludowe wierzenia jako epistemologię równorzędną z naukowymi teoriami.”

Gabriel Andrade pisze, że idea “kognitywnej sprawiedliwości” obraża podstawy logiki i przywołuje zasadę niesprzeczności Arystotelesa - „niepodobna, ażeby coś zarazem było i nie było”. Albo prawdą jest, że jeden mężczyzna całkowicie wystarcza do zapłodnienia kobiety (a jeśli było ich więcej, to możliwe jest ustalenie, który z nich jest faktycznie ojcem dziecka), albo medycyna się myli i wszystkie dzieci poczęte są dzięki stosunkom z wieloma mężczyznami. Biurokraci mogą jednak postanowić, że prawdą jest jedno i drugie.  


Oczywiście antropolodzy mają rację, że fałszywe mity mogą być społecznie funkcjonalne. W tym konkretnym przypadku idea konieczności wielokrotnego zapłodnienia przez różnych mężczyzn dostarcza nie tylko wielokrotnej przyjemności seksualnej, ale spełnia również niesłychanie ważną funkcję ubezpieczenia społecznego. (Najbardziej seksowny ZUS o jakim słyszałem.) W rzeczywistości dopuszczając taką „kognitywną sprawiedliwość” do głosu nie tyle naprawiamy krzywdy wyrządzone przez kolonializm, co dokładamy nowe krzywdy do starych, utrudniając nowymi metodami dostęp do prawdziwej wiedzy.       


Czy ten konflikt między ideologią a nauką będzie się nasilał, czy jednak rozsądek zwycięży, tego oczywiście nie wiemy. Widzimy jednak w wielu miejscach na świecie to samo zjawisko – skrajnie lewicowe i skrajnie prawicowe siły gwałtownie prą do unieważnienia idei Oświecenia i powrót do miłych ich sercom mitów. Trzeci szympans jest znów na rozdrożu i wyraźnie ciągnie go na bezdroża.    


W 2005 roku Richard Dawkins i Jerry Coyne napisali wspólny artykuł dla brytyjskiego „Guardiana” pod tytułem One side can be wrog. W pierwszym akapicie pisali:

“To brzmi rozsądnie, prawda? Taka skromna propozycja. Dlaczego nie mamy pokazywać “dwóch stron” i pozwolić dzieciom, żeby same wybrały? Jak powiedział prezydent Bush: “Pytacie mnie, czy ludzie powinni być wystawiani na różne idee. Moja odpowiedź brzmi – tak”. Na pierwszy rzut oka określenie “dwie strony” rozgrzewa serca nauczycieli takich jak my.”

Chodziło jednak o wprowadzenie do szkół teorii inteligentnego projektu. A więc idei rażąco sprzecznych z nauką. W tym czasie w Polsce niebawem tekę ministra edukacji miał objąć Roman Giertych, o którego osiągnięciach na tym stanowisku „Przegląd” w 2007 roku pisał:

„Minął rok urzędowania ministra edukacji z Ligi Polskich Rodzin. Jaką szkołę zdążył nam przez ten czas zafundować? Narodową, wyznaniową, nietolerancyjną, homofobiczną, zacofaną, z zastraszonymi nauczycielami i uczniami.”

Dziś w naszej edukacji, po niesławnej Annie Zalewskiej, ster rządów w polskiej oświacie przejął Dariusz Piontkowski, którego nazwisko wywołuje dziwne drgawki na twarzach nauczycieli. Programy szkolne są dużo bardziej narodowe, bardziej wyznaniowe, bardziej homofobiczne i bardziej zacofane. Liczba godzin przeznaczonych na naukę religii rośnie, a na naukę biologii maleje. Zwiększa się nauczanie o „drugiej stronie”.


Dawkins i Coyne pisali:

„Wezwanie do równowagi było często studzone stwierdzeniem, że kiedy dwie sprzeczne opinie prezentowane są z równą namiętnością, prawda niekoniecznie znajduje się pośrodku. Jest możliwe, że jedna strona jest po prostu w błędzie.”

Kiedy strona będąca w błędzie ma silne poparcie polityczne, może się okazać, że wychowujemy pokolenie ludzi święcie wierzących w niestworzone brednie.       

 

P.S. Polskie media właśnie donoszą, że fundacja Rydzyka otrzymała ponad 13 mln złotych z Funduszu Sprawiedliwości. Wygląda to na fundusz „kognitywnej sprawiedliwości”.


Przypisy

  1. Beckerman S, Lizarralde R, Ballew C, Schroeder S, Fingelton C, Garrison A, Smith H. The Bari partible paternity project: Preliminary results. Current Anthropology. 1998 Feb;39(1):164-8.
  2. Visvanathan, Shiv. The search for cognitive justice. http://www.india-seminar.com/2009/597/597_shiv_visvanathan.htm

 

 


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Edukacja

Znalezionych 54 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Nadzieja w beznadziejności raz jeszcze   Koraszewski   2024-01-31
Czy uda się zreformować naszą edukację?   Koraszewski   2024-01-27
Zadania domowe, czyli spór o nową szkołę   Koraszewski   2024-01-25
Bieg do fraktala   Kruk   2023-06-29
“Rada ds. Wolności Akademickiej” Harvardu   Dershowitz   2023-05-13
Komunistyczna ikona podbija amerykańskie szkoły podstawowe   Mikics   2023-05-06
Były egipski minister kultury: Nieobecność Egiptu w dziedzinie osiągnięć naukowych powinna być powodem niepokoju     2023-04-10
Prawda to tylko teoria?   Koraszewski   2023-04-07
“Przebudzenie” łatwo zdefiniować. Trudniej z nim walczyć   Jacoby   2023-04-06
Gdzieś w niebie Booker T. Washington płacze   Jacoby   2023-03-09
Nielubiani przybysze z innej kultury   Koraszewski   2023-03-06
Harvard poddaje się antysemickiej bandzie   Tobin   2023-01-22
Intelektualiści, politycy i zagubiony suweren   Koraszewski   2022-12-24
Właściwy człowiek, na właściwym miejscu   Koraszewski   2022-09-06
No i wydało się...   Kruk   2022-02-12
Znaczenie akademickiej bezstronności   Beard   2022-02-02
Wielorakie źródła demokracji sadystycznej   Koraszewski   2022-02-01
Wesołych Świąt   Kruk   2021-08-26
Krytyczne myślenie w afrykańskiej szkole   Igwe   2021-03-08
Ochrona amerykańskich dzieci przed dzisiejszymi aktywistami edukacji   Hill   2021-03-03
Przekupieni: korumpowanie amerykańskich uniwersytetów   Ibrahim   2020-12-04
Ministrze, daj małpie brzytwę Ockhama   Kruk   2020-09-26
Różne drogi poznawania świata   Koraszewski   2020-09-23
Jak walczyć z wrogami wolności akademickiej   Klainerman   2020-08-20
Niedokończony projekt edukacji zdalnej   Kruk   2020-06-06
Strach przed czarami na nigeryjskich uniwersytetach   Igwe   2019-12-16
Wydział studiów antyizraelskich   Rosenthal   2019-06-30
Jak pisze się m-o-t-y-w-a-c-j-a?   Jacoby   2019-06-07
Jurassic Park à la polonaise   Kruk   2019-06-05
"Postępowi" atakują czarnego profesora jako ”rasistowskiego, seksistowskiego islamofoba”, ponieważ na czelność myśleć samodzielnie     2019-04-27
Ministerialny kult fallusa i organów kompatybilnych   Kruk   2019-02-23
Nauczyciel – nieudacznik, czy skarb?   Koraszewski   2019-02-22
Chiński problem amerykańskich uniwersytetów   Precht   2019-01-17
Kolejna szkoła waldorfska, kolejna epidemia. Co za niespodzianka!     2018-12-06
Zawrotnie szybka islamizacja systemu edukacyjnego Turcji   Bulut   2018-11-04
Turecka edukacja: ta sama religijna obsesja tylko gorsza   Bekdil   2018-09-26
Awaria w Zakładach Produkcji Wody Święconej   Kruk   2018-09-17
Pochwała Głupoty i wieża z kości słonowej   Koraszewski   2018-08-08
Po drugiej stronie lustra w Concordia University   Newman   2018-07-16
Propozycja powszechnego nauczania krytycznego myślenia   Igwe   2018-07-11
Rasa, klasa i nauka afirmująca nieuctwo   Koraszewski   2018-07-04
Moje trzy grosze do reformy Gowina   Koraszewski   2018-06-21
Czy małe dzieci kochają naukę?   Koraszewski   2018-06-19
O skutecznym rad sposobie   Kruk   2015-06-22
Życie jest traumatyczne, literatura też   Coyne   2015-05-20
Krytyka oparta na wiedzy   Kruk   2015-05-08
Piętaszek w cyfrowym świecie   Koraszewski   2014-04-05
Seks w małym palcu   Kruk   2014-04-04
Meandry racjonalizmu   Koraszewski   2014-01-03
Uniwersytety amerykańskie odrzucają wezwanie do bojkotu uniwersytetów izraelskich   Coyne   2013-12-27
Dzisiejsza młodzież    Koraszewski   2013-12-20
Droga do gospodarki opartej na wiedzy   Koraszewski   2013-12-05
Demokracja w rodzinnym domu   Koraszewski   2013-12-05
Kiedy człowiek ma naście lat...   Koraszewski   2013-11-17
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk